سبقت شهرستان‌ها از تهران

مرتضی کاردر/روزنامه‌نگار

تابستانه کتاب به روزهای پایانی‌اش نزدیک می‌شود. دوستداران کتاب تا فردا فرصت دارند کتاب‌هایشان را با تخفیف 15تا 25درصدی از کتابفروشی‌های عضو طرح خریداری کنند. در گزارش قبلی به وضعیت طرح در کتابفروشی‌های تهران پرداختیم. در این گزارش از کتابفروش‌های شهرستان پرسیده‌ایم که وضعیت فروش کتاب‌ها در ایام طرح تخفیف تابستانه چگونه بوده است. آمارهای آنلاین خانه کتاب نشان می‌دهد که کتابفروشی‌های شهرستان‌ها وضع بهتری دارند و از کتابفروشی‌های تهران جلوتر بوده‌اند. 10کتابفروشی برتر عضو طرح تخفیف فصلی کتابفروشی‌های شهرستانی هستند. ظاهراً طرح‌های تخفیف فصلی کتاب در شهرستان‌ها بیشتر جاافتاده است. ناگفته نماند که طرح تابستانه، مثل طرح‌های گذشته در شهرستان‌ها یکی، دو روز زودتر آغاز شده و همین شاید در پیشتازی شهرستان‌ها بی‌تأثیر نبوده است.


باشگاه مشتریان 70هزار نفره
یکی از کتابفروشی‌های موفق طرح تابستانه، کتابفروشی 13آبان تبریز است که در روزهای نخست از پیشتازان فروش در طرح تابستانه بوده است. حمیدرضا صیادچمنی، مدیر شهر کتاب 13آبان می‌گوید: «معمولاً مشتری‌های ما از طرح‌ها خوب استقبال می‌کنند. البته تبلیغ برای طرح هم مؤثر است. ما 69هزار عضو داریم که به همه آنها اطلاع‌رسانی کردیم که بیایند و از طرح استفاده کنند. برای مشتری‌ها علاوه بر طرح، 20درصد تخفیف اضافه درنظر گرفته‌ایم که مجموعاً تخفیف کتاب‌ها به 35تا 45درصد می‌رسد. در ایام طرح، روزانه نزدیک به 2میلیون تومان فروش داشته‌ایم.» اما اوضاع در کتابفروشی علامه تبریز به‌گونه دیگری است. وحید ناجی، از کتابفروشان کتابفروشی علامه می‌گوید: «پوستر به دستمان نرسیده است. دوره‌های قبل هم دیر می‌فرستادند. معدودند کسانی که از طرح اطلاع دارند. استقبال مخاطبان زیاد فرقی نکرده. خودمان به آنها می‌گوییم که طرح است و می‌توانند استفاده کنند. البته به‌طور کلی مشتری کتابفروشی‌ها در تابستان کمتر است.» 

  سبب رونق کتابفروشی در روزهای گرم
کتابفروشی فرهنگسرا در خیابان چهارباغ یکی از پاتوق‌های قدیمی کتابفروشان در اصفهان است. ابراهیم سپاهانی، مدیر کتابفروشی فرهنگسرای اصفهان می‌گوید: «استقبال از طرح خیلی خوب بوده. نیمی از اعتبارمان تاکنون مصرف شده. می‌توانم بگویم که در ایام طرح مشتری‌های کتابفروشی 70درصد بیشتر از روزهای دیگر است؛ به‌ویژه در تابستان که شمار مراجعه‌کنندگان به کتابفروشی کمتر از ایام دیگر است طرح سبب می‌شود مشتریان بیشتری به کتابفروشی بیایند.»شهر کتاب اردیبهشت اصفهان که به‌تازگی یک‌سالگی خود را جشن گرفته نیز یکی از کانون‌های تازه فعالیت‌های فرهنگی در اصفهان است. بنان، مدیر کتابفروشی شهر کتاب اردیبهشت، می‌گوید: متأسفانه عضو طرح تابستانه نیستیم. یک روز پیش از شروع طرح خبر دادند که به‌دلیل نقص پرونده نمی‌توانید عضو طرح شوید. کاش زودتر خبر می‌دادند تا بتوانیم برای چیزی که نقص پرونده می‌گویند کاری بکنیم.


مخاطبانی که از کتابفروشان بیشتر تخفیف می‌گیرند

 اما آمارها می‌گویند که کتابفروشی رشد اهواز با فاصله از دیگر کتابفروشی‌های ایران، رتبه نخست را در اختیار دارد. کتابفروشی رشد 3شعبه دارد و 2شعبه از این کتابفروشی‌های زنجیره‌ای در فهرست 10کتابفروشی برتر طرح قرار دارند.رشید سیف، از کتابفروشان کتابفروشی رشد، می‌گوید: «چندین سال است که طرح‌های تخفیف فصلی برگزار می‌شود. معمولاً کانال‌های ارتباطی ما فعال است و از چند روز قبل از آغاز طرح اطلاع‌رسانی را شروع کردیم تا مخاطبان باخبر شوند. بیشتر از طریق تلگرام، واتس‌اپ و اینستاگرام اطلاع‌رسانی کرده‌ایم. فهرستی از مشتری‌ها داریم که معمولاً به آنها تخفیف بیشتری می‌دهیم اما در ایام طرح‌های تخفیف فصلی علاوه بر 15تا 25درصدی که خانه کتاب تخفیف می‌دهد، خودمان نیز 10تا 15درصد دیگر تخفیف می‌دهیم؛ یعنی مخاطبان می‌توانند کتاب‌ها را با 35تا 40درصد تخفیف خریداری کنند؛ تخفیفی که سبب می‌شود کتاب برای مخاطب ارزان‌تر از قیمتی شود که من به‌عنوان کتابفروش از ناشر یا پخش کتاب می‌گیرم».بنابر آمار سامانه آنلاین خانه کتاب، کتابفروشی رشد شعبه نادری در مقام نخست و کتابفروشی مرکزی در رتبه هشتم کشور قرار دارد. «ما در اهواز 3شعبه داریم و به‌زودی 2شعبه دیگر را نیز افتتاح خواهیم کرد. پنل‌های تخفیف ما در هر 3شعبه به‌طور همزمان فعال است؛ چون ازدحام مشتریان به‌اندازه‌ای است که یک پنل جواب نمی‌دهد. مخصوصاً عصرها که جمعیت عجیب و غریبی در شعبه مرکزی گرد می‌آیند. شعبه مرکزی ما با فاصله از 2 شعبه دیگر، اول است».


مخاطب را دست خالی برنمی‌گردانیم
با وجود اینکه 68کتابفروشی در استان خراسان رضوی عضو طرح تابستانه‌ هستند، پردیس کتاب مشهد توانسته از آنها پیشی بگیرد و در عین حال در میان کتابفروشی‌های سراسر ایران نیز در رتبه دوم واقع شود. علی رجب‌زاده، مدیر پردیس کتاب مشهد می‌گوید: «پردیس کتاب مشهد کتابفروشی بزرگی است. 100متر زیربنا دارد و در 3طبقه است. تنوع کتاب بسیار زیاد است و مخاطب دست خالی از کتابفروشی برنمی‌گردد. بیشتر تبلیغ ما در صفحه‌های تلگرام و اینستاگرام است. بودجه اختصاص‌یافته به ما فقط 2 روز جواب داد و از روز سوم طرح تخفیف را به‌صورت مشارکتی برگزار می‌کنیم».خانه کتاب براساس معیارهایی مثل جایگاه کتابفروشی، شمار کتاب‌های عرضه شده در آنها و میزان استقبال از طرح‌های تخفیف در دوره‌های گذشته مبلغی را برای تخفیف درنظر می‌گیرد. درصورت تمام شدن این مبلغ، کتابفروشی‌ها می‌توانند از طرح تخفیف مشارکتی استفاده کنند که نیمی از تخفیف را کتابفروشی و نیمی دیگر را خانه کتاب تقبل می‌کند. شماری از کتابفروشی‌ها پس از پایان یافتن بودجه‌شان به طرح تخفیف مشارکتی پیوسته‌اند.


هرچه کتاب گران‌تر باشد، استقبال از تخفیف بیشتر است
در شهر قم 59کتابفروشی به طرح تابستانه پیوسته‌اند؛ شهری که کتابفروشی‌های بسیاری دارد و 2 پاساژ به‌طور تخصصی به ارائه کتاب می‌پردازند؛ پاساژ قدس و مجتمع ناشران.سیدعلیرضا صالحی، مدیر کتابفروشی طه درباره استقبال از طرح تابستانه می‌گوید: «استقبال از طرح تا الان خوب بوده. با وجود اینکه فصل گرماست و تیر و مرداد ماه‌های خوبی برای کتابفروشی‌ها نیست اما استقبال از طرح خوب بوده و می‌توانم بگویم که استقبال از کتابفروشی ما در ایام طرح دوبرابر شده است.» یکی دیگر از کتابفروشی‌هایی که در سال‌های اخیر به مقصد کتاب‌بازها در قم تبدیل شده، کتابفروشی کوچکی است به نام «کتاب و مطبوعات شهر». ایوب فیروزجایی، مدیر کتابفروشی شهر می‌گوید: «هرچه کتاب گران‌تر شود استقبال از چنین طرح‌هایی بیشتر می‌شود؛ چون قدرت خرید کم می‌شود و مخاطبان منتظر می‌مانند تا ایام تخفیف برسد و بتوانند بیشتر کتاب بخرند. حتی مشتری‌های ثابت ما اگر متوجه شوند که به‌زودی طرح در پیش است کتاب نمی‌خرند تا ایام طرح تخفیف برسد. در ایام طرح به‌طور متوسط مشتریان کتابفروشی 60تا 70درصد بیشتر می‌شوند. مبلغ درنظر گرفته شده در طرح تابستانه برای ما تمام‌شده و سراغ طرح مشارکتی رفته‌ایم.»

طرح تابستانه، عاملی برای مراجعه مردم به کتابفروشی‌ها 
اما پیشتاز کتابفروشی‌های قم دنیای کتاب است که براساس آمار آنلاین سامانه خانه کتاب در رتبه سوم ایران قرار دارد؛ کتابفروشی بزرگی که چند سالی از افتتاحش می‌گذرد و یک طبقه از یکی از پاساژهای قم را به‌خود اختصاص داده است. سیدمحمد مولانا، مدیر دنیای کتاب درباره استقبال از طرح تابستانه و پیشتازی کتابفروشی‌اش در میان کتابفروشی‌های ایران می‌گوید: «کتابفروشی ما کتابفروشی بزرگی است. 1200متر است و بیش از 60هزار عنوان کتاب داریم. استقبال از ما بیشتر از همه شاید به‌خاطر کامل بودن کتاب‌هایمان باشد. قم کتابفروشی‌های زیادی دارد اما شاید راز پیشتازی ما به‌خاطر تنوع کتاب‌هایمان است؛ یعنی اگر خانواده‌ای به کتابفروشی ما بیاید برای همه اعضایش کتاب داریم؛ از کتاب‌های کودک و نوجوانان گرفته تا کتاب‌های عمومی برای بزرگسالان و کتاب‌های تخصصی در حوزه‌های مختلف. اما درباره طرح باید بگویم که متأسفانه هیچ کدام از نهادهای فرهنگی مثل ارشاد یا سازمان تبلیغات یا شهرداری همکاری نکردند. به هر حال طرح‌های فصلی، ملی هستند  و همه باید در برگزاری‌ آنها  مشارکت کنند اما ارشاد استان کمکی به ما نکرد یا مثلاً می‌خواستیم بنر تبلیغی بزنیم شهرداری 8میلیون تومان می‌خواست. برای همین خودمان دست به تبلیغ در فضای مجازی زدیم. خوشبختانه استقبال خوبی شده است. حسن طرح‌های تخفیف فصلی این است که در این دوره عامه مردم پایشان به کتابفروشی‌ها باز می‌شود. کتابخوان‌ها که در همه فصل‌ها به کتابفروشی می‌آیند». 


با این همه، تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد هر چه به روزهای پایانی طرح می‌رسیم مشتریان بیشتری به کتابفروشی‌ها می‌آیند و آمار فروش لحظه به لحظه بیشتر می‌شود. باید منتظر ماند و دید امروز و فردا کتابفروشی‌ها چقدر می‌توانند آمارهایشان را جابه‌جا کنند و از یکدیگر سبقت بگیرند. هرچند فارغ از همه این بحث‌ها، استقبال از طرح تابستانه کتاب در شهرستان‌ها اتفاق مبارکی است که باید به فال نیک گرفته شود.