به شماره افتادن نفس طبیعت با قاتل خاموش

صدرالدین علی‌پور/ مدیرکل محیط‌زیست شهرداری تهران
پلاستیک دست‌ساز بشر یکی از عمده‌ترین آلاینده‌های محیط‌زیست، هم‌اکنون به معضل بزرگی برای محیط‌زیست تبدیل شده است. 5 تریلیون کیسه پلاستیکی هر ساله در جهان تولید شده و هر ثانیه در سراسر جهان حدود 160 هزار کیسه پلاستیکی استفاده می‌شود. ایجاد آلودگی‌های محیط‌زیستی ازجمله آلودگی‌های بصری و خسارت‌های جبران‌ناپذیر آن بر آب، خاک، هوا و جانداران ناشی از این هجمه مصرف پلاستیک است.

براساس اعلام برنامه محیط‌زیست سازمان ملل متحد، تاکنون ۶۱‌ کشور جهان تولید و واردات کیسه‌های پلی‌اتیلن را ممنوع کرده‌اند و در ۸۳ کشور فروش آزادانه آنها ممنوع اعلام شده است اما در ایران نه‌تنها محدودیتی برای تولید پلاستیک اعمال نشده که روزبه‌روز بر میزان تولید و مصرف آن افزوده هم می‌شود.

براساس تحقیقات، میزان مصرف این ماده در شهر تهران زیاد است و روزانه هر شهروند تهرانی 250تا 300گرم پلاستیک دورریز دارد که اگر سرانه زباله هر شهروند را بین 900تا 1200گرم درنظر بگیریم چیزی حدود 25تا 30درصد این زباله‌ها، پلاستیک است که متأسفانه عدم‌تفکیک آن از مبدأ چه در بخش خانگی و چه صنعتی باعث شده بیشتر حجم آن برای دفع و پردازش انتقال یابد.

دفن بهداشتی پلاستیک به معنی دفن همیشگی است؛ چراکه این نوع پسماند تجزیه‌پذیر نیست و مدت زمان بسیار طولانی حدود 500سال در طبیعت باقی می‌ماند. مصرف پلاستیک در ایران بسیار بی‌رویه است و متأسفانه طبق آمارهای رسمی ایران در میان 10کشور پرمصرف مواد پلاستیکی و نایلون‌ها قرار دارد. روزانه بیش از 3 هزار تن و سالانه حدود یک میلیون تن مصرف کیسه پلاستیکی داریم. در کشورهای پیشرفته کیسه پلاستیکی به‌راحتی در اختیار افراد قرار نمی‌گیرد؛ به‌گونه‌ا‌ی که برای کیسه پلاستیکی از مشتری پول دریافت می‌شود؛ با این کار هم روی مدیریت مصرف آن کنترل دارند و هم کمک‌هزینه‌ای است برای صنایع بازیافت یا صنایع جمع‌آوری تا تشویق شوند پلاستیک را از سطح جامعه جمع‌آوری و دوباره بازیافت کنند.

پلاستیک‌ها، ظروف و انواع دیگر مواد پلیمری دور ریخته شده، جدا از مشکلات محیط‌زیستی، مشکلات بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی ناشی از عدم‌اجرای الزامات قانونی و قوانین تدوین شده در زمینه تولید را در بردارند. آلودگی‌های بصری ناشی از تلنبار شدن زباله‌های پلاستیکی در محیط‌زیست، انتشار گازهای خطرناک و آلودگی هوای ناشی از سوزاندن این مواد شامل کلرید، اسید کلریدریک، انواع فوران‌ها و فنیل‌ها و از همه مهم‌تر گاز خطرناک سمی و سرطان‌زای دیوکسین، گرفتگی کانال‌ها و نهرهای آب بر اثر تجمع زباله‌های پلاستیکی و در نتیجه آبگرفتگی معابر، شرایط نامطلوب و غیربهداشتی بازیافت پلاستیک در کشور و ورود محصولات تولید شده از مواد بازیافتی به‌عنوان ظروف آشپزخانه یا بسته‌بندی مواد غذایی، بی‌توجهی به ارتقای آگاهی و دانش شهروندان در مورد مضرات بهداشتی و محیط‌زیستی و صرف هزینه‌ها و نیروی انسانی زیاد جهت جمع‌آوری، پردازش و دفع این مواد، در دسترس قرار دادن پلاستیک به وفور در فروشگاه‌های زنجیره‌ای به‌صورت رایگان و نبود یک سیاست واحد و مشخص تشویقی و تنبیهی جهت کاهش مصرف آن و استفاده از جایگزین مناسب و نظایر دیگر، ازجمله مسائل و مشکلات استفاده از کیسه پلاستیکی در کشور است. بدون تردید زمانی که همه مصرف‌کنندگان با آموزش صحیح، فرهنگسازی‌ مناسب از آلودگی پلاستیک بر محیط‌زیست و مضرات بهداشتی آن بر سلامت آشنا شوند خود می‌توانند منعکس‌کننده این جریان جهت کاهش مصرف باشند که البته نقش رسانه‌های جمعی به‌ویژه صداوسیما در این میان تأثیر بسزایی دارد؛ هر چند در این راستا باید گام‌های مؤثری جهت ترغیب و حمایت از تولیدکنندگانی که نسبت به روش جایگزین جهت ماندگاری کمتر پلاستیک در طبیعت دارند، برداشته شود. با توجه به تجزیه آرام این ماده نفتی در طبیعت و زیست تخریب‌پذیر نبودن آن و آلوده شدن منابع آب، خاک و هوا، همه مسئولان اعم از دولت، مجلس شورای اسلامی، مدیران شهری و همه سازمان‌های متولی باید با عزم ملی جهت تصویب قانون، برنامه و راهکارهای کاهش تولید و مصرف کیسه‌های پلاستیکی در کشور به‌منظور جلوگیری از آسیب‌های بیشتر به سلامت شهروندان و تخریب محیط‌زیست تلاش کنند.