جامعه دور از کتاب

فاطمه محمدی|‌ کرمانشاه- خبرنگار:


ترویج فرهنگ کتابخوانی یکی از ملاک‌های توسعه در جوامع به شمار می‌آید و بسیاری از ضعف‌های فرهنگی و اجتماعی از بی‌اطلاعی افراد و عدم گرایش به مطالعه و کتابخوانی نشأت می‌گیرد. متاسفانه جای کتاب و مطالعه روزانه در فرهنگ مردم استان کرمانشاه خالی است و کتاب، این سرمایه ارزشمند آن‌چنان که باید جای خود را در میان خانواده‌های کرمانشاهی پیدا نکرده است.

 بر اساس اعلام «معصومه حسنی خوانسار» مدیرکل کتابخانه های عمومی استان، حدود 105 کتابخانه عمومی در استان کرمانشاه وجود دارد و بیش از 70 هزار نفر عضو کتابخانه‌های عمومی استان هستند که این آمار حدود 3 درصد جمعیت استان را شامل می‌شود. واکاوی علل گرایش نداشتن اکثریت مردم استان به کتابخوانی و مطالعه امر مهمی است که مسئولان و محققان باید بدان توجه کنند تا بستر لازم برای رغبت شهروندان به کتاب و کتابخوانی فراهم شود. 


پیامدهای ضعیف بودن فرهنگ مطالعه

«وحید احسانی» محقق و پژوهشگر کرمانشاهی در مورد ضعف فرهنگ گفت‌وگو و کتابخوانی در استان کرمانشاه و پیامدهای آن به همشهری می‌گوید: در مورد پیامدهای ضعیف بودن فرهنگ مطالعه 2 دیدگاه وجود دارد: یک دیدگاه این است که پایین بودن میزان مطالعه، نتیجۀ وضعیت نامناسب اجتماعی- اقتصادی جامعه است و در مقابل، دیدگاه دیگر این است که نامناسب بودن وضعیت اجتماعی- اقتصادی جامعه، نتیجه و پیامد پایین بودن سطح مطالعه و ضعیف بودن «احساس نیاز به دانستن» است. اگرچه هر دو دیدگاه تحت شرایطی و تا اندازه‌ای می‌توانند صحیح باشند، اما دوست دارم تاکید کنم که به‌شخصه بیشتر به دیدگاه دوم قائلم. 

وی درباره تلاش‌ها و اقدامات صورت گرفته برای ارتقای فرهنگ مطالعه در استان کرمانشاه می‌افزاید: مشکل اصلی در «ضعیف بودن احساس نیاز به دانستن» و «اندک بودن متقاضی (کتابخوان)» است و لذا از لحاظ سرانۀ کتاب و کتابخانه و سایر امکانات مربوطه هم کمبود داریم، اما شاید بهتر باشد تاکید و تمرکز خود را بر فعالیت‌هایی قرار دهیم که پیامد آنها ایجاد و تقویت حس نیاز به دانستن و افزایش افراد کتابخوان است. اگر تقاضا شکل بگیرد، بقیۀ مسائل هم به‌مرور درست می‌شود، اما در شرایطی که متقاضی مطالعه و کتابخوانی خیلی اندک است، ساختن کتابخانه و کارهایی مثل آن، بازدهی اندکی دارد. 


شکل‌گیری جلسات‌ کتابخوانی

احسانی اظهار می‌کند: به منظور تحقق هدف مذکور بهترین روشی که تا کنون بر اساس تجربیات شخصی و مطالعاتم به آن رسیده‌ام، تاکید بر «جلسات کتابخوانی حضوری» است. یعنی جلسات منظمی که در آنها افرادی به صورت هفتگی دور هم جمع شده و دربارۀ یک کتاب خاص یا کتاب‌های مختلفی که مطالعه کرده‌اند گفت‌وگو می‌کنند. شکل‌گیری چنین جلساتی باعث می‌شود در کنار دو، سه نفری که احساس نیاز به دانستن و مطالعه در آنها قوی است، چند نفر دیگر هم که پیش از آن چندان اهل مطالعه نبوده‌اند به این وادی ورود پیدا کنند.

وی بیان می‌کند: با توجه با اهمیتی که برای جلسات حضوری کتابخوانی قائل بوده‌ام، به اتفاق «محسن احمدوندی» از فعالان عرصه فرهنگ و کتابخوانی استان، به بررسی چنین جلساتی در استان پرداخته و تاکنون، 10 جلسۀ کتابخوانی حضوری در استان را شناسایی کرده و بنا داریم در حد توان، اولا به پررونق شدن جلسات موجود و ثانیا به شکل‌گیری جلسات مشابه جدید کمک کنیم.

احسانی در خصوص ماهیت جلسات کتابخوانی در استان می‌گوید: جلسات کتابخوانی خانوادگی «دورهمی کتابخوان‌ها» جلساتی هستند که 2 هفته یک‌بار در منزل اعضا برگزار می‌شود و خودم هم یکی از اعضای آن هستم. جلسات کتابخوانی «عصر گفت‌وگو» که عصرهای شنبه، با مدیریت احمدوندی در «شهر کتاب کرمانشاه» برگزار می‌شود. جلسات هفتگی کتابخوانی «شنبه کتاب» و «زندگی خود را دوباره بیافرینید» در موسسۀ صدای سلامت کرمانشاه (میدان آزادی، نبش خیابان گمرک، طبقه دوم رستوران زاگرس) با مدیریت آقای امیرعلی بابایی برگزار می‌شوند و جلسۀ کتابخوانی در کتاب‌فروشی «کتاب شهر کرمانشاه» عصرهای پنجشنبه، 2 هفته یک‌بار و با تمرکز بر داستان‌های کوتاه برگزار می‌شود. 

وی می‌افزاید: جلساتی هم هستند که شنیده‌ایم توسط یک خانم دکتر روان‌شناس در مطب ایشان واقع در چهارراه گلستان برگزار می‌شود، جلسات کتابخوانی «حقلۀ کتاب» در شهرستان زلزله‌زدۀ سرپل‌ذهاب عصرهای پنجشنبه، یک هفته در میان و در کانکس اعضا برگزار می‌شود.

جلسات کتابخوانی «حلقۀ مطالعاتی کانون اندیشۀ دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه» هم یک هفته در میان و در سالن شهدای ساختمان شمارۀ 2 دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه برگزار می‌شود. جلسات سابقه‌دار «آوینی‌خوانی» نیز عصرهای یکشنبه با مدیریت آقای «رضا کریمی» معاون اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان کرمانشاه در موسسۀ ثاقب سبز کرمانشاه (سه‌راه شریعتی) برگزار می‌شود و جلساتی که مطلع شدیم اخیرا توسط جمعی از دختران دبیرستانی آغاز شده و هنوز روال ثابت و مشخصی پیدا نکرده است. 


برنامه‌هایی برای ‌ اوقات فراغت تابستان

مدیرکل کتابخانه‌های عمومی‌کرمانشاه با تاکید بر اهمیت کتابخوانی از برنامه‌های این نهاد برای ایام اوقات فراغت می‎‌‌گوید و اظهار می‌کند: در ایام تابستان و تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها برنامه‌های فرهنگی و جانبی هدفمندی برای گذراندن اوقات فراغت اعضا و مراجعان به کتابخانه‌های عمومی برنامه‌‌ریزی شده که از آن جمله می‌توان به برنامه‌های مطالعاتی شامل جلسات رونمایی کتاب، تحلیل و بررسی کتاب، نمایش‌نامه‌خوانی، نشست‌های کتابخوان، حلقه‌های مطالعاتی، عصر شعر، مشاوره، جمع‌خوانی و بلندخوانی کتاب، مسابقات کتابخوانی، برگزاری نمایشگاه‌های مختلف با محوریت کتابخوانی اشاره کرد. 

«معصومه حسنی خونسار» می‌افزاید: دوره‌های آموزشی داستان‌نویسی، آموزش قصه‌گویی برای مادران، آموزش قرآن و نهج‌البلاغه، نقاشی، کاردستی، خوشنویسی و کامپیوتر و... جزو برنامه‌های اوقات فراغت کتابخانه‌های عمومی استان است و فعالیت در بخش‌های کودک در این ایام رونق بیشتری دارد. وی بیان می‌کند: سال گذشته 165 جلسه انجمن کتابخانه‌های عمومی و 4هزار و 400 برنامه فرهنگی در استان برگزار شده است.