فرهنگ
لباس‌های محلی در پستو
معاون میراث فرهنگی استان اردبیل: این روزها فقط افراد سالخورده پوشش محلی را به لباس‌های شهری ترجیح می‌دهند
لباس در منطقه آذربایجان از قرن‌ها پیش نمادی از فرهنگ و هنر این سرزمین بوده، اما در سال‌های اخیر استفاده از لباس‌های محلی در زندگی روزمره شهرنشینان و حتی روستاییان کمرنگ و حتی می‌توان گفت محو شده است. البته این پوشش و لباس بومی که معرف اعتقاد و باور خطه اردبیل بوده، همچنان در مراسم و آیین‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، روستاییان و عشایر استان اردبیل در گذشته‌ای نه‌چندان دور لباس‌های محلی خود را به عنوان یادگار آبا و اجداد و فرهنگ دیرینه‌شان می‌پوشیدند، اما با گذشت زمان، بالاخص در یکی 2 سال اخیر، اگر به طور اتفاقی سری به یکی از روستا‌های مرزی و غیرمرزی اردبیل بزنید، نشانی از این فرهنگ بر تن مردم نخواهید دید، البته به غیر از مادربزرگ‌ها.
رسوخ پوشش شهری در میان عشایر
به گفته «نسیه عین‌اللهی» لباس محلی مخصوص بانوان استان اردبیل با نام «تومان کؤینک»، همه ویژگی‌های یک پوشش کامل را داشته است. این بانوی روستانشین اردبیل درباره خاطرات خود از پوشش رنگارنگ زنان در گذشته می‌گوید: در دهه‌های گذشته جوان‌تر‌ها لباس‌هایی با رنگ‌های شاد و شادی‌بخش، دوردوزی و نقش و نگار زیبا و همچنین جنسی از ترمه و ابریشم بر تن می‌کردند.
مردان هم کلاهی پشمی به نام «بؤرک» بر سر خود می‌گذاشتند. وی ادامه می‌دهد: زنان با سن بالاتر غالبا روی روسری خود سربندی می‌بستند که به آن «یایلیق» می‌گفتند. مردان هم با پوشیدن کت‌های بلند و گذاشتن کلاهی پشمی بر سر، در کنار سادگی، در پوشش اصالت خود را نشان می‌دادند. اما حالا اگر در مناطق عشایری و روستایی هم به اطراف نگاهی بیندازیم، پوشش شهری را بر تن تک‌تک مردم خواهیم دید.
حمایت از تولیدکنندگان صنایع دستی
یکی از تولیدکنندگان لباس‌های سنتی در اردبیل می‌گوید: تولیدکنندگان صنایع دستی به‌ویژه لباس سنتی در کل کشور بسیار معدودند و استان اردبیل نیز از این موضوع مستثنی نیست.
«سکینه بشارتی» با اشاره به این‌که این شغل بیش از چند دهه قبل ایجاد شده است، بیان می‌کند: در ابتدا من به تنهایی این کار را آغاز کردم و رفته‌رفته با فراگیری اصول و قواعد آن و البته آموزش‌های مطابق با مولفه‌های روز، کار خود را توسعه دادم. امروز بیش از ۲۰ نفر به صورت غیرمستقیم و ۱۵ نفر به صورت مستقیم در کارگاه تولیدی ما مشغول فعالیت هستند.
وی نبود حمایت از تولیدکنندگان داخلی و برخی کاغذبازی‌های بی‌جا را علل اصلی دلسردی تولیدکنندگان برای تداوم فعالیت و گسترش کارشان می‌داند و می‌گوید: در سال‌های اخیر اقدام به اخذ وام کردیم اما پرداخت نشد. همین موضوع سبب شد ایده‌هایی که برای رونق کسب و کار و کارآفرینی خود داشتیم، بی‌ثمر بماند.
لباس محلی؛ میراث‌دار فرهنگ اصیل
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل با اشاره به اهمیت پوشش محلی در این استان اظهار می‌کند: اگر 3 دهه قبل لباس محلی از مناطق شهری رخت بربست، امروز شاهد این هستیم که در روستا‌های ما نیز فقط افراد سالخورده پوشش محلی را به لباس‌های شهری و روز ترجیح می‌دهند.
«ملکه گلمغانی‌زاده» با بیان این‌که ما باید سعی کنیم با برنامه‌ریزی و برگزاری جشنواره‌ها و مراسم سنتی و آیینی این لباس و پوشش زیبای محلی را احیا کنیم، می‌افزاید: اگر از این پوشش در مراسم آیینی استفاده و روستاییان را به استفاده مستمر از آن تشویق کنیم، خروجی مثبتی را در روند احیاسازی خواهیم دید.
وی برگزاری مداوم جشنواره‌هایی با موضوع لباس‌های سنتی و نمایشگاه‌های محلی و ملی را تنها راهکار زنده‌سازی لباس محلی اردبیل می‌داند و می‌گوید: با برگزاری جشنواره لباس‌های سنتی کم‌کم استفاده از این لباس دوباره مرسوم می‌شود.
گل و بته‌هایی که نماد حقیقی طبیعتند
گلمغانی‌زاده با اشاره به رنگ و نقش‌های نگاشته شده بر پارچه‌های لباس محلی اردبیل می‌گوید: اگر لباس محلی و لباس روز را که معمولا برگرفته از مد‌های غربی است، مقایسه کنیم، خواهیم دید گل و بوبته‌هایی که در تار و پود لباس محلی نهفته است، در واقع ترسیم تصویری دل‌انگیز از طبیعت پیرامون است.
وی با تاکید بر این‌که همین نقش و نگار‌های طبیعی سبب آرامش مردم می‌شود، ادامه می‌دهد: نوع پوشش روز در مناطق شهری مسیر انحرافی بدی را طی می‌کند و نظاره آن گاه سبب دگرگونی حال انسان می‌شود.
معاون صنایع دستی استان در مورد این‌که لباس‌های امروزی رنگ و لعاب لباس‌های محلی گذشته را ندارند، اظهار می‌کند: رنگ و لعاب لباس سنتی ما هماهنگ با طبیعت و گل و بوته و دارای رنگ‌های شاد بوده و تماما از مناطق عشایری ما برخاسته است.
در دست‌بافته‌هایی همچون قالی یا گلیم زنان عشایر ما فی‌البداهه نقشی ترسیم می‌کردند، اما تمام نقوش لباس‌های محلی برگرفته از طبیعت است. رنگ‌های روشن و شاد که الان در لباس‌های روز می‌بینیم، سفیر آرامش و القاکننده حس اصالت نیستند. حتی طرح معینی هم روی این لباس‌ها دیده نمی‌شود.
این مسئول درباره اجزای تشکیل‌دهنده لباس محلی استان اردبیل می‌گوید: این لباس از اجزای مختلفی تشکیل شده است که شامل پیراهن (کؤینک)، تنبان یا دامن شلیته‌ای (تومان)، روسری (یایلیق)، چارقد روی یایلیق (آلین یایلیقی)، عرقچین (آرخچن) و جلیقه بی‌آستین است. بنا بر سلایق و تنوع اقلیمی و فرهنگ قبیله‌ای عشایر شاهسون اردبیل، در گذشته از تعداد یا نوع این اجزا کاسته یا بر آنها افزوده می‌شده است.
