کار سخت در «خرماپزان» کرمان

این روزها دمای هوا در شرق کرمان به ۵۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد، اما پویایی و کار و تلاش در نخلستان‌های گسترده شرق کرمان بیش از هر زمان دیگر به چشم می‌خورد. 

تولید خرما یکی از مهم‌ترین زمینه‌های ارزآوری در کرمان محسوب می‌شود که می‌تواند وابستگی کشور به منابع نفتی را کمتر از قبل کند. اما با وجود این، هنوز بسیاری از مراحل تولید و برداشت این محصول به صورت دستی و غیر مکانیزه انجام می‌شود.
 
به گزارش مهر، استان کرمان بزرگ‌ترین نخلستان‌های کشور را در خود جای داده است و وسعت زیر کشت این محصول در استان رکورددار است. در این میان شرق استان کرمان بیش از سایر مناطق استان به اقتصاد متکی بر خرما وابسته است. 

در این فصل از سال دمای هوا در جنوب و شرق استان کرمان به شدت افزایش می‌یابد، به طوری که مردم محلی از این وضعیت با عنوان خرماپزان یاد می‌کنند، یعنی فصلی که خرمای نارس پخته و برای مصرف آماده می‌شود. 

محصول خرما در این فصل قرمزرنگ است و با شدت گرفتن گرما رفته‌رفته به رنگ قهوه‌ای و سیاه تغییر رنگ می‌دهد. اقتصاد خانوار بسیاری از مردم در جنوب و شرق استان متکی به خرماست. 


بم بزرگ‌ترین باغ‌شهر ایران

مقابل هر خانه به خصوص در بم ده‌ها نخل وجود دارد و به همین دلیل بم را بزرگ‌ترین باغ‌شهر ایران می‌دانند، به طوری که اگر تصاویر هوایی شهر را نگاه کنید این شهر بیشتر شبیه نخلستان است. 

اما نخل‌ها علی‌رغم تصور عموم مردم خود به خود محصول نمی‌دهند و نیاز به مراقبت و رسیدگی در فصل‌های مختلف دارند. 


گرده‌افشانی نخل‌ها 

در اصطلاح محلی به گرده‌افشانی نخل‌ها «بو دادن» گفته می‌شود. هزاران نفر در شهر بم، نرماشیر، بروات، ریگان، فهرج در شرق کرمان برای این کار باید از نخل‌هایی که ارتفاع آن‌ها به بیش از ۵ متر می‌رسد بالا بروند. 

گل‌های نر و ماده در این فصل در غلاف‌های چوبی قرار می‌گیرند و بعد از رسیدن این غلاف‌ها شکاف برمی‌دارند.

 در این هنگام کشاورز باید گرده‌های گل نر را روی غلاف‌های ماده پخش کند و یک دسته غلاف را نیز در بین گل‌های ماده قرار دهد. این کار باید چندین بار در فصل بهار و برای هر درخت و هر خوشه خرما جداگانه انجام شود. 

اما این تمام کار نیست. چند ماه بعد نیز در اوج گرمای فصل تابستان کشاورزان باید مجدداً از نخل‌ها بالا بروند و یکی از سخت‌ترین کارهای روند تولید خرما را انجام دهند. 

خوشه‌بندی خرما و هرس درختان یکی از مهم‌ترین کارهایی است که چند ماه مانده به برداشت محصول باید انجام شود تا خرمایی مرغوب نصیب کشاورزان شود. 


خوشه‌بندی خرما

در روزهای گذشته دمای ۵۳ درجه سانتی‌گراد در شرق کرمان ثبت شد و هم‌اکنون دمای بیشتر شهرهای این منطقه به ۵۰ درجه نیز می‌رسد، اما کار خوشه‌بندی خرما با جدیت ادامه دارد. 

هم‌زمان کار هرس درختان نیز در این فصل انجام می‌شود؛ همچنین زنان منطقه کار ساخت طناب‌هایی به ناک چیلک را انجام می‌دهند. 

در این مرحله خوشه‌های اضافی از نخل‌ها حذف می‌شود و خوشه‌هایی که دارای محصول با کیفیت بیشتری هستند به وسیله چیلک‌ها که طنابی از الیاف درخت خرماست به یکدیگر متصل می‌شوند. 


حرفه‌ای که نسل به نسل منتقل شده است

یکی از کشاورزان بمی می‌گوید: برای خوشه‌بندی خرما از افراد آموزش‌دیده استفاده می‌کنیم و کشاورزان همچنان اقدام به هرس نخل‌ها می‌کنند. در صورتی که خوشه‌بندی انجام نشود کیفیت محصول به شدت پایین می‌آید، ضمن این‌که زمینه شیوع آفت نیز فراهم می‌شود. 

 «علی عسکری» می‌افزاید: افرادی با استفاده از طناب‌هایی از جنس خرما از تنه نخل‌ها بالا می‌روند که ساعت‌ها این کار طول می‌کشد. در نهایت پس از بستن خوشه‌ها به تنه درخت در زمان رسیدن محصول و سنگین شدن خوشه‌ها از شکستن آن‌ها جلوگیری می‌شود. 

وی ادامه می‌دهد: هر نخل می‌تواند تا ۱۵ خوشه مطلوب داشته باشد و بقیه خوشه‌ها که جدا می‌شوند برای خوراک دام مورد استفاده قرار می‌گیرند. 


کار سخت خوشه‌بندی

یکی از خوشه‌بندان شهرستان نرماشیر می‌گوید: در این گرما بالا رفتن از نخل‌ها با استفاده از طنابی که از نخل‌های خرما دور کمر و درختان می‌اندازیم کار بسیار مشکلی است. 

 «محمد سلیمانی» می‌افزاید: تعداد زیادی از کشاورزان به دلیل افتادن از درختان دچار قطعی نخاع و حتی مرگ شده‌اند و این کار باید توسط افراد مجرب انجام شود. 

سلیمانی می‌گوید: به مرور زمان وزن خوشه‌های خرما بالا می‌رود و اگر بسته نشوند خوشه‌ها سنگین می‌شوند و می‌شکنند. 

وی ادامه می‌دهد: چند ماه بعد از بستن خوشه‌های درختان کار هرس به صورت متناوب انجام می‌شود و بعد زمان برداشت فرا می‌رسد؛ در این زمان هم باید از درختان بالا برویم و تمام این کارها به صورت سنتی و مطابق با روش‌هایی که از گذشته به ما منتقل شده است انجام می‌شود. 


کشاورزی مکانیزه 

فرماندار ریگان می‌گوید: هم‌اکنون هزاران نفر در این شهرستان در حال خوشه‌بندی هستند؛ ضمن این‌که گرمای بسیار زیاد روزهای اخیر خساراتی را نیز به خوشه‌های خرما زده است که امیدواریم به صورت گسترده شاهد این خسارت‌ها نباشیم. 

 «امین باقری» می‌افزاید: اقتصاد مردم ریگان به شدت به تولید خرما وابسته است. 6 هزار هکتار نخلستان در شهرستان وجود دارد و یکی از نگرانی‌های عمده ما شیوع آفت و خشکیدگی خوشه‌های خرماست. 

وی خواستار توسعه کشاورزی مکانیزه در زمینه تولید خرما می‌شود و می‌گوید: بخش جالب توجهی از کشاورزی شهرستان هم‌اکنون به صورت سنتی است. 

وی ادامه می‌دهد: ۵۷ درصد از اراضی باغی شهرستان ریگان به کشت خرما اختصاص یافته است و حدود ۹ هزار هکتار را شامل می‌شود. 
وی می‌گوید: سالانه ۳۰ هزار تن محصول خرما از این شهرستان برداشت می‌شود. 


۴۰ هزار نفر در بم مشغول کار در نخلستان‌ها 
فرماندار بم می‌گوید: حدود ۴۰ هزار نفر در بم در حال فعالیت هستند و کار خوشه‌بندی خرما را انجام می‌دهند. 

 «هادی شهسوارپور» می‌افزاید: ۲۰ هزار هکتار نخلستان در این شهرستان وجود دارد و سالانه حدود ۷۰ هزار تن خرما در بم تولید می‌شود و میلیون‌ها دلار برای شهرستان ارزآوری دارد. 

وی از سرمایه‌گذاران می‌خواهد در زمینه صنایع بالادستی خرما در این شهرستان سرمایه‌گذاری کنند و حمایت‌های لازم نیز در این زمینه انجام می‌شود. 
خرمای کرمان به کشورهای اسلامی، چین، هند، روسیه، اروپا و کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر می‌شود و از هم‌اکنون حجم شایان توجهی از این محصول به تاجران بین‌المللی پیش‌فروش شده است.


۳۰۰ هزار تن خرما در کرمان تولید می‌شود

رئیس جهاد کشاورزی شمال کرمان می‌گوید: هر سال در استان کرمان بیش از ۳۰۰ هزار تن انواع خرما برداشت و بخش جالب توجهی از آن صادر می‌شود. 

 «عباس سعیدی» می‌افزاید: برداشت خرما در بخش شمالی و جنوبی استان کرمان به صورت مجزا انجام می‌شود و هزاران نفر در تولید این محصول فعال هستند که اکثراً از افراد بومی و محلی شهرستان‌های کرمان هستند. 

سعیدی می‌گوید: ارقام موجود در استان کرمان فقط در این استان تولید می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها مضافتی است که یکی از مرغوب‌ترین خرماهای تولیدی در دنیا محسوب می‌شود و مشتری‌های خاص خود را در قاره‌های مختلف دارد. 

وی می‌افزاید: پیارم، زاهدی، شمسایی، پرکو، قصب، هفتادگزی و مضافتی از ارقام مشهور استان کرمان هستند و تولید این محصول در کرمان سابقه‌ای هزاران ساله دارد؛ همچنان تولید و برداشت محصول مطابق با سنت‌های گذشته انجام می‌شود. 
وی می‌گوید: کار گرده‌افشانی در بهار و خوشه‌بندی و برداشت در تابستان انجام می‌شود و همه این مراحل به صورت دستی انجام می‌شود.