فرش «قومس» به نام سمنان به کام دیگران

فرش قومس یکی از مزیت‌های ارزآور برای صادرات استان سمنان است، اما مشکلات عدیده‌ای دارد. از جمله تولیدات دستبافت این دیار با نام فرش استان‌های دیگر به بازار عرضه می‌شود و فقط دلالان از آن نفع می‌برند.

به گزارش مهر، تولید قومس با برندهای اصفهان و کاشان عرضه می‌شود، چراکه در غیر این صورت خریدار ندارد، حتی اگر همان کیفیت را داشته باشد و بافندگان در این‌ بین مظلوم‌ترین هستند. چشم و دل و دستشان گره‌هایی بر دار قالی می‌زند که هرکدامشان می‌تواند ارزآوری فراوانی برای اقتصاد کشور داشته باشد، اما به جای آن این دلالان هستند که روزبه‌روز فربه‌تر می‌شوند.


دلالان کارهایمان را می‌خرند

2 پله کوچک انتهای یک کوچه باریک در خیابان حافظ شاهرود مأمن یکی از همین کارگاه‌هاست. مالک این کارگاه «محمد ربیعی» است و 8 بافنده در این کارگاه مشغول هستند. ربیعی می‌گوید: مشکل اصلی کارگاه‌هایی چون اینجا بازار است. گاهی دلالانی هستند که کارهایمان را می‌خرند و در شهرهای دیگر می‌فروشند، اما سفارش‌ها کم است. سال گذشته 8 قالی فروختم که سفارش قابل توجهی نبود و کفاف زندگی‌مان را نداد.
وی ادامه می‌دهد: همیشه سفارشی می‌بافیم، چراکه اگر خودمان تولید کنیم و فرش را نخرند، روی دستمان می‌ماند و 4 ماه زحمت‌مان هدر می‌رود.

البته کسانی هستند که به ما نقشه و سفارش می‌دهند و فرش را بعد از ۴۵ روز تا 2 ماه تحویل می‌گیرند و من هم به قالیبافان می‌دهم تا ببافند و رجی 1800 تومان به آنها پول می‌دهم که ماهانه تقریباً ۸۰۰ هزار تومان می‌شود. ربیعی درباره اتحادیه یا صادرات فرش می‌افزاید: البته اتحادیه حمایت‌هایی می‌کند. نخ و آموزش می‌دهد، بیمه می‌کند و دار در اختیار می‌گذارد، اما وقتی مشکلات زیاد است دخل‌ با خرج نمی‌خواند. نخ گران می‌شود و بازار کم می‌شود، مگر اتحادیه هم می‌تواند کاری کند. فرشی که ما می‌بافیم باید در اروپا عرضه شود، اما به دست دلالان می‌افتد و ارزش واقعی‌اش را هرگز پیدا نمی‌کند.


درآمد بافندگان پایین است

«رضا گلی» از باسابقه‌های فرش شاهرود نیز می‌گوید: امروز بافندگان با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند. درآمدهایشان پایین است، چراکه بازار فرش مناسبی برای تولیدات استان سمنان وجود ندارد. از سوی دیگر، برندی به نام فرش استان سمنان نداریم، مانند آن چیزی که مثلاً در کاشان یا یزد و اصفهان است. از سوی دیگر فرش‌های ماشینی و گرانی فرش دستباف هم مزید بر علت شده است و نمی‌گذارد بازار فروش انبوه داشته باشیم. امروز بیشترین سفارش‌های فرش به کارگاه‌ها هم نهایتاً 4 تخته فرش است، در حالی که ۲۰ سال پیش سفارش‌ها از سوی فروشنده‌های تهرانی ۲۰ تا ۳۰ تخته فرش بود. 

وی با بیان این‌که فرش می‌تواند ارزآوری خوبی داشته باشد ادامه می‌دهد: فرش می‌تواند بین ۹۰۰ تا ۱۲۰۰ دلار قیمت گذاری شود. فرش‌های اصفهان و حتی ترکمن و کاشان هم می‌توانند تا 3 هزار دلار به فروش برسند. باید بپذیریم که فرش تولیدی مثلاً در طرود یا سنگسر مانند فرش کاشان نیست، اما به هر روی می‌تواند تا هزار دلار به فروش برود.


برند‌سازی نکرده‌ایم

یکی از صادرکنندگان سابق فرش استان سمنان که در صنعت دیگری مشغول به فعالیت است می‌گوید: مشکلات استان سمنان به‌خصوص در شهرهایی مانند سنگسر و شاهرود تولید نیست، بلکه تولیدکنندگان خوبی در استان وجود دارد. مشکل اصلی 2 موضوع است. یکی دلالان که نمی‌گذارند فرش به جایگاه خودش برسد و دوم این‌که فرش قومس برند‌سازی نشده است.

«امیر مسعود فخار» معتقد است: هیچ‌گاه نباید انتظار بازار بین‌المللی از محصولی داشت که هنوز برند نشده است. ۴۰ سال است که نتوانسته ایم برای فرش استان سمنان برند‌سازی کنیم و حتی گچ سمنان و پسته دامغان را هم بعد از ۳۰ سال بیراهه رفتن تازه سال گذشته توانستیم به برند تبدیل کنیم. تا زمانی که برند نشده‌ایم نباید توقع ارزآوری و صادرات داشته باشیم.

 وی می‌گوید: مشکل عمده دیگر این است که باید دست دلالان را از فرش کوتاه کرد. بیش از ۱۰ نفر را در استان سمنان و شاهرود می‌شناسم که فرش را از طرود و بافنده طرودی با قیمت یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان می‌خرد و آن را به نام فرش اصفهان بسته بندی و تبلیغ می‌کند و در تهران آن را 6 تا ۹ میلیون تومان می‌فروشد. مغازه‌دار نیز آن را از بنکدار تهرانی ۱۱ میلیون تومان می‌خرد و در مغازه خود ۱۴ میلیون تومان قیمت می‌گذارد، اما چقدر در جیب بافنده طرودی رفته است؟ چیزی کمتر از ۹۰۰ هزار تومان. زیرا پول نخ و کارگر و … را نیز باید حساب و از هزینه اصلی کسر کرد.


فعالیت10هزار بافنده 

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان سمنان با بیان این‌که تا سال ۹۷ در استان ۸۳ کارگاه قالی‌بافی فعال وجود داشت که 9740 بافنده در آنها مشغول به کار بودند می‌گوید: بافنده‌های استان سمنان تحت نظارت شرکت تعاونی‌های شهری و روستایی فعالیت می‌کنند.  «بهروز اسودی» می‌گوید: با توجه به ظرفیت‌های موجود، 7 مجتمع قالی‌بافی نیز در استان وجود دارد که کار تولید فرش و قالی را بر عهده‌ دارند. از سوی دیگر تولید فرش در این استان در ۱۵ کارگاه متمرکز و ۱۷ کارگاه غیرمتمرکز صورت می‌پذیرد و قالی، قالیچه و تابلو فرش 3 محصول عمده تولیدی در استان هستند.


سرمایه گذاری نزدیک به صفر

قالی‌بافان و فرش‌بافان با مشکل فروش کالا مواجه هستند، هرچند برپایی نمایشگاه‌های دائمی و فصلی، استفاده از ظرفیت کریدور حرم تا حرم، قرارگیری در 5 راه شمال شرق ایران و همجواری با 8 استان از ظرفیت‌های استان سمنان است. از دیگر مشکلاتی که فرش استان سمنان نتوانسته رشد خوبی داشته باشد، سرمایه‌گذاری نشدن در این حوزه به دلیل همین نبود برند‌سازی است. یعنی سرمایه‌گذاران چیزی از فرش استان سمنان نشنیده‌اند که برای سرمایه‌گذاری روی آن اقدام کنند.  «محمد مهدی کریمی» مدرس دانشگاه و کارآفرینی که زمانی فرمانداری یکی از شهرهای استان سمنان را نیز در کارنامه داشت می‌گوید: مشکل اصلی تولید در استان سمنان که فرش هم شامل آن می‌شود نبود چانه‌زنان اقتصادی است، یعنی کسانی که بتوانند مذاکره کنند و دست سرمایه‌گذار را بگیرند و به استان بیاورند.

وی معتقد است: این خلأ در همه بخش‌ها دیده می‌شود. اتفاقاً باید گفت صنایع دستی و فرش مصداق اقتصاد مقاومتی هستند، یعنی درونگرا و برون‌نگر هستند. با اندک سرمایه‌ای می‌توان آنها را راه‌اندازی کرد و بیشترین دلارهای ارزی را برای کشور آورد، اما از این ظرفیت استفاده نکرده‌ایم.


ویژگی‌های فرش قومس 

مردم استان کویرنشین سمنان مانند سایر استان‌های حاشیه کویر فرش را جزء لاینفک زندگی خود می‌دانند. فرش‌هایی مرغوب که عموماً نقوشی اسلیمی و گل و بوته دارند و رنگ‌های ماندگار و مرغوب به واسطه فراوانی انار و روناس و گردو و سدر از جمله ویژگی‌های این فرش است که بسیاری قدمتش را به دوران ساسانیان مرتبط می‌دانند.

فرش‌های استان سمنان اغلب به 2 بخش روستایی در طرود شاهرود و ایلاتی در سنگسر تقسیم می‌شود که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. این فرش‌ها همه حاصل دسترنج افرادی است که چشم و جان و دلشان را برای کار می‌گذارند، اما جیب‌های دلالان مملو از پول می‌شود.