غار جدید همدان متولی ندارد

ناهید زندی‌صادق| همدان ـ خبرنگار:

اواسط تیرماه معاون حفاظت محیط‌‌ زیست همدان از کشف یک غار جدید در روستای راهموار یا مارهموار از توابع شهرستان بهار خبر داد. داستان از این قرار است که یکی از واحدهای معدنی استان در عملیات معدنکاری با یک حفره ریزش‌کرده روبه‌رو می‌شود که در ظاهر به شکل غار بوده است. پس از اطلاع دادن این موضوع به حفاظت محیط زیست، تیمی برای بررسی اولیه به محل اعزام می‌شود.

پس از بررسی‌ها، آثار و بقایای موجود نشان می‌دهد این محل یک غار است. در نتیجه با دستور مقام قضایی موقتا فعالیت معدنکاران تا تعیین تکلیف این غار متوقف و تصمیم گرفته می‌شود کارگروه غار‌شناسی استان در مورد این غار تصمیم‌گیری کند، البته هنوز مشخص نیست مسئولیت غار برعهده کیست. به سراغ مسئولان مربوطه رفتیم تا از آخرین اخبار در این زمینه مطلع شویم. 


از درجه‌بندی تا نبود متولی 

غاری که برخی‌ها آن را هم‌تراز با غار علیصدر خوانده‌اند و برخی دیگر ارزشمندی آن را تکذیب کرده‌اند هنوز تعیین تکلیف نشده است و تا تشکیل کارگروه غارشناسی کسی سرپرستی و حفاظت از آن را برعهده نخواهد گرفت. رئیس اداره حفاظت محیط‌‌ زیست در گفت‌و‌گو با همشهری اداره میراث فرهنگی را متولی این غار می‌داند، اما این اداره تاکنون در این زمینه واکنشی نشان نداده است و رئیس آن هم حاضر به گفت‌و‌گو با ما در این باره نشد. سیدعادل عربی، مدیرکل اداره حفاظت محیط‌‌ زیست استان همدان، که کمتر اهل گفت‌وگو با رسانه‌هاست درباره غار کشف‌شده در روستای مارهموار حرف‌های زیادی برای گفتن دارد که در ادامه می‌خوانید. 

چرا غار کشف‌شده در اراضی مارهموار تعیین تکلیف نمی‌شود؟

بخشدار لالجین هم به ما اعتراض می‌کند که چرا وضعیت غار مار‌هموار را پیگیری نمی‌کنید، گفتم: این کار قانون دارد و ما فقط می‌توانیم وظیفه دبیرخانه خودمان را انجام دهیم. من به عنوان مدیرکل اداره حفاظت محیط‌‌ زیست استان همدان دبیر کارگروه غارشناسی هستم و وظیفه دارم اطلاع‌رسانی کنم، اما طبق اساس‌نامه کارگروه غارشناسی پیگیری و حفاظت از این غار برعهده میراث فرهنگی است. 

مسئولان میراث معتقدند این غار فعلا در حوزه اختیارات این اداره نیست. آنان می‌گویند طبق آیین‌نامه کارگروه غارشناسی ایران، غارهایی که از نظر درجه‌بندی غار درجه سه محسوب می‌شوند و قابلیت گردشگرپذیری دارند و غارهایی که از نظر تاریخی اهمیت دارند در حوزه اختیارات این اداره است. 

طبق آیین‌نامه، غارهایی که در خارج از مناطق چهارگانه قرار داشته باشند نیز در حوزه اختیارات میراث فرهنگی است. 

سوال این است که چرا کارگروه غارشناسی استان با موضوع غار را‌هموار تاکنون تشکیل نشده است؟ مگر نه این‌که ممکن است با مطالعات بیشتر ارزش و اهمیت غار بیش از پیش روشن شود. حتی ممکن است در درجه‌بندی غارها این غار از نظر اهمیت در ردیف غارهای غیرقابل دسترس یا با دسترسی محدود قرار گیرد و بازدید از آن ممنوع شود در حالی ‌که این روزها هر کسی می‌تواند از این غار بازدید ‌کند و سنگ‌هایی را که تشکیل آن میلیون‌ها سال طول کشیده است با خود به غنیمت ببرد. 

دلیلی برای تشکیل کارگروه غارشناسی وجود ندارد و همه‌چیز واضح و روشن است، البته بالاخره کارگروه غارشناسی استان را با دستور کار مشخص تشکیل خواهیم داد اما فعلا حرفی برای گفتن نداریم. وقتی غاری پیدا شده که طبق قانون حفاظت از این غار در حیطه وظایف اداره میراث فرهنگی است پذیرفتن حفاظت این اثر طبیعی دیگر به تشکیل کارگروه نیاز ندارد. 

بعضی از رسانه‌ها از قول شما نوشته‌اند اثری که به تازگی در راهموار کشف شده غار نیست و حفره است. اما انجمن غارشناسی معتقد است این به قول شما حفره قطعا غار است و از قضا غار جوانی است که در حال رشد و زایش است و ضرورت دارد با تشکیل کارگروه غارشناسی و درجه‌بندی این غار، از تخریب بیشتر آن توسط معدنداران، معدنکاران و نیز بازدیدکنندگان کنجکاو جلوگیری شود.

درجه‌بندی این غار به تعیین متولی حفاظت و نگهداری ارتباطی ندارد. ماده 9 آیین‌نامه، مسئولیت حفاظت از غارهای موجود را در مناطق چهارگانه و غارهایی که در فهرست میراث طبیعی جهان ثبت شده برعهده اداره حفاظت محیط‌‌ زیست گذاشته است. مناطق چهارگانه اعم از مناطق حفاظت‌شده، آثار طبیعی ملی، پارک‌های ملی و پناهگاه‌های حیات وحش است. غار راه‌هموار در هیچ‌یک از این مناطق قرار نگرفته است. ماده 10 همین آیین‌نامه مسئولیت حفاظت و نگهداری از غارهای خارج از موضوع ماده 9 در چارچوب ضوابط کارگروه برعهده سازمان میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری است که با اولویت استفاده از بخش‌های غیردولتی صورت خواهد گرفت. بنابراین غاری که در حوزه مناطق چهارگانه نباشد مسئولیت آن برعهده اداره حفاظت محیط‌‌ زیست است. در ضمن طبق آیین‌نامه، هر حفره‌ای چه دستکند و چه طبیعی مشمول غار است و من در مصاحبه قبلی با رسانه‌ها گفتم این حفره غار است، اما آنها برداشت دیگری کردند و نوشتند عربی گفته حفره است و غار نیست! منظور من این بود که آنچه رسانه‌ها درباره هم‌تراز بودن این غار با غار علیصدر گفته‌اند درست نیست و هنوز چیزی معلوم نیست که کانال‌های لالجین نوشته‌اند غار قابل قایقرانی!

این زمانی است که کارگروه تشکیل شود و درجه‌بندی غار را مشخص کند و به اداره میراث فرهنگی اعلام و ابلاغ کند. از این پس غاری با این مشخصات در حوزه حفاظت شما قرار می‌گیرد. این غار یتیم است و نه شما مسئولیت آن را می‌پذیرید نه اداره میراث فرهنگی. بازدید‌کننده با روش غیراصولی از این غار دیدن می‌کند و ممکن است به آن آسیب وارد شود.

در این مرحله به درجه‌بندی نیاز نیست. موضوع اول حفاظت است که با توجه به ماده 9 و 10 تعیین تکلیف شده است و متولی این غار میراث فرهنگی است. موضوع بعدی بهره‌برداری از غار است که در این مرحله به تشکیل کارگروه و درجه‌بندی غار نیاز است که آن را بدون دسترسی، با دسترسی محدود، گردشگرپذیر و دسترسی آزاد تشخیص می‌دهند. 

نگرانی فعالان محیط‌‌ زیست این است که اگر این کارگروه زودتر تشکیل نشود و درجه‌بندی آن سریع‌تر صورت نگیرد، ممکن است آسیب بیشتری به آن برسد. از کجا مشخص است غاری که دهانه آن با سنگ‌های بیرونی بسته شده است، از غارهای واجد ارزش حفاظتی نباشد؟ مگر تحقیق و پژوهشی در مورد آن انجام شده است؟

کارگروه بالاخره تشکیل خواهد شد. ما برای این کار باید چند موضوع و دستور کار داشته باشیم. برای یک غار که من نمی‌توانم درخواست تشکیل کارگروه بدهم. اعضای این کارگروه استانی مدیران دستگاه‌ها هستند و رئیس آن معاون عمرانی استاندار است. همه این اعضا می‌دانند چنین غاری کشف شده است و می‌دانند که وظیفه حفاظت آن برعهده چه اداره‌ای است. پس ضرورت تشکیل کارگروه چیست؟ میراث فرهنگی باید کار خودش را شروع کند. باید برای خالی کردن و باز کردن دهانه غار اقدام کند و تحقیق کند که آیا این حفره ادامه دارد یا راه به جایی نمی‌برد. 

در کارگروه غارشناسی تعیین درجه غار و پژوهش در این زمینه برعهده کیست؟

در درجه اول ما باید غار را شناسایی کنیم و بگوییم ظاهر و فیزیک غار را دارد. غاری که هنوز ابهام دارد قابل درجه‌بندی نیست. باید سنگ‌ها برداشته شود و دهانه غار باز شود تا تحقیق بیشتر درباره این حفره صورت گیرد.

در غار بودن حفره که تردیدی وجود ندارد. انجمن غارشناسی هم با توجه به عکس‌ها و فیلم‌هایی که برایشان ارسال شده است تایید کرده‌اند که اثر کشف‌شده غار است و بسیار هم جوان است. موضوع ما یتیم بودن غار است و این‌که بدون تحقیق و کارشناسی آن را حفره بی‌ارزشی معرفی می‌کنند.

ما به احترام پیگیری شما و افکار عمومی این کارگروه را تشکیل می‌دهیم و امیدواریم که بعد از آن بهانه‌ای برای حفاظت از غار وجود نداشته باشد. غار بودن این حفره آشکار است، برای درجه‌بندی هم دستگاه متولی باید پیشنهاد دهد که این غار از نظر کارشناسان آن دستگاه چه درجه‌ای دارد. بعد از آن در کارگروه این پیشنهاد را تایید یا رد می‌کنند و بعد از آن ابلاغ می‌شود. این پروسه زمانبری است و شاید چند سال از حفاظت غار خبری نباشد. به هر حال ما به عنوان دبیر کارگروه پیشنهاد تشکیل کارگروه را ارائه خواهیم داد. 

طبق آیین‌نامه یک نماینده از تشکل‌های مردم‌نهاد هم باید در این کارگروه حضور داشته باشد. نماینده تشکل‌ها چه کسی است؟

علیرضا گوهری از انجمن غارنوردی. 

آخرین کارگروه استانی که تشکیل شده چه زمانی تشکیل شده است؟

آخرین کارگروه زمستان گذشته با موضوع ساخت هتل در غار علیصدر تشکیل شد که براساس دستورالعمل باید یک کیلومتر از غار فاصله می‌گرفت تا به حریم آن تعرض نشود. غار علیصدر از این آیین‌نامه تبعیت نمی‌کند چون بهره‌برداری اولیه آن قبل از ابلاغ آیین‌نامه بوده است، اما اگر بخواهند تغییری بدهند باید با قوانین انجمن غارشناسی همخوانی داشته باشد. 

درباره غار سراب چه کرده‌اید؟ بازدیدهای غیراصولی به آن آسیب می‌زند.

غار سراب را به عنوان اثر طبیعی ملی به سازمان حفاظت محیط‌‌ زیست معرفی کرده‌ایم و در نوبت شورای عالی محیط‌‌ زیست قرار دارد. به محض تصویب و ابلاغ، حفاظت از آن برعهده اداره حفاظت محیط‌‌ زیست خواهد بود. این غار از نظر درجه‌بندی با دسترسی محدود است. بازدید از آن با ضوابط و الزامات محیط زیستی باید صورت گیرد. 

چرا تا تعیین تکلیف آن، ورودی موقتا مسدود نمی‌شود؟

فرماندار کبودراهنگ قول مساعد داده است برای در ورودی و نصب تابلو اعتباری اختصاص دهند. در داخل غار، گردشگری غیرمسئولانه سبب انباشت زباله شده است که باید تدبیری برای آن اندیشیده شود. 

معدنی که در کنار غار سراب قرار دارد مشغول فعالیت است؟

معدن در حال حاضر کار نمی‌کند اما مجوز آن باطل نشده است.  

معدن روستای راهموار چطور؟

معدن فعالیت می‌کند اما تا تعیین تکلیف نهایی در محدوده غار کار نمی‌کنند.


شناسایی 44 غار در همدان

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان همدان می‌گوید: این استان 44 حفره یا غار دارد که برخی از آنها دستکند است و برخی دیگر طبیعی، برخی عمیق و برخی کم‌عمق است. بانک اطلاعاتی غارهای استان را تهیه کرده‌ایم و درجه‌بندی غارها را هم ما به کارگروه غارشناسی استان پیشنهاد داده‌ایم.