رودخانه نامهربان با مهمانان

خدیجه ستارزاده | البرز- خبرنگار


رودخانه کرج در جاده کرج- چالوس به عنوان یکی از زیباترین و خاطره‌انگیزترین رودهای ایران که از گذشته تاکنون گزینه‌ای برای تفریح مسافران و گردشگران بوده، چندماهی است به عنوان قاتل جان مسافران و به‌ویژه کودکان معرفی می‌شود.
از ابتدای سال تاکنون 29 نفر از گردشگران در این رودخانه سقوط کرده‌اند که 12 نفر از آنها نجات پیدا کردند، اما 17 نفر جان خود را از دست دادند که هنوز هم جسد یک نفر از آنها پیدا نشده است و همچنان جست‌و‌جو برای یافتن جسد این پسربچه ادامه دارد. به گفته مسئولان هیچ یک از غرق‌شدگان بومی نبودند و همه آنها گردشگر بودند و ناآگاهی آنها از شرایط رودخانه دلیل غرق شدنشان است.

این رودخانه که منبعی برای تامین بخشی از آب تهران، پر کردن آبگیر بیلقان و همچنین در شاخه‌های متعدد انهار، زمین‌های کشاورزی کرج و اطراف را سیراب می‌کند، سال‌ها بود آب چندانی به خود نمی‌دید، اما امسال بعد از حدود 30سال با خروش بی‌سابقه خود در دل هر مسافری وسوسه ایجاد می‌کند تا به بهانه شنا، گرفتن عکس سلفی و یا تفریح پا به این رود خروشان بزند.


تجهیزات نامناسب و حمایت نشدن غواصان بومی

یکی از غواصان بومی در جاده کرج- چالوس می‌گوید: بیشتر غرق‌شده‌ها در رودخانه، بومی نیستند و آشنایی با شرایط رودخانه ندارند و خطر را جدی نمی‌گیرند.
«احمد یاوری» می‌افزاید: سرد بودن آب باعث می‌شود عضلات پا بگیرد و داخل آب بیفتند و بر اثر اصابت به سنگ و چوب در 10 ثانیه بیهوش می‌شوند و داخل گل‌ولای گیر می‌کنند.

وی عنوان می‌کند: به دلیل سرد بودن آب جسد باد نمی‌کند و به سطح آب نمی‌آید و گاهی چند روز در عمق 20 متری برای یافتن اجساد تلاش می‌کنیم.
وی ادامه می‌دهد: 8 غواص منطقه با وجود کمبود و نامناسب بودن تجهیزات از جان و مال خود برای کمک و یافتن اجساد مایه می‌گذارند و حمایت نمی‌شوند و حین گشتن بین گل‌ولای، خطر سنگ و ریشه‌ها آنها را تهدید می‌کند.


تدابیر کوتاه‌مدت و بلندمدت 

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای البرز با بیان این‌که به دلیل بارش‌های اخیر برف و باران، آب رودخانه کرج نسبت به سال گذشته 5/2 برابر افزایش دبی داشته است می‌گوید: به دلیل سرد بودن آب و برای جلوگیری از وقوع حوادث حدود 4 برابر سال‌های گذشته اطلاع‌رسانی انجام شده است.

«داود نجفیان» با بیان این‌که برای آگاه‌سازی مردم از وضعیت بحرانی رودخانه از ابتدای سال، کلیپ‌هایی با همکاری صدا و سیمای استان تنظیم و پخش و هزاران بروشور در رستوران‌ها و واحدهای تجاری جاده کرج- چالوس توزیع شد، اضافه می‌کند: در هر 100 متر از مسیر یک بنر 12متری نصب و با هشدار وضعیت وخیم رودخانه به مردم هشدار داده شده است که سمت رودخانه نروند.

وی ادامه می‌دهد: در کنار این اقدامات، با وجود این‌که متولی این موضوع میراث فرهنگی و هلال احمر هستند و در چارچوب و وظایف سازمانی آب منطقه‌ای نیست، اما فنس‌هایی تهیه شد و به شهرداری‌ها و بخشداری‌ها و دهیاری‌ها تحویل دادیم تا نقاط حادثه‌خیز را محصور کنند.
وی بیان می‌کند: علاوه بر غواصان بومی، با هیات ورزشی شنای کشور هماهنگ شد که با پشتیبانی در منطقه حضور داشته باشند. مدیرعامل آب منطقه‌ای البرز با بیان این‌که شرایط رودخانه حاد است و به دلیل بالا بودن دبی و سنگلاخی بودن خشن است و در صورت سقوط، افراد همان لحظه اول بیهوش می‌شوند و احتمال بیرون آمدن از آن کم است اظهار می‌کند: به همین دلیل مجموعه‌های تخصصی هلال احمر، مدیریت بحران و اورژانس به طور مستمر حضور دارند.


تمرکز گروه ‌های گشت استان در مسیر رودخانه

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای البرز با بیان این‌که امکان حضور مستمر غواص در طول 68‌کیلومتری رودخانه وجود ندارد، می‌افزاید:گروه‌های گشت از سراسر استان در این رودخانه متمرکز شده‌اند که علاوه بر نصب بنرها، برنامه‌های تلویزیونی و بیلبوردهای هشدار، در منطقه حضور فیزیکی دارند تا با مسافران مستقیما صحبت کنند و به آنها هشدار دهند. 

«داود نجفیان» بیان می‌کند: در جلسه‌ای که با دستگاه‌های ذیربط برگزار شد، مناطق حادثه‌خیز مشخص و علائم هشداردهنده نصب و همچنین مقرر شد آموزش این افراد توسط هلال احمر انجام شود. وی با اشاره به این‌که برخی افراد بی‌توجه به هشدارها باز هم وارد آب می‌شوند می‌گوید: هدف از همه این اقدامات این است که گردشگران که عمدتا غیربومی هستند بدون خطر و ناراحتی به مسافرت خود ادامه دهند.


ارسال پیامک هشدار به محض ورود مسافران 

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای البرز با بیان این‌که همه کسانی که امسال جانشان را در رودخانه از دست دادند، مسافر و غیربومی بودند و از شرایط رودخانه آگاهی نداشتند می‌گوید: با توجه به جمعیت میلیونی که از جاده کرج- چالوس عبور می‌کنند، با مجموعه مخابرات هماهنگ شد که اگر امکان فنی باشد، برای کسانی که وارد محدوده جغرافیایی می‌شوند پیام‌های هشداردهنده ارسال شود.  

«داود نجفیان» می‌گوید: در میان‌مدت و بلندمدت نیز در نظر داریم بخش دولتی و خصوصی مانند میراث فرهنگی و شهرداری‌ها با ارائه طرح‌هایی در طول مسیر رودخانه، مناطقی را برای رعایت ایمنی لازم برای گردشگران آماده کنند تا مسافران با امنیت کامل در آن اسکان یابند. وی با بیان این‌که در منطقه ری زمین سال گذشته طرحی در این زمینه ارائه شد می‌افزاید: چنانچه این طرح اجرایی شود فضایی مناسب و ایمن برای اسکان گردشگران آماده خواهد شد.

نجفیان با اشاره به این‌که بیشتر مردم با دیدن هشدارها و بنر‌ها رعایت می‌کنند اضافه می‌کند: تعداد معدودی با بی‌توجهی به هشدارها کنار رودخانه می‌مانند و یا وارد آب می‌شوند، اما نیاز است برای جلوگیری از اتفاقات ناگوار همکاری لازم را داشته باشند تا سفری ایمن را به پایان برسانند.


پیشگیری از ورود مردم به رودخانه

رئیس جمعیت هلال احمر البرز با بیان این‌که حدود 70 درصد افرادی که در رودخانه کرج سقوط می‌کنند، غرق می‌شوند و نجات پیدا نمی‌کنند، می‌گوید: مهم‌ترین اقدام برای کاهش این اتفاق و تلفات پیشگیری است و باید تلاش کنیم با آگاه‌سازی مردم از خطرات ورود به رودخانه، مانع ورود آنها به آب شویم. «ناصر چرخساز» با اشاره به این‌که ساخت‌وسازهای غیرمجاز و تجاوز به حریم و بستر رودخانه می‌تواند برای کسانی که به طبیعت پناه می‌آورند حادثه‌ساز و مخاطره‌آمیز باشد، می‌افزاید: ساخت‌وسازها باعث تخریب رودخانه در پایین‌دست و کشتار افراد می‌شود.

چرخساز با بیان این‌که تیم‌های نجات غریق در محور کرج- چالوس حضور و فعالیت دارند اضافه می‌کند: اما حضور غریق‌نجات معنای چندانی در آب‌های خروشان ندارد، چراکه این رودخانه عمق ندارد بلکه بیشتر شدت آب مشکل‌ساز است. وی می‌گوید: بستن توری در فواصل مختلف که بتوان غرق‌شده‌ها را گرفت، از دیگر اقداماتی است که انجام شده تا حداقل بتوانیم آلام کسانی را که عضوی از خانواده خود را از دست داده‌اند تسکین دهیم، هر چند این کار اقدام متاثر‌کننده‌ای است. رئیس جمعیت هلال احمر البرز با تاکید بر اهمیت و ضرورت آگاه‌سازی مردم اظهار می‌کند: برای اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌ها، فضای مجازی و نصب بنرها در حاشیه رودخانه اقدام شده است و آب منطقه‌ای نیز بخشی از مسیر را با فنس محصور کرده است تا از ورود مردم به رودخانه ممانعت شود.  چرخساز می‌گوید: متاسفانه گاهی مردم اصرار به ورود به رودخانه دارند و با مامورانی که قصد ممانعت از ورود آنها را دارند درگیر می‌شوند. 


سقوط 29 نفر و غرق شدن 17 نفر در رودخانه کرج

رئیس جمعیت هلال احمر البرز اعلام می‌کند: از ابتدای سال تاکنون 29 نفر در رودخانه کرج سقوط کرده‌اند که 12 نفر از آنها نجات پیدا کردند، اما 17 نفر جان خود را از دست دادند و متاسفانه هنوز هم جسد یکی از آنها پیدا نشده است.
چرخساز با اشاره به انجام 20 ماموریت غرق‌شدگی در رودخانه‌های استان از ابتدای سال تاکنون می‌گوید: بیشتر این حوادث در تیرماه اتفاق افتاد که در این عملیات 148 نجاتگر فعالیت داشتند و نیروهای مردمی، غواص‌های محلی، نیروهای نظامی تکاور منطقه، آتش‌نشانی و پلیس راه هم یاریگر نیروهای هلال احمر بودند.


بارش‌های پرحجم برف و باران، دلیل خروشانی رودخانه 

رئیس بنیاد البرز‌شناسی دلیل خروشانی رودخانه کرج را بارش‌های پرحجم برف و باران امسال عنوان می‌کند و می‌گوید: علاوه بر بارش‌های «باران» در پاییز سال گذشته و بهار امسال، ایستگاه‌های برف‌سنجی، میزان بارش و ذخیره برف در زمستان سال گذشته را کم‌سابقه توصیف کردند.
«مهراب رجبی» می‌افزاید: بر اثر بروز این وضعیت کم‌سابقه و شرایط بسیار مناسب، علاوه بر آن که ذخیره سد کرج در موقعیت بسیار خوبی قرار گرفته، اکنون چندین ماه است که به طور مستمر میزان آب موجود در رود کرج در هر 2 بخش جاری در بالادست و رهاشده در پایین‌دست تقریباً در بیشترین شرایط نسبی، حدود 20 متر مکعب در ثانیه است.

وی اضافه می‌کند: این وضعیت در حالی روی داده که در اسفند سال گذشته که ماه ذخیره‌سازی آب است، به منظور پیشگیری از وقوع سیلی ویرانگر، اقدام به رها‌سازی حدود 50 میلیون مترمکعب آب ذخیره از سد کرج شد.
رجبی با اشاره به این‌که در 30 سال گذشته رودخانه کرج این حجم آب را نداشته است، می‌گوید: همین امر باعث شده بسیاری از گردشگران غیربومی، کم‌تجربه و ناآشنا با منطقه، نگاهشان به رودخانه کرج و میزان آب جاری در بستر آن، همچون سال‌های گذشته که این میزان آب در چنین روزهایی از سال، تقریباً نصف آبی بود که در این روزها جاری است، باشد و از روی عادت و تکرار رویه مشابه در سال‌های گذشته، نزدیک رودخانه شده و به درون آن پای بگذارند.

وی می‌افزاید: گرمای طاقت‌فرسای هوا و همچنین تراکم رو به رشد جمعیت تهران و کرج و افزایش روزافزون شمار ساکنان استان‌های تهران و البرز باعث انتخاب جاده کرج- چالوس به عنوان مکانی برای گردش و تفریح شده است.
رجبی با اشاره به تجاوز به حریم و بستر رودخانه و آنچه با عنوان کوه‌خواری و زمین‌خواری از آن یاد می‌شود، می‌گوید: وضعیت فعلی جاده کرج- چالوس و درنتیجه وضعیت رودخانه کرج نیز از جمله دلایل وقوع بحران‌های مختلف امروزی در کشور شده است.
رجبی استفاده از قدرت آموزش و اطلاع‌رسانی رادیو و تلویزیون و خصوصاً استفاده از فضای مجازی را که به صورت گسترده و موثری عمل کرده و تقریباً در دسترس همگان قرار دارد، برای آگاهی‌بخشی مردم و کاهش این حوادث بسیار موثر عنوان می‌کند.


تدابیر مدیریت بحران 

مدیرکل مدیریت بحران استانداری البرز با بیان این‌که هرجا که آب باشد، از دریا گرفته تا رودخانه خطر غرق شدن وجود دارد می‌گوید: برخی به دلیل بلد نبودن شنا و برخی به دلیل گرفتگی عضله در حین شنا و یا دلایل دیگر غرق می‌شوند و ابتدا هر شخص باید خودش نکات ایمنی را رعایت کند. «مهدی مهرور» با اشاره به این‌که سال‌های قبل هم در رودخانه کرج با همین آمار و حتی دو برابر امسال غرق‌شده داشتیم می‌افزاید: امسال به دلیل توالی در چند روز این موضوع مورد توجه قرار گرفته است.

وی اظهار می‌کند: برای این موضوع با دستور استاندار، یک جلسه اضطراری با حضور آب منطقه‌ای تهران و البرز، نیروی انتظامی، فرمانداران شهرستان طالقان، ساوجبلاغ و کرج، هلال احمر، اورژانس، بخشدار آسارا و دیگر نهادهای مربوطه تشکیل و دستورالعمل‌هایی ابلاغ شد.
مهرور می‌گوید: استقرار تیم غواص و گشت در منطقه، نصب تابلوهای هشداردهنده، اصلاح و رفع نقاط حادثه‌خیز با فنس‌کشی و گشت‌های بیشتر و ممانعت از استقرار در نقاط حادثه‌خیز از مواردی بود که به آب منطقه‌ای تهران و البرز ابلاغ شد تا در اولویت کاری آنها باشد.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری البرز می‌افزاید: صداوسیما موظف به انعکاس هشدارهای لازم با کمک آب منطقه‌ای شد و برای هلال احمر نیز ابلاغیه‌ای برای آماده‌باش و استقرار تیم غواص در ایام تابستان و اورژانس استان صادر شد.

مهرور با بیان این‌که امسال پربارش بوه و حجم رودخانه بالا و خروشان است، تاکید می‌کند: مردم باید مشارکت داشته و با توجه به هشدارها از آب و از نقاط خطرساز با صلاحدید خود دوری کنند. به این موضوع خوش‌بین نباشند و شک نکنند که اگر رعایت نکنند، اتفاقی که نباید خواهد افتاد. وی با اشاره به این‌که برخی نقاط مانند محدوده پل خواب و محدوده ری زمین جزو نقاط حادثه‌خیز شناسایی شده‌اند، می‌گوید: آب منطقه‌ای موظف شد با بخش خصوصی و دولتی و دهیاری‌ها همکاری کند تا در کنار رودخانه فضا و محل‌هایی ایمن آماده شود تا مردم با خیال راحت و به دور از خطر در آن اوقات بگذرانند.

مدیر بحران استانداری با تاکید بر این‌که رودخانه مسیر طبیعی خود را دارد می‌گوید: باید یاد بگیریم چطور با رودخانه رفتار کنیم. وقتی سیل می‌آید و خانه‌ای را با خود می‌برد نتیجه تجاوز ما به مسیر رودخانه است، پس باید منابع طبیعی و مسیر طبیعی رودخانه‌ها را حفظ کنیم.
مهرور با بیان این‌که در یک رودخانه خروشان همه نقاط آن ناایمن و خطرناک است، می‌افزاید: شناگران حرفه‌ای در رودخانه شنا نمی‌کنند، دریا یا استخر محل شناست؛ پس با رعایت نکات ایمنی باید از خود مراقبت کنیم.