گزارش
مروری بر دادگاه‌های شهرداران پیشین
در طول تاریخ بلدیه، هرگاه پای یک شهردار به دادگاه باز شده، رویکرد سیاسی بر دیگر رویکردها چیرگی داشته؛ جالبی ماجرا آنجاست که در دادگاه‌های اینچنینی هیچ‌گاه پیشینه کاری متهم مورد توجه قرار نگرفته و تنها بر شهردار‌بودن او تأکید شده است. از دادگاه احمد نفیسی گرفته تا غلامرضا نیک‌پی و بعد از آن غلامحسین کرباسچی و حالا محمدعلی نجفی، یک‌چشم قضاوت، از دریچه سیاسی به قضیه نگاه می‌کرده و آن یکی چشم هم تنها بُعد شهردار‌بودن را دیده است. به هر ترتیب، کتمان نمی‌شود کرد که سیاسی جلوه‌دادن دادگاه‌های شهرداران تهران، می‌توانسته و می‌تواند، روی کار مدیریت شهری حاکم تأثیر بگذارد. در زیر به‌طور خلاصه پرونده 4شهرداری که پیش و پس از انقلاب اسلامی در دادگاه حاضر شدند را مرور کرده‌ایم که تا حدی نشان از حکمفرمایی رویکرد سیاسی در رابطه با آنها دارد.
1.احمد نفیسی، شهردار مغضوب شاه
او در سال 1340در زمان نخست‌وزیری علی امینی، به‌عنوان شهردار تهران معرفی شد. ۱۸ آذر ۱۳۴۲ حکم بازداشت نفیسی صادر شد تا فعالیت او در شهرداری پایان یابد. نفیسی بسیار مورد توجه محمدرضا پهلوی بود؛ به‌طوری که محمدرضا پهلوی مرتب او را می‌پذیرفت و ساعت‌ها در دفتر مخصوصش باهم صحبت می‌کردند. این ارتباط به حدی قوی شده بود که خیلی‌ها آن زمان از نفیسی به‌عنوان نخست‌وزیر آینده یاد می‌کردند.از ابتدای سال 1342روابط محمدرضا پهلوی با نفیسی رو به تیرگی گذاشت. گفته می‌شود توجه بعضی سفرای خارجی به نفیسی یا چاپ عکس بزرگ احمد نفیسی و «ژنرال دوگل» در یکی از مجله‌های معتبر فرانسه در جریان سفر «دوگل» به تهران سبب شد نظر محمدرضا پهلوی به نفیسی تغییر پیدا کند. از طرفی نفیسی نیز با مهدی پیراسته، وزیر کشور وقت اختلاف داشت و کار این دو به مشاجره و منازعه کشید. در پاییز 42 پیراسته گزارش‌های محکمه‌پسندی را علیه نفیسی به محمدرضا پهلوی ارائه داد تا سرانجام نفیسی به جرم تصرف غیرقانونی اموال دولت بازداشت و روانه زندان شود. سرانجام پس از بحث‌ها و واکنش‌های فراوان محاکمه نفیسی در تاریخ ۲۱ شهریور ۱۳۴۶ در شعبه اول دیوان کیفر آغاز شد اما نتیجه کار به اعلام برائت نفیسی منتهی شد. موقعی که این حکم به وسیله شعبه دیوان‌عالی کشور صادر شد، نفیسی با دریافت گذرنامه به سوئیس رفت. او در دی سال 83 و در سن 85سالگی درگذشت. ایجاد پارک ساعی و تقویت سازمان تاکسیرانی از اقدامات مهم نفیسی به شمار می‌رود.
2. اعدام غلامرضا نیک‌پی، با صدها اما و اگر باقی
غلامرضا نیک‌پی از شهریور ۱۳۴۸ تا سال ۱۳۵۶ و به‌مدت 89ماه شهردار تهران بود. نیک‌پی در جریان دستگیری برخی از سران نظام شاهنشاهی توسط دولت ازهاری در پیش از انقلاب، بازداشت شد و به زندان افتاد. زمانی که انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن‌ماه ۱۳۵۷ به پیروزی رسید، او نیز مانند بسیاری دیگر از زندانیان توانست از زندان قصر فرار کند اما پس از مدتی اسیر و سپس اعدام شد. همکاری با استعمار غرب، همکاری با رژیم پهلوی، کم‌کاری فراوان در هنگام تصدی پست شهرداری ازجمله حل نکردن معضل ترافیک مواردی بود که در دادگاه نیک‌پی مطرح شد و در نهایت حکم اعدامش را صادر کردند. او در 22فروردین58 اعدام شد. ساخت چند اتوبان و پارک بزرگ فرامنطقه‌ای، تدوین طرح جامع شهر تهران، اخذ عوارض شهری، احداث پارکینگ، تعیین حریم شهر تهران، اصلاح ساختار سازمان شهرداری و ایجاد کارخانه تبدیل زباله به کود ازجمله اقدامات نیک‌پی، به شمار می‌رود.
3. کرباسچی، اقدامات گسترده با اتهام فساد مالی
غلامحسین کرباسچی در سال‌های ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۷ شهردار تهران بوده است. شروع مباحث در مورد تخلفات انتسابی به شهرداری در زمان کرباسچی با نامه وزیر مسکن و شهرسازی وقت آغاز شد. در سال ۱۳۷۶، کرباسچی همراه عده‌ای از معاونان و شهرداران مناطق تهران دستگیر و بازجویی شد. سرانجام او روز ۱۵فروردین ۱۳۷۷ پس از بازجویی، بازداشت و روانه زندان شد. کرباسچی به اتهام برداشت ۲۶۰ میلیون تومان برای ستاد کارگزاران، ۲۵ میلیون تومان برای نامزدهای انتخابات مجلس، ۸۷ میلیون تومان برای خود، خرید ۹۰هزار دلار از حساب مدیران شهرداری و پرداخت ۵۰میلیون تومان به تعدادی از مدیران به ۳ سال زندان و ۱۰سال انفصال از خدمات دولتی و بازگرداندن اموال محکوم شد. او سرانجام پس از تحمل حدود2سال حبس، از زندان آزاد شد. او زمانی که به شهرداری تهران آمد، دوباره طرح جامع شهر را که در زمان شهرداری غلامرضا نیک‌پی طرح‌ریزی شده‌بود، ادامه داد. در دوران او برای نخستین‌بار شهردار تهران در هیأت دولت حضور یافت. تأسیس مؤسسه همشهری و انتشار روزنامه همشهری، راه‌اندازی فرهنگسراها و خانه‌های فرهنگ، اجرای پروژه نواب و توسعه شبکه بزرگراهی ازجمله اقدامات مهم کرباسچی بود.
4. محمدعلی نجفی، از وزارت تا قتل همسر
نجفی پس از تغییر مدیریت شهری در سال96 در پی انتخابات 29اردیبهشت، با رأی اعضای شورای پنجم شهر، به‌عنوان شهردار پایتخت معرفی شد. او مبارزه با فساد نهادینه‌شده در شهرداری را رویکرد کاری خود قرار داد و در نخستین اقدام طی بخشنامه‌ای صدور هولوگرام‌ها را ممنوع اعلام کرد. او سپس در راستای شفافیت و راه‌اندازی سایت شفافیت شهرداری تهران گام برداشت. ماجرای مراسم برج میلاد و ایراداتی که به او به همین دلیل از سوی دادستانی مطرح شد، روی ادامه کار نجفی تاثیر گذاشت. سرانجام او در اواخر اسفند96 به‌خاطر موضوع شخصی و بیماری، استعفای خود را تقدیم شورای شهر کرد. اعضای شورا هم پس از یک‌بار مخالفت ، در نهایت در 21فروردین 97 با این درخواست او موافقت کردند. ماجرای پیچیده نجفی از ازدواج دوم او شروع شد. با اینکه او دیگر سمتی نداشت، اما این ازدواج بارها در رسانه‌ها، حاشیه‌هایی را به همراه داشت. سرانجام هفتم خرداد امسال بود که محمد شهریاری از به قتل رسیدن میترا استاد، همسر دوم محمدعلی نجفی شهردار پیشین تهران در ساختمانی مسکونی در منطقه سعادت‌آباد تهران خبر داد. قاضی محمدرضا محمدی کشکولی در نخستین جلسه محاکمه محمدعلی نجفی شهردار اسبق تهران به اتهام قتل عمد میترا استاد همسر دومش، گفت: «آقای محمدعلی نجفی فرزند احمدعلی 66ساله، بازنشسته با قرار بازداشت موقت به تاریخ 8خرداد 98متهم است: 1- مباشرت در قتل عمدی مرحوم میترا استاد 36ساله همسر خود با سلاح گرم، 2- حمل و نگهداری سلاح و مهمات جنگی غیرمجاز، 3- ایراد صدمه بدنی منتهی به غیرفوت.» در کارنامه نجفی، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، وزارت آموزش و پرورش ، ریاست رئیس سازمان برنامه و بودجه، عضویت در سومین دوره شورای شهر تهران، معاونت رئیس‌جمهور و ریاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور و سرپرستی وزارت علوم به مدت 95روز به چشم می‌خورد.
