گره بیمه بر کار قالیبافان

سید مرتضی احمدپور| تبریز - خبرنگار:


2 میلیون بافنده فرش در کشور وجود دارد و سهم آذربایجان شرقی از این تعداد 10 درصد است؛ بافندگانی که نقش قابل توجهی در تولید و تجارت فرش دارند. حتی در برخی شهرهای استان از جمله سردرود شغل 90 درصد شهروندان در حوزه فرش و زیرشاخه‌های آن است. 

البته فرشبافان این روزها با مشکلات زیادی دست به گریبان هستند و در هفته‌های اخیر رکود بار دیگر به سراغ فرش تبریز آمده است. امروز تجار توان پرداخت دستمزد و تامین مواد اولیه را برای فرشبافان ندارند و در میان مشکلات مالی، به دلیل پرداخت نکردن سهم بیمه، زمینه‌های حذف فعالان حوزه فرشبافی را از لیست بیمه‌های تامین اجتماعی هم فراهم می‌کنند. 

قطع بیمه فرشبافان قدیمی در حالی رخ می‌دهد که سازمان تامین ‌اجتماعی در بازگشت این افراد به فهرست بیمه‌شدگان قوانین پیچیده‌ای دارد و فعالان این حوزه را تحت فشار قرار می‌دهد.


مشکلات کارگران فرشباف

«علی ساعدی» از تابلوفرشبافان سردرودی است که می‌گوید: بافت فرش کار بسیار دشواری است و اکثر فرشبافان بعد از چند سال با مشکلات ریوی و بینایی مواجه می‌شوند. گرد نخ فرش در عین ریز بودن، برای ریه مضر است و از سوی دیگر بافت فرش به‌ویژه فرش ریز تابلویی به دقت فراوان نیاز دارد و چشم را در درازمدت اذیت می‌کند.

ساعدی به سابقه 45 ساله فعالیتش در فرشبافی اشاره می‌کند و می‌افزاید: نمره عینکم هر سال در حال بیشتر شدن است، با این حال حقوق کافی نمی‌گیرم و برای بیمه هم مشکلاتی داریم. 

کارفرمایان در ابتدا ما را بیمه اما در ماه‌های بعدی از پرداخت حق بیمه خوداری می‌کنند، عملا دستمان به جایی بند نیست. اگر بخواهیم بیمه را ادامه دهیم باید به صورت خویش‌فرمایی و بدون برخورداری از بیمه حمایتی اقدام کنیم.

ساعدی تاکید می‌کند: در فرایند جدید بیمه‌ای، بسیاری از کارگران حمایت شده از سوی بیمه تامین اجتماعی بیمه‌شان قطع شده و حال برای تمدید بیمه مشکلات زیادی داریم. اتحادیه هم چندان از کارگران حمایت نمی‌کند.


افزایش بدون دلیل قیمت مواد اولیه فرشبافی

یکی از تولید‌کنندگان فرش ریزباف با بیان این‌که قیمت مواد اولیه بدون دلیل در حال بالا رفتن است، بیان می‌کند: برخی دلالان که با ارز 4200 تومانی دوک‌های فرشبافی وارد و در انبار نگهداری می‌کنند، هر ماه به طور متوسط قیمت دوک را هزار تومان بالا می‌برند.

البته دلیل این کار در حالی که قیمت دلار و ارز طی ماه‌های اخیر تقریبا ثابت مانده، برایمان مشخص نیست. وی بیان می‌کند: از یک سال قبل بازار صادرات و فروش فرش بهتر شده بود اما در هفته‌های اخیر دوباره در حال رکود است. اگر این رکود تداوم داشته باشد، نمی‌توانیم حقوق کارگران را پرداخت کنیم و خطر عدم پرداخت حق بیمه‌شان و حتی بیکاری آنان هم وجود دارد.


بررسی بیمه‌های فرشبافان در کمیسیون

مدیر‌کل تامین اجتماعی آذربایجان شرقی نیز با بیان این‌که بیمه قالیبافان جزو بیمه‌های حمایتی است، می‌گوید: با توجه به محدودیت‌های مالی، سهمیه‌ای برای هر استان در نظر گرفته شده که سهم آذربایجان شرقی حدود 40 هزار نفر است.

در گذشته نزدیک به 2 برابر این تعداد بیمه شده بودند که در یکی 2 سال اخیر بیمه حدود 27 هزار قالیباف با نظرات کارشناسی و منطبق بر قوانین موجود قطع شده است.«جعفر سمسماری» در پاسخ به این سوال که بیمه برخی قالیبافان حتی با وجود اشتغال در کارگاه‌ها هم قطع شده است، عنوان می‌کند: اگر حق بیمه به مدت 3 ماه پرداخت نشود، به صورت اتوماتیک بیمه حمایتی قطع می‌شود.

این مشکل از سوی کارفرمایان پیش می‌آید که حق بیمه را در موعد مقرر پرداخت نمی‌کنند و موجب قطع بیمه کارگران می‌شوند. برای برقراری مجدد بیمه هم باید فرایند اداری طی شود.


سهم نامتناسب از حمایت‌های قالیبافی

همچنین، رئیس اتحادیه تولید‌کنندگان و فرشبافان آذربایجان شرقی با بیان این‌که سطح حمایت‌ها از فرشبافان استان منطبق بر ظرفیت آنان در تولید کشوری نیست، می‌گوید: در حالی که در استان حدود 200 هزار نفر فرشباف وجود دارد و ۵۰۰ هزار نفر از طریق صنایع مرتبط با آن ارتزاق می‌کنند، اما تنها 50 هزار نفر بیمه هستند و ظرفیت استان برای بیمه 150 هزار قالیباف منطقی است.

«اسماعیل چمنی» به کاهش جمعیت بیمه‌شدگان در این حوزه اشاره و بیان می‌کند: در چند سال گذشته ۳۰ هزار نفر بیمه‌شده به دلایلی مانند تاخیر یک‌روزه در پرداخت حق بیمه از بیمه خارج‌ شده‌اند در حالی‌ که ۹۰ درصد این افراد قالیباف بوده‌اند.

 تعیین سهمیه کشوری برای بیمه قالیبافان استان درست نیست و در حال مذاکره برای افزایش این سهمیه هستیم. آذربایجان‌ شرقی به تنهایی 35 درصد تولید فرش کشور را در اختیار دارد و 35 درصد از تجارت و صادرات فرش کشور هم در این استان صورت می‌گیرد. این رقم نشان می‌دهد که ما به سهمیه بیشتری برای استفاده از بیمه‌های حمایتی فرشبافان نیاز داریم. 


حمایت از مجتمع‌های فرشبافی

نایب‌رئیس سازمان صمت استان با بیان این‌که راهکار خروج از مشکلات فرشبافی در استان در سال‌های اخیر به صورت کارشناسی دنبال شده است، بیان می‌کند: به این نتیجه رسیده‌ایم که تشکیل مجتمع‌های فرشبافی امکان نظارت و حمایت بیشتر از فرشبافان را فراهم می‌کند و دیگر دلالان و برخی کارفرمایان سودجو نمی‌توانند حقوق فرشبافانی را که برخی از سواد کافی هم برخوردار نیستند، ضایع کنند.

«غلامعلی راستی» ادامه می‌دهد: برای ترغیب تولیدکنندگان برای دریافت پروانه مجتمع‌های فرشبافی مشوق‌هایی در نظر گرفته شده تا سری‌بافی جای تک‌بافی فرش را بگیرد. بر این اساس، تولید‌کنندگان هم از تخفیف‌ها و مشوق‌های قانونی برخوردار می‌شوند و انتظار داریم در سال جاری این مجتمع‌ها با رونق بیشتری شکل بگیرند.


فعالان حوزه فرش؛ محروم از خدمات‌ 

بررسی‌های اولیه از سوی کارشناسان حوزه تولید و عرضه فرش نشان می‌دهد که بیش از 70 درصد قالیبافان هنگام بافت فرش چنان در بطن هنر خویش غرق می‌شوند که حتی نحوه نشستن صحیح پشت دار قالی را فراموش می‌کنند و بدین ترتیب، به مرور زمان، با بسیاری از مشکلات جسمی روبه‌رو می‌شوند. 

کمردرد، عفونت ریه و دستگاه تنفسی، روماتیسم و دردهای عضلانی و اسکلتی از شایع‌ترین بیماری‌هایی هستند که قالیبافان به آنها مبتلا می‌شوند. در کنار همه این مشکلات باید به فضای غیراستاندارد، محروم و بی‌بهره از حداقل امکانات رفاهی اشاره کرد. با وجود همه این مصائب و مشکلات، بسیاری از فرشبافان تحت پوشش بیمه‌های درمانی قرار ندارند. 

البته به گفته مسئولان استان طی سال‌های اخیر روند حمایت‌های بیمه‌ای از بافندگان فرش روند صعودی گرفته، اما سهم استان با توجه به جمعیت بالای فعالان آن در این حوزه بسیار کم است. کاستی و خلأ موجود در زمینه بیمه‌های درمانی، بازنشستگی، ازکارافتادگی، بیکاری و... در زندگی خالقان هنری فرش آذربایجان خودنمایی می‌کند و در این زمینه نیاز است که به این صنعت پرظرفیت استان بیشتر توجه شود.