گیاه جان‌سخت، مهجور در زمین‌های کشاورزی

دانه کینوا که به عنوان خاویار گیاهی نیز معروف و شناخته شده است، مزایای فراوانی دارد که از آن جمله می‌توان به مقاومت و بهره‌وری مناسب در خاک و آب شور، دوره برداشت کوتاه و همچنین نیاز به آب کمتر نسبت به محصولاتی مثل برنج اشاره کرد. کینوا گیاهی است که خواص حیرت‌انگیزی دارد اما متاسفانه افراد معدودی از این خواص مطلعند. کینوا به‌رغم داشتن خواص غذایی فراوان و نیز مزایای کِشت بالا مورد کم‌لطفی و کم‌توجهی قرار گرفته است.  کِشت این گیاه به دلیل مقاومت بالای آن در کم‌آبی به‌شدت اقتصادی است و به‌راحتی می‌تواند جایگزین برنج شود. 

بحران آب و شرایط آب و هوایی کشور این ضرورت را به وجود می‌آورد که در مباحث سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی توجه بیشتری به کشت گیاهانی شود که میزان آب‌بری کمتری دارند. از این رو یافتن گونه‌های گیاهی سازگار با شرایط آب‌وهوایی کشور در سطوح مختلف مورد توجه قرار گرفته است. به گزارش ایرنا، در سال‌های اخیر گیاه کینوا به‌عنوان محصولی ارزشمند در ایران مورد توجه قرار گرفته و کشت آزمایشی آن نیز با موفقیت به انجام رسیده است؛ محصولی که می‌تواند با توجه به محدودیت‌های منابع آبی در کشور و البته خراسان رضوی به‌عنوان یک جایگزین مناسب برای محصولاتی مانند برنج مطرح شود. گیاه کینوا بومی کوه‌های آند در بولیوی، شیلی و پرو است و اینکاها در آمریکای جنوبی به این دانه‌ها به دلیل خواص فوق‌العاده‌ای که دارند لقب «مادر همه‌ دانه‌های خوراکی» داده‌اند.

این گیاه قدمتی 5 هزار ساله دارد و بسیار سبک‌تر و خوش هضم‌تر از دانه‌هایی چون برنج است و منبع غنی پروتئین، منیزیم، فیبر، فسفر، ویتامین ب ۲، پتاسیم و دیگر مواد معدنی مانند آهن است. کینوا سرشار از مواد پروتئینی است ولی مقدار کالری خیلی کمی دارد. کینوا از دسته گیاهان دارویی نیز است و علاوه بر دانه از برگ تازه این گیاه هم به عنوان سبزی خوردن و یا به صورت پخته استفاده می‌شود. سازمان خواربار جهانی (فائو) سال ۲۰۱۳ را سال کینوا نام‌گذاری کرد. گیاه کینوا شبیه به غلات است و مانند آن پخته و مصرف می‌شود اما غلات نیست. این گیاه عضو خانواده چغندر و اسفناج است و به خاطر رشد خوب در بدترین و دشوارترین شرایط آب‌و‌هوایی مشهور است و برای بیابان‌زدایی می‌تواند کاشته شود. کشت کینوا در ایران و خراسان رضوی از سال گذشته به صورت رسمی و با حمایت آغاز شده است اما همچنان خاویار گیاهی در ایران در گام‌های ابتدایی توسعه و ترویج کشت و البته مصرف در سبد غذایی خانوار قرار دارد. 


کینوا در خراسان رضوی

مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: کینوا گیاهی یک ساله است که در گروه شبه غلات دسته‌بندی می‌شود و معمولا به منظور برداشت محصول دانه کشت می‌شود. «علیرضا نیک‌پور» افزود: با توجه به شور شدن بخشی از اراضی و آب‌های کشاورزی در برخی از شهرستان‌های خراسان رضوی و مقاومت این گیاه به اراضی شور، طرح توسعه کشت محصول کینوا از طرف وزارت جهاد کشاورزی در سال گذشته ابلاغ شده است و در همین راستا ۴۸هکتار از اراضی شهرستانهای بردسکن، رشتخوار، مشهد، نیشابور، کاشمر و مه‌ولات در نیمه فصل تابستان ۹۷ به کشت محصول کینوا اختصاص یافت که در نهایت مقدار ۲۷ تن محصول برداشت شد. 

وی ادامه داد: امسال نیز در نوبت کشت بهاره این محصول معادل 5 هکتار از اراضی کشاورزی خراسان رضوی زیر کشت این محصول قرار گرفت. مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان این‌که این دانه شبه غله در 2 نوبت بهار و تابستان کشت می‌شود، گفت: پارسال ۴۳ هکتار در 2 کشت تابستانه و بهاره به این محصول اختصاص یافت. نیک‌پور با بیان این‌که عملکرد این محصول در هر هکتار کمتر از یک تن است، افزود: کشت بهاره کینوا در فروردین‌ و برداشت آن در مرداد انجام می‌شود و کشت تابستانه آن نیز در مرداد و برداشت آن در آبان و آذر هر سال انجام می‌شود. 

مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: پیش‌بینی می‌شود تابستان امسال حدود ۵۰ هکتار از اراضی استان به کشت این محصول اختصاص داده شود. نیک‌پور اضافه کرد: با توجه به خصوصیات زراعی گیاه کینوا می‌توان این محصول را در اکثر شهرستان‌های جنوبی استان که دارای اقلیم گرم و معتدل و آب و خاک شور هستند در نیمه تابستان کشت کرد و تا اواخر آبان ماه نیز برداشت کرد. وی تاکید کرد: با توجه به وضعیت اقلیمی در خراسان رضوی و ممنوع شدن کشت برنج در شهرستان‌هایی مانند کلات و درگز در خراسان رضوی، کینوا به عنوان جایگزینی مطلوب و پربازده برای کشاورزان به حساب می‌آید. 


ورود کینوا به سبد غذایی خانوار

 کینوا برای تولید آرد، سوپ و به عنوان نشاسته (در ترکیب با آرد و یا دانه گندم و ذرت) برای تهیه بیسکویت و یا فراوری‌های غذایی دیگر استفاده می‌شود. همچنین مردم می‌توانند محصول این گیاه را مانند برنج پخته و مصرف و یا در انواع غذاهای دیگر استفاده کنند. اما هنوز کینوا در حاشیه بی‌توجهی و ناشناخته ماندن قرار دارد و هنوز مردم خاویار گیاهی را نشناخته‌اند و حتی اسم آن را نشنیده‌اند. مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: کشت این محصول مورد تاکید وزارتخانه و ترویج آن دارای ارزش اقتصادی و مدیریت مصرف آب است اما هنوز هم حمایت از این محصول و به‌خصوص معرفی هر چه بیشتر و بهتر آن ضرورتی برای حمایت از کشاورزان و البته ورود کینوا به سبد غذایی خانوار است. 

نیک‌پور تصریح کرد: بزرگ‌ترین مشکل اساسی کشاورزان در استان هم‌اکنون فروش محصول تولیدی است که تنها در انحصار یک شرکت در مشهد است و با قیمت پایین هر کیلو ۶۰ هزار ریال از کشاورزان خریداری می‌شود. این در حالی است که هر کیلو دانه کینوا در بازار آزاد بیش از ۶۰۰ هزار ریال عرضه می‌شود. وی افزود: هم اکنون نیز کشاورزان خراسان رضوی برای فروش محصول تولیدی بهاره امسال خود دچار مشکل شده‌اند. این مسئول از رسانه‌ها خواست در زمینه معرفی هرچه بیشتر و بهتر دانه کینوا و کمک به ترویج و توسعه کشت آن و البته کمک به کشاورزان فعال در این کشت رسالت خود را به اجرا بگذارند.