مدیریت فضای سبز و کاهش مصرف‌انرژی

پروفسور پرویز کردوانی ـ چهره ماندگار علمی

گرما نیاز ما را به وسایل سرمایشی افزایش می‌دهد؛ وسایلی که برای تولید سرما نیازمند مصرف انرژی‌اند. بنابراین با شدت گرما مصرف انرژی هم به حدی می‌رسد که سازمان‌های متولی درباره آن هشدار می‌دهند. به این ترتیب در کنار مصرف بهینه و مدیریت مصرف، یکی از راه‌های صرفه‌جویی در مصرف انرژی، پرهیز از کارهایی است که به تولید گرما کمک می‌کند.
واقعیت این است که همه ما تصور می‌کنیم فضای سبز در هر حالتی موجب تعدیل دما می‌شود، ولی چنین نیست. فضای سبز شهری زمانی می‌تواند هوای اطرافش را خنک کند که در انتخاب نوع گیاه و نحوه آبیاری دقت لازم اعمال شود.
کاشت چمن سطح آفتابگیر ایجاد می‌کند؛ درحالی‌که درخت حجم سایه درست می‌کند. این درحالی است که در بسیاری از شهرهای جهان برای کاهش گرما سطح چمن را محدود می‌کنند.
چندی پیش برای مقابله با گرما در لس‌آنجلس آمریکا، زمین‌های چمن را تغییر کاربری دادند و حتی برای زمین‌های گلف استفاده از چمن مصنوعی اجباری شد.
نکته مهم دیگر در جلوگیری از گرما، نحوه و زمان آبیاری است. اگر هنگام سحر و پس از آنکه زمین خنک شده است به آبیاری بپردازیم به خنک ماندن زمین و محیط اطراف کمک کرده‌ایم اما اگر این کار پس از غروب آفتاب انجام شود، موجب گرم ماندن زمین و افزایش دمای محیط می‌شود؛ بنابراین حتما باید کار آبیاری فضای سبز مانند رفت و روب خیابان‌ها در ساعات سحر و نزدیکی‌های آن باشد.
نکته دیگر که حتما باید به آن توجه شود، تفاوت آبیاری چمن با درخت است. آبیاری سطحی درختان موجب شده است تا در بسیاری از بوستان‌ها ریشه درختان به سطح زمین بیاید و درختان را در معرض آسیب‌پذیری و شکستن قرار دهد.
چمن باید آبیاری سطحی شود اما درخت نیازمند آبیاری عمقی است تا به این ترتیب ریشه درختان در سطوح پایین گسترده و مقاومت درختان بیشتر شود.
این را هم بدانید که پس از کوتاه کردن چمن‌ها، جارو زدن سطح و جمع‌آوری چمن‌های قطع‌شده کار نادرستی است. اگر خرده‌چمن‌ها را پای درختان و گل‌ها بریزیم، علاوه بر کاهش تبخیر می‌تواند پس از تجزیه کود خوبی هم باشد.
بنابراین با یک جمع‌بندی از آنچه گفته شد به این نتیجه می‌رسیم که با افزایش نسبت درختان به سطوح چمن و آبیاری پس از خنک شدن زمین می‌توانیم به کاهش دما، کاهش تبخیر و در نتیجه صرفه‌جویی در مصرف برق و آب در حد قابل‌قبولی برسیم. همچنین همانطور که در شهرداری‌ها ساعت رفت و روب به نیمه‌های شب موکول شده است، عوامل اجرایی آبیاری فضای سبز هم باید در ساعت مناسب که پس از نیمه‌شب و هنگامی است که زمین خنک شده بر سر کار خود حاضر شوند و در بهترین زمان به آبیاری بپردازند.