صدای پای روسیه در منطقه

سیاوش فلاح‌پور ـ خبرنگار

«ایران و روسیه نه‌تنها در سوریه با یکدیگر مشکلی ندارند، بلکه این دو کشور به لطف ترامپ از هر زمان دیگری به یکدیگر نزدیک‌تر شده‌اند»؛ این، بخشی از سخنان سیدحسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان در مصاحبه اخیر وی با شبکه المنار است؛ سخنانی که به ‌عبارت‌های گوناگون از زبان بسیاری از تحلیلگران بین‌المللی نیز بیان شده و البته محدود به ایران هم نمی‌شود؛ برای مثال، عبدالله شایجی، استاد مشهور علوم سیاسی در دانشگاه کویت نیز چندی پیش در یکی از سخنرانی‌های خود در واشنگتن نسبت به آینده روابط متحدان سنتی آمریکا در خاورمیانه با این کشور هشدار داده و گفت: رفتار دولت ترامپ در پرونده‌های گوناگون باعث ایجاد نوعی بی‌اعتمادی نسبت به آمریکا در میان رهبران عربی شده است. اشاره او به عدم‌پشتیبانی جدی آمریکا از مواضع عربستان و برخی دیگر از کشورهای عربی مقابل ایران بود. همزمان با تمام این تحولات در کشورهای عربی، جهان با حیرت، شاهد چرخش‌های تاریخی ترکیه به سوی تعمیق روابط با روسیه است؛ چرخش‌هایی که اصلی‌ترین نماد آن، ورود سامانه موشکی اس-400 به کشوری است که دومین ارتش بزرگ ناتو به‌شمار می‌آید.
اصولا برای تمام کسانی که طی یک دهه گذشته روند تحولات خاورمیانه را دنبال کرده باشند، توسعه (یا بهتر بگوییم احیا) نفوذ روسیه مقابل غرب امری بدیهی به‌نظر می‌آید؛ از مصر گرفته تا عراق، سوریه، ترکیه و...
اما آیا چنین قاعده‌ای بر خلیج‌فارس نیز صدق می‌کند؟ منطقه‌ای که به‌دلیل موقعیت استراتژیک و اقتصادی‌اش، محور نفوذ غرب (مشخصا آمریکا و انگلیس) در خاورمیانه طی یک قرن گذشته بوده است. اگرچه هنوز برای تفسیر قطعی این مسئله کمی زود به‌نظر می‌رسد، اما نشانه‌های متعددی از ورود قریب‌الوقوع روسیه به معادلات خلیج‌فارس حکایت دارد؛ نشانه‌هایی ازجمله مذاکرات مستقیم روسیه با جنش انصارالله یمن، انتشار گزارش‌هایی غیررسمی از ارائه طرح روسیه به ایران و کشورهای عربی منطقه برای بازگشت ثبات به گذرگا‌ه‌های آبی منطقه (که در حقیقت دلیلی برای طرح آمریکا و اروپا به شمار می‌رود) و از همه مهم‌تر، انتشار خبری مبنی بر برگزاری مانور نظامی مشترک توسط ایران و روسیه در دریای عمان. در این چارچوب، شاید بهتر بتوان دلیل چرخش‌های ناگهانی امارات، پیام‌های مثبت برای ایران و البته خودداری این کشور از ابراز هرگونه واکنشی نسبت به طرح آمریکا برای خلیج‌فارس را فهمید.
بر این اساس می‌توان پیش‌بینی کرد، نفوذ روسیه در منطقه خاورمیانه به اندازه‌ای رسیده که این کشور در آستانه ورود به اصلی‌ترین حیاط خلوت غرب، یعنی خلیج‌فارس قرار دارد و جالب آنکه سیاست‌های دولت آمریکا مخصوصا در زمینه افزایش تنش‌ها با ایران، بیشترین کمک را به روسیه کرده است. آیا معادلات خلیج‌فارس همچنان به نفع روسیه پیش خواهد رفت؟ تحولات هفته‌های آینده منطقه پاسخ این پرسش را روشن می‌کند.