حکایت پاساژهای لوکس اما بدون مشتری

فاطمه امامی | قم- خبرنگار:


شاید زمانی تنها تجربه ناموفق در زمینه تجاری‌سازی در قم که همه از آن یاد می‌کردند پروژه زمزم بود، اما امروز مثال‌های بسیاری می‌توان بیان کرد از مجتمع‌هایی که با هزینه سنگین و ظاهر لوکس ساخته می‌شوند و همه چیز دارند جز مشتری.

مجتمع‌هایی که در قم در حال ساخت هستند شاید محصول تقلید ناقص قمی‌ها از تهران باشد که در دوره‌ای مال‌سازی رواج یافت و برای برخی سود هم به همراه داشت، اما گویا این تقلید آن قدر فکر نشده بود که برای صاحبان این مجتمع‌ها تکمیل آن صرفه اقتصادی ندارد و سال‌هاست که مردم باید چهره نیمه کاره این ساختمان‌های بلند را در شهرشان تحمل کنند.


ساخت مجتمع‌ها بر اساس نیاز شهر

کارشناس حوزه کسب و کار می‌گوید: شهر قم هنوز هم در زمینه ساخت مجتمع‌های تجاری ظرفیت دارد، به شرطی که اصول علمی کسب و کار و جذب مشتری در آن رعایت شود.
«علی ناظم زاده» با اشاره به این‌که سرمایه‌گذاران باید ابتدا نیازهای شهر و ظرفیت‌های اقتصادی را بسنجند و بعد به ساخت اقدام کنند می‌افزاید: بسیاری از انبوه سازان و سرمایه گذاران زمینی دارند که موقعیت خوبی دارد. با خود می‌گویند تجاری می‌‎سازیم و بعدا فکر می‌کنیم. نتیجه این تفکر همین وضعیت است.

این کارشناس حوزه کسب و کار اظهار می‌کند: مشکل ما در مرحله بهره‌برداری است که فکر درستی برای مجتمع‌ها نشده. افراد مغازه‌ها را می‌خرند اما نمی‌توانند کاسبی کنند و کار تعطیل می‌شود. همین تعطیلی کل مجموعه را زمین می‌زند و سیکل معیوبی شکل می‌گیرد. این کارشناس اقتصاد شهری معتقد است، علم ساخت و بهره‌برداری درست از مجتمع تجاری و مال‌ها در دنیا 30 سال و در تهران 10 سال قدمت دارد، اما هنوز در قم به مرحله عمل نرسیده. این دانسته‌ها به ما می‌گویند پیش از ساخت یک مجتمع باید به نیازهای جامعه و جذابیت‌های مناطق مختلف فکر کرد.

ناظم زاده می‌گوید: 2 مجموعه بازار در قم می‌تواند ظرفیت ساخت داشته باشد. یکی بازارهای عمومی و مجموعه‌های سبک زندگی هستند که فروشگاه‌ها، هایپرها، سینما، شهربازی، رستوران و... در آن قرار می‌گیرد که مقصد گردشگری می‌شوند و مخاطب می‌تواند نیمی از روز را در آن سر کند. یک مجموعه هم بازارهای تخصصی است که در حوزه‌ای خاص کار می‌کنند.

وی با بیان این‌که صنعت مجتمع‌های تجاری در قم بیمار است اضافه می‌کند: مجموعه‌های بسیاری هستند که خوب راه‌اندازی نشده‌اند، به بهره‌برداری فکر نکرده‌اند و به همین دلیل موفق نشده‌اند، اما با این وجود هنوز ظرفیت برای ایجاد مجموعه‌های موفق وجود دارد.
وی می‌گوید: پیمانکاران و ساختمان‌سازهایی که فکر می‌کنند می‌توانند پاساژساز باشند، مربوط به 40 سال پیش بودند و اکنون این روش جواب نمی‌دهد. فقط در سالاریه و بلوار امین چند هزار مغازه خالی داریم که نمی‌توانند کسب و کاری داشته باشند. این نشان می‌دهد باید تغییر رویکردی در این حوزه داشته باشیم.

هر چند ناظم زاده از موفقیت احتمالی مال‌ها و مجموعه‌های متنوع سبک زندگی در قم می‌گوید، اما برخی از مجموعه‌هایی که با چنین ویژگی‌هایی طراحی شده‌اند، سال‌هاست که بهره‌برداری نمی‌شوند و همین موضوع نشان می‌دهد موفقیت این روش در قم اثبات نشده است.


ساماندهی مجوز تجاری

«محمود مسگری»، عضو شورای اسلامی شهر قم هم معتقد است که دادن مجوز تجاری در قم باید سر و سامانی پیدا کند.
رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر قم می‌گوید: قرار است کمیته‌ای از اعضای کمیته فنی کمیسیون ماده 5 استان تشکیل شود و این موضوع را بررسی کنند تا مشخص شود سرانه تجاری فعلی و در حال ساخت شهر چه عددی است. قم با احتساب زائرپذیر بودن چه ظرفیتی دارد و محورهای مشخص مانند خیابان فردوسی هم در این زمینه مطالعه شود.

مسگری می‌افزاید: در مناطق پررونق شهر مانند صفاییه و بلوار امین هم 2 طبقه اول ساختمان ارزش تجاری دارد و طبقات بالا یا خالی است یا به صورت انبار اداره می‌شود. این نشان می‌دهد باید تجدید نظری دراین سیاست‌ها صورت بگیرد. حتی مناطقی که به صورت خودجوش تجاری شدند مانند کوچه آهنی و زنگارکی وضعیت متفاوتی پیدا کرده‌اند. مردم علاقه دارند از طبقات بالا به عنوان مسکونی استفاده کنند اما ما با کاربری‌هایی که گذاشته‌ایم برای مردم مشکل ایجاد کرده‌ایم.

رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر قم می‌گوید که در گذشته نامه‌ای به اصناف نوشته تا میزان دقیق کسبه در حرفه‌های مختلف را به شورای شهر اعلام کنند تا طرح جامعی برای ساماندهی مجوزهای تجاری صورت بگیرد اما هیچ وقت این آمار به او ارائه نشده است.
باید بدانیم که چه تعداد فروشگاه صنایع دستی در قم وجود دارد و چقدر ظرفیت گسترش این حرفه وجود دارد. اگر یک بازار تخصصی برای این موضوع در منطقه‌ای ایجاد شود آیا بازدهی اقتصادی خواهد داشت یا خیر؟


زمانی نادرست برای ساخت مال‌ها

«محمد جلالی»، کارشناس شهرسازی مال‌ها را تجربه‌ای شکست خورده در شهرهای جهان می‌داند. او معتقد است برای برنامه‌ریزی اقتصاد شهری باید ابتدا ببینیم کدام شکل از تجاری‌ها با شرایط اقتصادی و فرهنگی شهر قم سازگار هستند.

«در دوره‌هایی که اقتصاد با رکود و تورم همراه بوده مجتمع‌های بزرگ تجاری و مال‌ها سبز شدند و کمک به واردات بیشتر کرده‌اند. از نظر شهرسازی این مجموعه‌ها چون تنوع ندارند و رقابت‌پذیر نیستند، زندگی اجتماعی مطلوبی را رقم نخواهند زد. از طرفی ساخت این ساختمان‌ها به معنی دامن زدن به استفاده از خودرو شخصی است.»
این کارشناس بیان می‌کند: گاهی ما گمان می‌کنیم هر چیزی که مثلا در تهران جواب داده در قم هم پاسخ خوبی می‌گیرد، در حالی که این 2 شهر کاملا متفاوت هستند. مردم در قم هنوز به پیاده‌روی علاقه‌مندند و هنوز زندگی اجتماعی در شهر جریان دارد. اقتصاد قم خرد است و کسب و کارهای کوچک در آن بهتر جواب می‌گیرند.