فرصتی برای تجدید حیات جنگل

محمد باریکانی/خبر‌نگار

شمال ایران براساس اعلام سازمان جنگل‌ها 2میلیون و 100هزار هکتار پوشش جنگلی دارد. 
 طرح تنفس 10ساله جنگل‌های شمال کشور، بهره‌‌برداری از جنگل‌های شمال را از 2سال قبل ممنوع کرد. اما آیا ممنوعیت بهره‌برداری از جنگل‌های شمال که حمیدرضا عدل، معاون فنی، زیربنایی و تولیدی سازمان برنامه و بودجه آن ‌را «جراحی اقتصادی شمال کشور» خوانده است، قادر به جلوگیری از نابودی جنگل‌ها و بهبود وضعیت اقتصادی جامعه محلی در شمال کشور خواهد بود؟

سالانه 3هزار هکتار جنگل در نیم قرن اخیر نابود شده
براساس آمارهای موجود از سال 1334تا سال 1386، سالانه 3هزار هکتار از جنگل‌های شمال کشور به‌دلیل بهره‌برداری افسارگسیخته از جنگل‌ها، توسعه شهرها، جاده‌کشی، ویلاسازی و سدسازی نابود شده است.
هادی کیادلیری، استاد دانشگاه، رئیس انجمن علمی جنگلبانی ایران و مدیر گروه جنگل، مرتع و آبخیزداری دانشگاه علوم و تحقیقات در این رابطه به همشهری گفته است که در نیم قرن اخیر سالانه 500هزار تا 2میلیون مترمکعب از جنگل‌های شمال کشور بهره‌برداری شد که نابودی پوشش گیاهی جنگل‌های شمال ایران را سرعت بخشید.
این استاد دانشگاه تأکید کرد: در نیم قرن اخیر نگاه به جنگل‌های شمال کشور به صورت بنگاه چوب بود؛ درحالی‌که این نگاه سال‌هاست در کشورهای پیشرفته تغییر کرده و نگاه اقتصادی به جنگل به سمت جنبه‌های اکوسیستمی و اکولوژیکی جنگل‌ها عوض شده است.
به گفته او، طرح تنفس جنگل در ایران نیز زمانی یک طرح موفق است که علاوه بر جلوگیری از برداشت چوب از جنگل‌ها، ویلاسازی و دپوی زباله از این گستره سبز نیز برچیده شود.

بهره‌برداری از جنگل آسان‌ترین روش برای کسب سود بیشتر
هادی کیادلیری با تأکید بر لزوم تداوم طرح تنفس جنگل، مهلت 10ساله این طرح برای احیای پوشش گیاهی جنگل‌ها را کافی ندانست و گفت: طرح تنفس جنگل به هیچ‌وجه به‌معنای آغاز دوباره بهره‌برداری از جنگل پس از 10سال نیست و این طرح باید تداوم داشته باشد.
کیادلیری در توضیح جراحی اقتصادی شمال کشور با طرح تنفس جنگل تأکید کرد: به دریاچه ارومیه نگاه کنید. دورتادور این دریاچه را  به بهانه درآمدزایی و ایجاد اشتغال برای مردم، سد ساختند اما چه اتفاقی افتاد؟ فاجعه اقتصادی به‌وجود آمد. بهره‌برداری از جنگل‌ها هم آسان‌ترین راه برای کسب سود بیشتر با از بین بردن ثروت طبیعی کشور است که آن هم به فاجعه اقتصادی و زیست‌محیطی ختم می‌شود.
رئیس جامعه علمی جنگلبانی کشور با ابراز امیدواری نسبت به نگاه مثبت سازمان برنامه و بودجه و مسئولان دولتی به اجرای طرح تنفس جنگل افزود: عمق جنگل‌های شمال کشور در سال‌های گذشته به‌دلیل برداشت بی‌رویه چوب خالی شد. روستاها تبدیل به شهرک‌های ویلایی شدند و با جاده‌کشی در دل جنگل تاخت‌وتاز غیرمسئولانه در جنگل‌های شمال افزایش یافت. مدیریت غلط نیز نابودی جنگل‌های ایران را تسریع کرد.

موفقیت طرح تنفس جنگل در گرو اقدام ملی 
جنگل‌های شمال کشور نیازمند فرصت تجدیدپذیری هستند تا توان احیا و بازتولید پوشش گیاهی پس از پشت سرگذاشتن دوره نابودی سریع افزایش یابد. طرح تنفس جنگل در این دیدگاه نیازمند اقدام ملی و تدوین یک بسته همه‌جانبه است تا با مدیریت صحیح در حاشیه این طرح، توان بازآفرینی جنگل‌ها نیز تشدید شود.
حسین آخانی، استاد گیاه‌شناسی دانشگاه تهران و کارشناس محیط‌زیست در این رابطه به همشهری گفت: برداشت بی‌رویه از منابع طبیعی در دهه‌های اخیر منجر به از دست دادن بخش وسیعی از جنگل‌ها و فرسایش شدید مراتع در ایران شد. حالا زمان فرصت دادن به تجدیدپذیری اکوسیستم‌هاست. او معتقد است که طرح تنفس جنگل نباید تنها محدود به جنگل‌های شمال کشور شود و تجدید رویشگاه‌های زاگرسی نیز باید در این طرح دیده شود.



   نگاه اقتصادی به جنگل‌های شمال برچیده شود

حسین آخانی، استاد گیاه‌شناسی دانشگاه تهران درخصوص شیوه اجرای طرح تنفس جنگل تأکید کرد: نمی‌توان در یک دستگاه از طرح تنفس جنگل در شمال کشور حمایت ‌کرد و در دستگاهی دیگر، مجوز ساخت سدهای متعدد صادر شود که سدسازی خود تیر خلاص به جنگل‌های شمال کشور است. آخانی گفت: اگر بهره‌برداری از جنگل‌ها محدود شود اما زمین‌خواری در جنگل‌ها ادامه بیابد، طرح تنفس جنگل دستاورد زیادی نخواهد داشت. این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه باید وابستگی به برداشت از جنگل‌های کشور محدود شود، گفت: جنگل‌های شمال مساحت کمی از کشور را به‌خود اختصاص داده‌اند که سود اکولوژیک آنها برای کشور بسیار بیشتر از سودی است که با برداشت از جنگل‌ها نصیب تمام ایران می‌شود. او افزود: نگاه اقتصادی به جنگل‌های شمال باید برچیده شود و به این ثروت طبیعی به‌عنوان مناطقی برای حفظ ذخایر ژنتیک گیاهان توجه شود تا میزان درآمد ایجاد شده نیز بیش از بهره‌برداری از جنگل‌ها باشد.