دیدگاه
شورایاری و بایسته‌های آن در دوره جدید
علی اعطا/ عضو هیأت رئیسه و سخنگوی شورای اسلامی شهر تهران
مشارکت شهروندی، مؤلفه اصلی در نیل به اهداف توسعه پایدار و حکمرانی خوب شهری است.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، اصل مشورت و مشارکت شهروندان در تعیین سرنوشت خود در قالب نظام شورایی با تکیه بر قانون اساسی به عرصه عمل راه یافت و نهاد شورا در زمره ارکان اداره امور کشور قرارگرفت.
در دو اصل ششم و هفتم قانون اساسی به اهمیت، نقش و جایگاه شوراها در اداره امور کشور اشاره شده است.
با چنین رویکردی، برای شورای شهر تهران شورایاری‌ها نمود سهیم شدن شهروندان در قدرت مدیران شهری و نشانه‌ای از مشارکت مؤثر ایشان در تمام فرایندهای اداره شهر به‌ویژه در سطح محلات است.
مفهوم شورایاری
شورایاری‌ها انجمن‌های غیردولتی، غیرمتمرکز، غیرسیاسی، داوطلبانه، مشارکتی و خودگردان هستند که اعضای آن به‌صورت افتخاری فعالیت می‌کنند. ماهیت شکل‌گیری شورایاری بر مبنای همکاری داوطلبانه در اداره امور مربوط به محل زیست افراد است. نهاد شورایاری حلقه واسط بین شهروندان و مسئولان شهری به شمار می‌آید که با هدف پیوند مؤثر بین شهروندان، مسئولین و کارگزاران شهری ایجاد شده است. در اغلب کشورهای دنیا، برای اداره شهر، شورایاری‌ها عناصر کلیدی مهم قلمداد می‌شوند که می‌توانند موجب تشریک مساعی بین بازیگران گوناگون شوند.
چرایی اهمیت شورایاری
جلب مشارکت مردم برای اداره امور جامعه یکی از ارکان مهم در تصمیم‌گیری درست است. در ایران اسلامی که برای اداره شهرها از سازوکارها «شورای شهر»، استفاده می‌شود، شهروندان نقش اساسی در تعیین سیاست‌ها، برنامه‌ها و هدایت مسیر آینده شهر دارند.
از مهم‌ترین کارکردهای شورایاری، استفاده از تجربه و تخصص شهروندان هر محله و واگذاری اداره امور محلی به‌خود مردم محلی است. شناسایی دقیق و جامع مسائل و نیازهای محله و اولویت‌گذاری آنها با کمک شورایاران می‌تواند به درستی و با دقت صورت گیرد. در کنار این موضوع، نهاد شورایاری به واسطه ماهیت و فلسفه شکل‌گیری‌اش این ظرفیت را دارد که فرایندهای مشارکت جویی و همیاری جامعه محلی را فراهم سازد. اهمیت شورایاری‌ها به مثابه نهادی مدنی بدان دلیل است که می‌تواند بستر لازم برای ظهور و بروز توانمندی‌ها و ابتکارات و خلاقیت‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی و هنری در جای جای شهر را ایجاد کند.
شورایاری به واسطه جایگاهی که در نظام کلان تصمیم‌گیری برای آن درنظر گرفته شده است قادر است منجر به بسط تعاملات و ارتباطات مردمی با دستگاه‌های مختلف اجرایی به‌ویژه شهرداری‌ها در سطح نواحی و محلات باشد. تصریح و تسهیل در انتقال مطالبات و خواسته‌های شهروندان به سازمان‌ها و نهادهای خدماتی و شهرداری نشان از اهمیت بالای شورایاری در رکن نظام تصمیم‌گیری شهری دارد. در کنار این موارد، حضور و نقش پررنگ شورایاری‌ها می‌تواند در هر جامعه محلی منجر به تقویت حس تعلق به محل، بازتولید هویت جمعی و همبستگی اجتماعی شود که همه این موارد، به بالا رفتن سرمایه اجتماعی منتهی می‌شود. در واقع نهاد شورایاری قادر است مدیریت شهری را به سمت مسئولیت پذیری، نظارت پذیری و پاسخگویی بیشتر و روشن‌تر به شهروندان سوق دهد که اینها برای اداره بهتر شهر و حکمرانی خوب موضوع مهمی به شمار می‌رود.یکی دیگر از فواید حضور نهاد پررنگ شورایاری‌ها در شهر این است که در جهت تمرکز زدایی و توزیع قدرت در لایه‌های پایین جامعه تأثیرگذار خواهد بود. تلاش برای محله محور شدن برنامه‌ها، تصمیمات و فعالیت‌های مدیریت شهری از دیگر مواردی است که به کمک شورایاری‌ها امکانپذیر می‌شود.
ضرورت مشارکت شهروندان در انتخابات شورایاری ها
شورایاران چشم و گوش شهر به شمار می‌آیند. در شهرهای موفق دنیا، همواره نهادهای محلی واسط مانند شورایاری‌ها و مدیریت محله برای اداره بهتر و بهینه شهر به یاری شهرداری‌ها و دولت‌ها می‌آیند. تمرکز‌زدایی و محله محوری که اساس مدیریت شهری تهران قرار گرفته، بدون حضور شورایاری‌ها تحقق نمی‌یابد. تشکیل هیأت امنای محله و سپردن برنامه‌ریزی‌های محلی به این هیأت که اکثریت آن در اختیار شورایاری‌هاست و رئیس آن دبیر شورایاری محله خواهد بود، وظایف و مسئولیت‌های تخصصی شهری را بر دوش شورایاران نهاده است.
دلایل متعددی برای اهمیت مشارکت در انتخاب شورایاری‌ها وجود دارد که مهم‌ترین آنها انتخاب شایسته افراد مطلع و مورد اعتماد است که منجر به شکل‌گیری پیوندهای عمیق و پایدار بین شهروندان محلی و مسئولان در حل مسائل شهر و محله خواهد شد.بی‌تردید اگر بدنه نهاد شورایاری‌ها در کلانشهر تهران، از افراد بومی و محلی هر منطقه و محله باشد؛ پیشبرد صحیح و بهنگام مسائل ممکن خواهد شد.
افراد محلی که بنا به اعتماد و نظر جامعه محلی انتخاب خواهند شد قادرند در مواقع لازم مشارکت اجتماعی را در زمان‌های مورد نیاز بسیج کنند و از ظرفیت‌های محلی حداکثر بهره‌برداری مفید را داشته باشند.
نگاه مدیریت شهری دوره جدید به شورایاری ها
شعار محوری مدیریت شهری جدید، تبدیل تهران به شهری برای همه است. در این شعار آحاد شهروندان به مثابه عنصری مهم در حیات شهر سهیم هستند. در دوره جدید، مدیریت شهری بر گفتمان انسان محوری استوار است که انسان در آن جایگاه کلیدی را دارد، انتخاب نمایندگان شایسته برای شهروندان در نیل به اهداف این گفتمان نقشی محوری دارد. از آن جایی که در مدیریت شهری جدید بر مشارکت حداکثری شهروندان و ایفای مسئولیت اجتماعی شهروندی تأکید می‌شود، انتخاب کسانی که قرار است واسطه‌ای برای نظارت بر روند انجام امور توسط مسئولان باشند و از سوی دیگر مسئولیت شهروندی را هدایت و توسعه دهند مهم و کلیدی است. اهتمام جدی شورای پنجم نیز برای تقویت جایگاه و نقش شورایاری‌ها در تصمیم‌گیری مدیریت شهری استوار است. انتظار می‌رود همزمان با شکل‌گیری شورایاری‌های جدید، نقش و جایگاه قانونی آنها در بدنه تصمیم‌سازی مورد توجه اساسی قرار گیرد. ضمن اینکه شورای شهر به مثابه نهاد سیاستگذار مدیریت شهری علاوه بر بهره مندی از ظرفیت‌های شورایاری‌ها، برنامه‌ریزی لازم برای ایفای نقش نظارتی بر روند عملکرد آنان را صورت خواهد داد.
در همینه زمینه :
