نهال‌های قد و نیم‌قد
با پخش 14ساعت برنامه کودک می‌توان به جنگ شبکه‌های شبانه‌روزی خارجی رفت؟
فهیمه پناه‌آذر/روزنامه‌نگار
زمانی در تعریف شبکه‌ها، شبکه دوم سیما هویت کودک و نوجوان به‌خود گرفت و شبکه2 را به نام شبکه کودک شناختند؛ شبکه‌ای که حالا هویت خانواده را به‌خود گرفته است. ظهور شبکه‌های ماهواره‌ای که به‌صورت شبانه‌روزی کارتون و فیلم‌های انیمیشن جدید را روی آنتن دارند از یک سو و ایجاد شبکه‌های جدید و اختصاص دادن برخی از شبکه‌ها به پخش بخش کودک و نوجوان از سوی دیگر باعث شده که شبکه کودک در گوشه رینگ قرار گیرد؛ شبکه‌ای مجزا که 2کانال پویا و نهال را دارد اما هنوز نتوانسته در جذب مخاطب موفق باشد و به‌طور طبیعی در میدان جذب مخاطب از شبکه‌های ماهواره‌ای عقب‌مانده است.
وقتی بی‌بی‌سی سروصدا به پا کرد
هیچ مدیری در سازمان پاسخگوی برنامه‌ها، کیفیت و اهداف نیست مگر آنکه اتفاقی بیفتد. وقتی بی‌بی‌سی بخشی ویژه کودکان با نام« قد و نیم‌قد» را راه‌اندازی کرد، محمد سرشار -مدیر شبکه کودک- آن را دسیسه خواند و در گفت‌وگویی به مقایسه بودجه برنامه‌سازی در بی‌بی‌سی و شبکه کودک پرداخت. وی معتقد است که راه‌اندازی بخش کودک مقدمه راه‌اندازی شبکه بی‌بی‌سی کودک فارسی‌زبان خواهد بود و این جنگ نرم رسانه‌ای علیه کودکان ما ابعاد وسیع‌تری پیدا خواهد کرد.اما پیش از این، شبکه‌های جم‌نیوز رقیب اصلی بودند؛ رقیبی که به‌طور 24ساعتی نخستین و تازه‌ترین برنامه‌های کودک و انیمیشن‌ها را با دوبله روی آنتن می‌برد و برخی از کارتون‌های آن آنقدر طرفدار دارند که در مهمانی‌ها و جشن تولدها تبدیل به تم شده‌اند.
حالا بی‌بی‌سی هم بخش کودک دارد که به گفته سرشار بزرگ‌ترین رقیب خواهد بود، اما نکته ناگفته اینجاست که شبکه کودک در طول ساعت‌های پخش خود از 8 صبح تا 10شب چقدر می‌تواند با شبکه‌های دیگر که 24ساعتی برای کودکان برنامه دارند رقابت کند؟
شبکه‌ای که حالا بخش زیادی از آن نیز صرف پخش تبلیغات کالا می‌شود یا ویژه‌برنامه‌هایی را روی آنتن دارد که اصلا برای کودکان جذاب نیست. رضا فیاضی درباره پخش تبلیغات از شبکه کودک می‌گوید: «از پخش تبلیغات در برنامه کودک مخالف هستم، به‌دلیل اینکه به بچه‌ها ارتباطی ندارد. اصلا بمباران تبلیغاتی کودکان در همه جای دنیا ممنوع است». فیاضی عنوان می‌کند: «شاید با ساخت برنامه کودک توسط بی‌بی‌سی، مدیران صدا و سیما به‌خودشان بیایند و فکری برای تولید در این عرصه کنند».
نتوانستیم برای کودکانمان جذابیت ایجاد کنیم
علاوه بر ساعاتی که شبکه‌های مخصوص کودک به پخش کارتون‌ها و برنامه‌های ترکیبی اختصاص می‌دهند، کیفیت نیز مهم است؛ کیفیتی که دادشکر معتقد است ما از آن عقب مانده‌ایم. حسن دادشکر-کارگردان تئاتر و تلویزیون در حوزه کودک- با اشاره به برنامه‌سازی در زمینه کودک و کارکرد شبکه کودک به استقبال بزرگسالان از تلویزیون ایران اشاره می‌کند و به همشهری می‌گوید: «در ایران مگر چند درصد تلویزیون ایران نگاه می‌کنند که کودکانشان شبکه کودک را ببینند. متأسفانه برنامه‌ها و حتی انتخاب انیمیشن‌ها تعریف شده نیست، برنامه‌ها عمدتا گزینشی و دستوری هستند و این در حالی است که شبکه‌های خارجی، برنامه‌های مخصوص کودک پخش می‌کنند که ساختار قوی و تکنیک قابل‌توجهی دارند. بیشتر برنامه‌هایی که از شبکه کودک پخش می‌شود جذابیت تصویری ندارند و عنصر فانتزی در آنها دیده نمی‌شود. نمی‌خواهم تمام انیمیشن‌های خارجی را تأیید کنم، اما خیلی مشخص است که آنها توانسته‌اند برای کودکانمان جذابیت ایجاد کنند».
کودکانمان در تضادها زندگی می‌کنند
وی در ادامه می‌افزاید: «ما در سیاستگذاری‌ها، تصمیم‌گیری‌ها و حتی پخش برنامه‌های کودک دچار تضاد هستیم، در تلویزیون با تحلیل‌های شخصی انیمیشنی پخش نمی‌شود، اما همان انیمیشن در فروشگاه‌ها و مغازه‌ها به فروش می‌رسد. این یک تضاد است. کودک امروز ایرانی در محیط خانه، زندگی، مدرسه و جامعه، رفتارهای متفاوت می‌بیند و در تلویزیون رفتار دیگر و این تضادها نتیجه خوبی نخواهد داشت». دادشکر می‌گوید: «ما شکرستان می‌سازیم که توانسته مخاطب جذب کند، اما این انیمیشن یا نمایش برای بزرگسالان هم است. در این سال‌ها خوراکی که مخصوص کودکان باشد تولید نکرده‌ایم، هر مدیری به‌دنبال نظرات خود است و هنوز بعد از این همه سال یک سیاست فرهنگی مشخص در برابر کودکانمان نداریم». مدتی مدیران مرتبط با برنامه‌های کودک و شبکه‌های تلویزیونی، اقدام بی‌بی‌سی را حلاجی و واکاوی می‌کنند، اما آیا این واکاوی نتیجه‌ای هم خواهد داشت و در تولید و پخش برنامه‌های کودک تجدید‌نظر می‌شود؟ آیا شبکه کودک سعی خواهد کرد که خود را به شبکه‌های جم‌نیوز در پخش انیمیشن‌ها یا تولید برنامه‌های آموزشی همچون بی‌بی‌سی برساند؟
