طبیعت و دانش

لیلا دلارستاقی:

این کتابخانه در سال 1816 به‌عنوان یک کتابخانه دانشگاهی در شهر «ورشو» پایتخت کشور لهستان افتتاح شد و نخستین مدیر آن زبان‌شناس و محقق معروف زبان اسلاو «ساموئل لیند» بود. ابتدا کتابخانه دانشگاه ورشو تنها کتاب‌های مذهبی و تاریخی را در اختیار داشت‌ اما از سال 1825 به‌تدریج در زمینه‌های دیگر نیز گسترش یافت.

این کتابخانه تا سال 1860 چنان رشد و توسعه یافت که تعداد کتاب‌های آن به 260 هزار جلد رسید. طی جنگ اول برای جلوگیری از آسیب رسیدن به آثار موجود در کتابخانه بخشی از گنجینه‌های آن به شهری در روسیه فرستاده شد‌ اما بعد از پایان جنگ، درگیری‌های مرزی میان روسیه و لهستان درگرفت و بعد از آنکه پیمان صلح «ریگا» در سال 1921 میان دو کشور منعقد شد، کتاب‌ها دوباره به لهستان بازگشتند.

 اشغال لهستان توسط آلمان نازی در جنگ جهانی دوم به این کتابخانه آسیب جدی وارد آورد و باعث شد بیش از 14 درصد از منابع آن در اثر آتش‌سوزی و غارت از میان برود. بعد از جنگ، لهستان جزئی از کشورهای بلوک شرق شد و در نتیجه رشد و توسعه کتابخانه متوقف شد و حتی بودجه آن در سال 1970به مقدار زیادی کاهش یافت. بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، دولت لهستان به فکر بازسازی این کتابخانه افتاد و در نهایت تصمیم گرفت ‌ یک ساختمان تازه برای آن بسازد تا نشان‌دهنده آینده روشن کشور باشد. در سال 199ساخت کتابخانه جدید برعهده دو معمار لهستانی گذاشته ‌ و در یازدهم ژوئن سال 1999کتابخانه دانشگاه ورشو طی یک مراسم باشکوه توسط «پاپ ژان پل دوم» برکت داده شد‌ اما کتابخانه شش ‌ماه بعد یعنی در 15دسامبر به‌طور رسمی آغاز به ‌کار کرد.

مساحت کل بنای جدید 60 هزار مترمربع است که فضایی در حدود 40 هزار مترمربع آن به کتابخانه اختصاص داده شده است. این ساختمان دو قسمتی است که بخش جلوی آن در واقع یک بلوک تجاری است که دارای فروشگاه‌های مختلفی همانند کتابفروشی، کافه و.. است. این قسمت از طریق مسیر کوچه مانندی که دارای سقف شیشه‌ای است به بخش دوم یعنی ساختمان اصلی کتابخانه متصل می‌شود که دارای شش طبقه است. در جلوی دیوار اصلی این کتابخانه هشت کتیبه از جنس مس قرار دارد که روی بخشی از آنها نوشته‌هایی از متون معتبر به زبان‌های سانسکریت، عبری، عربی، یونانی، روسی قدیم و لهستانی قدیم نقش بسته است و روی تعدادی دیگر نمادهای علمی همچون عدد اعشاری، معادلات مغناطیسی ماکسول و... وجود دارد که در واقع این تزئینات نشان‌دهنده دانش و فرهنگ هستند.

 این کتابخانه به‌نحوی طراحی شده که بازدید کننده‌های عادی با اینکه به بخش‌هایی از کتابخانه و اتاق‌های مطالعه دسترسی دارند اما نمی‌توانند به بخش‌های مرکزی که ویژه دانشجویان است وارد شوند و اینگونه آرامش آنها بهم نمی‌خورد. در سالن اصلی این کتابخانه که به روی عموم باز است مجسمه‌هایی از چهار فیلسوف معروف قرن بیستم؛ لهستان روی چهار ستون بلند قرار گرفته است. این کتابخانه دارای بخش‌ها و سالن‌های متعددی است که بعضی از آنها حتی در قاره اروپا کم نظیر هستند؛ به‌عنوان نمونه به «اتاق چای» می‌توان اشاره کرد که به معرفی فرهنگ و مراسم چای در ژاپن اختصاص یافته است‌. هم‌اکنون کتابخانه سه میلیون کتاب و محصولات فرهنگی دیگر را در اختیار دارد که از میان2، 097، 914 جلد کتاب، 752، 161مجله و404927 مجموعه‌های ویژه که شامل پوستر، دست نوشته‌های موسیقی و... می‌شوند. از سال 2007این کتابخانه دارای یک کتابخانه الکترونیک نیز شده و برخی از اسناد خود را به‌صورت آنلاین در اختیار عموم قرار داده است.

آنچه ‌ باعث تمایز این کتابخانه از دیگر همتایان خود شده وجود یک باغ گیاه‌شناسی زیبا است که در سال 2002 ساخته شد و بخشی از آن نیز روی سقف کتابخانه قرار دارد.این باغ 1.5 هکتاری است و به دو بخش تقسیم می‌شود؛ قسمت بزرگ‌تر آن روی زمین قرار دارد و دارای حوضچه‌ای با درختان و درختچه‌ها زیباست. قسمت کوچک‌تر و فوقانی که روی سقف کتابخانه قرار دارد خود به چهار فضای کاملا متفاوت تقسیم می‌شود که براساس رنگ پوشش گیاهان موجود درآنها عبارتند از: باغ طلایی، باغ نقره‌ای، باغ بنفش و باغ سبز. این باغ از نظر تنوع گیاهان موجود یکی از باغ‌های مشهور اروپا است و بازدید از آن در ساعت‌های مشخصی برای عموم آزاد است. در واقع کتابخانه و باغ دانشگاه ورشو آمیزه‌ای از دانش و طبیعت است که هر ببینده‌ای را به تحسین وا می‌دارد.