هنری
باید و نباید‌های یک پردیس
فعالان عرصه تئاتر از اهمیت ساخت پردیس تئاتر مشهد و ویژگی‌های آن گفتند
یکی از معضلات پیش روی هنرهای نمایشی، امکانات زیربنایی و ساختاری است، چراکه فرسودگی تماشاخانه های مشهد ضرورت بازسازی، بهسازی و حتی ساخت سالن های مختص به تئاتر را دوچندان می کند. چندی پیش طرح ساخت پردیس تئاتر مشهد از میان طرح‌های معماران مختلف انتخاب شد. به گزارش ایسنا، این پروژه قرار است در بوستان وفای مشهد اجرا شود. به گفته «محمدرضا کلایی»، شهردار مشهد، پروژه پردیس تئاتر مشهد 2 سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد. «جواد اشکذری» رئیس سابق انجمن هنرهای نمایشی خراسان رضوی، «رضا حسینی» رئیس اسبق انجمن هنرهای نمایشی استان و «آرش خیرآبادی» رئیس کنونی انجمن هنرهای نمایشی خراسان رضوی از بایدهای تئاتر مشهد گفتند.
پردیسی کاربردی برای تئاتر مشهد
رئیس سابق انجمن هنرهای نمایشی خراسان رضوی در خصوص لزوم توجه به بعد سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مجموعه تئاتر شهر مشهد گفت: تئاتر مشهد در حال رشد است و این مساله به توسعه امکانات نیاز دارد. دهه 90 را می‌توان دهه اقتصاد در تئاتر مشهد نامید، چراکه تئاتر مشهد بعد از حدود 20 سال صف مخاطبان را پشت در سالن‌ها دید. جواد اشکذری بیان کرد: این اتفاق خوبی بود اما امکانات کیفی و کمی مورد نیاز را نداشتیم. برای پاسخگویی به نیاز مخاطبان تعدادی سالن را که از لحاظ ساخت و امکانات حرفه‌ای نبودند به تئاتر اختصاص دادیم. این کار تا پیش از سال 93 تا حدودی پاسخگوی نیازها بود، اما هنوز خلأ سالن‌های استاندارد با ظرفیت مناسب حس می‌شد. در این برهه پردیس‌های تئاتر شکل گرفتند که بعضا جنبه مالی پررنگ‌تری داشتند، با این حال پاسخگوی بخشی از نیازها بودند اما بنیه مالی نداشتند و نتوانستند برای تئاتر مشهد کافی باشند. شهرداری با ایده «پردیس تئاتر شهر مشهد» در صدد جبران این کمبود سالن است و الان شیوه ساختن این پردیس دغدغه است، زیرا اگر کیفیت کافی نداشته باشد درجا زده‌ایم. کیفیت سالن‌های فعلی ما امکان اجرای متفاوت را به تئاتری‌ها نمی‌دهد مثلا در حوزه تئاتر عروسکی آثار موفقی داریم در نتیجه به سالنی مختص به اجراهای عروسکی نیاز داریم.
وی در مورد پردیس تئاتر شهر مشهد افزود: این پردیس باید 2 شاخصه اصلی داشته باشد؛ کاربردی باشد و هویت داشته باشد. این پردیس باید کاربردش تئاتر و برای هنرمندان آن باشد. تئاتری‌ها بر آن نظارت داشته باشند و به کمک آنان اداره شود، زیرا که اگر هنرمندان مدیر شوند، آگاهی مدیریتی ندارند و اگر مدیران در این جایگاه قرار گیرند، دغدغه و آگاهی هنری لازم را ندارند در نتیجه در حوزه مدیریت این مجموعه و سایر مجموعه‌های هنری باید هم‌اندیشی صورت گیرد. رئیس سابق انجمن هنرهای نمایشی خراسان رضوی با بیان این‌که مردم مشهد ظرفیت تماشای بالایی دارند، گفت: در سینما هویزه هم شاهد این موضوع بودیم. بعد از تبدیل سینمای قدیمی به پردیس با اقبال عمومی زیادی روبه‌رو شد و جزو 3 سینمای برتر کشور به حساب آمد. این پردیس می‌تواند به دلیل چرخه اقتصادی که به وجود می‌آورد و با کمک هنرمندان مشهدی اتفاقات خوبی را رقم بزند. حتی می‌تواند با گردش مالی که دارد خودکفا شود و حتی جشنواره برگزار کند. اشکذری تصریح کرد: 2 رکن اساسی یک اثر هنری، هنرمند و مخاطبانش است. این 2 حلقه توسط حلقه اساسی مدیریت به یکدیگر وصل می‌شوند. از لحاظ مدیریتی مشکلاتی داریم که معلول تربیت نکردن مدیران و حمایت نکردن از مدیران تواناست. تئاتر مقوله‌ای سیاسی نیست، بلکه مساله‌ای فرهنگی است. دوره رکود تئاتر زمانی بود که تئاتری‌ها درگیر سیاست شدند. پردیس تئاتر شهر ظرفیت بزرگی برای شرق کشور است. هر هنرمند با هر گرایش سیاسی باید در حفظ پردیس بکوشد و زیر لوای آن باشد. سیستم مدیریتی اگر ریشه داشته باشد، بادهای سیاسی نمی‌تواند تئاتر را تکان دهد.
اشتباهات مدیریتی را تکرار نکنیم
رئیس اسبق انجمن هنرهای نمایشی استان در مورد سالن‌های تئاتر سطح شهر گفت: مشکلات سخت‌افزاری در تئاتر مشهد پیش از انقلاب هم وجود داشته است. در اوایل انقلاب سالن هلال‌احمر (شیر و خورشید قدیم) به هنرمندان تئاتر بازگردانده می‌شود. این اتفاق در تئاتر مشهد تاثیر مثبتی دارد، اما مدتی بعد دوباره سالن و امکانات آن را از هنرمندان می‌گیرند و هنرمندان با معضل کمبود امکانات و مکان مواجه می‌شوند. رضا حسینی افزود: مشهد عناوین زیادی را به دوش می‌کشد چه در حوزه هنری و چه فرهنگی اما نباید فراموش کرد که ما در زیرساخت‌سازی ضعیف عمل کرده‌ایم. شهرداری برای جبران کمبود سالن‌های تئاتر اقدام به ساخت فرهنگسراها می‌کند اما چون از یک متخصص تئاتر در فرایند ساخت فرهنگسراها استفاده نمی‌شود، سالن‌های ساخته‌شده کاربردی نیست و نمی‌توان از آن برای اجرای یک تئاتر حرفه‌ای بهره جست.
وی خاطرنشان کرد: امروز مدیران شهری به این نتیجه رسیده‌اند که مشهد به فضای بیشتری برای تئاتر نیاز دارد. با این‌که دیر شده است اما همین احساس نیاز می‌تواند اتفاقات خوبی را رقم بزند. آنچه در این برهه بسیار اهمیت دارد این است که سالن‌های جدید با هم‌اندیشی هنرمندان حوزه تئاتر ساخته شود تا اشتباه ساخت سالن‌های غیرکاربردی را دیگر تکرار نکنیم. رئیس اسبق انجمن هنرهای نمایشی استان در مورد پروژه ساخت پردیس تئاتر شهر مشهد توضیح داد: امیدوارم این پروژه سریعا به بهره‌وری برسد و به آینده‌های دور سپرده نشود و در فرایند ساخت آن از متخصصان تئاتر کمک گرفته شود. اداره بخش‌های تئاتری اگر توسط تئاتری‌ها و هنرمندانی که دغدغه تئاتر دارند انجام شود، اتفاقات بهتری رقم خواهد خورد. زمانی که مدیریت تئاتر برعهده افراد غیرمتخصص بود، انحرافات زیادی را تجربه کردیم.
اهمیت ساخت پردیس
رئیس انجمن هنرهای نمایشی خراسان رضوی گفت: 200 تا 400 سال پیش از میلاد زمانی که کم‌کم تمدن رم در حال شکل‌گیری بود یکی از اصل‌ها در شکل‌گیری شهر رم نزد معماران این بود که هر محله باید به اندازه جمعیتی که دارد آمفی‌تئاتر داشته باشد، اما ما چنین چیزی در کشورمان نداریم. آرش خیرآبادی تصریح کرد: در کشورهای دیگر هم همین گونه است و امروز هر جایی که بروید مخصوصا در کشورهای پیشرفته یکی از علائم پیشرفت تمدن، وجود آمفی‌تئاترها و کتابفروشی‌هاست. وی ادامه داد: زمانی که ما درباره یک تصمیم‌گیری فرهنگی صحبت می‌کنیم در آن از 2 یا 3 سال صحبت نمی‌کنیم، بلکه در مورد 30 سال، 50 سال و 100 سال صحبت می‌کنیم مانند موزیک‌هال. زمانی که می‌خواستند موزیک‌هال را در لندن بسازند با این فرض که باید گوش شهروند لندنی را موسیقایی کنند مجموعه بی‌بی‌سی پای کار می‌آید و موزیک هال را می‌سازد با این شرط که در طول هفته در موزیک‌هال اجراهای مردمی و عوام‌پسندانه اجرا شود و فقط در آخر هفته یک اجرای کلاسیک برگزار شود.
امروز طبق آمار مردم لندن موسیقایی‌ترین گوش‌ها را دارند. امروز اجراهای موزیک‌هال یکی از بهترین اجراها و سالن‌های آن از شلوغ‌ترین سالن‌ها برای اجراست. دلیل این اتفاق سرمایه‌گذاری 100 ساله‌ای است که انجام شده، 100 سال است که قدم به قدم با یک برنامه مدون کارشناسی‌شده جلو آمده‌اند و موفق شده‌اند. حالا ما در جایی می‌خواهیم پردیسی بسازیم بدون این‌که زیرساخت‌های فرهنگی آن جامعه را درست کرده باشیم. در جامعه‌ای که هنوز تئاتر و اصلا فرهنگ دغدغه نیست، اگر بخواهید کتابفروشی تاسیس کنید به اولین چیزی که باید فکر کنید ورشکستی است به همین دلیل مطمئنا تئاتر جایگاهی نخواهد داشت.
رئیس انجمن هنرهای نمایشی خراسان رضوی افزود: ما هنوز تئاتر را به شکل سرگرمی ارائه می‌کنیم و هنوز تئاتر اندیشمندانه شکل نگرفته است. تئاتر اندیشمندانه با مفهوم اندیشمندانه‌اش محکوم به شکست است که باید پشتیبانی شود و دغدغه مالی نداشته باشد تا تاثیر فرهنگی خودش را که محدود است بگذارد. حال می‌خواهید این زنجیره را مدیریت کنید یعنی در یک نقطه‌ای قصد دارید سالنی بسازید که برآورد فرهنگی‌تان از مردم منطقه مشخص نیست و سطح فرهنگ آن جامعه نیز مشخص نیست و قبلا کارشناسی نشده است. خیرآبادی یادآور شد: اکنون یکی از نیازهای طبیعی فرهنگی ما را به سمتی برده است که می‌خواهیم چنین ساختمانی را در آن منطقه بسازیم. من کاری به این ندارم که آیا کسی می‌خواهد از این قضیه برداشت تبلیغاتی کند یا نه. من می‌گویم نیت همه خیر است منتهی زمانی که می‌خواهیم چنین تصمیمی را اجرایی کنیم پیش‌تر باید مقدماتی را برای جاهای دیگر فراهم کنیم و سپس مکان مورد نظر را بنا کنیم. به عقیده من اول ما به 100 پلاتو و پس از آن به یک پردیس تئاتر نیاز داریم.
