تاغزارهایی که زغال می‌شوند

سحر وحدت |  خبرنگار -  خراسان رضوی:


تاغزار‌های سبزوار به دلیل هجوم سودجویان برای تهیه زغال قلیان و قطع درختچه‌ها توسط برخی از روستاییان در آستانه نابودی قرار گرفته است. جنگل‌های تاغ در دهه 40 با هدف تثبیت شن‌های روان در حوالی سبزوار و محدوده روستای حارث‌آباد ایجاد شد که خوشبختانه تاکنون از پدید آوردن خوزستانی دیگر و ورود ریزگرد‌ها به سطح شهر جلوگیری کرده است. اما طی چند سال اخیر جنگل‌های تاغ سبزوار به دلیل تهیه زغال از سوی برخی سودجویان در امان نبوده و متاسفانه شاهدیم بخشی از جنگل‌های تاغ سبزوار به نابودی کشیده شده است. همچنین بخش دیگری از جنگل‌های تاغ از سوی برخی روستاییان به دلیل افزایش اراضی کشاورزی از بین می‌رود که برای جلوگیری از نابودی جنگل‌های تاغ به عنوان نعمت الهی در دل کویر باید سازمان‌های مردم‌نهاد و دستگاه‌های اجرایی حضور فعال‌تری داشته باشند. 


نخستین اقدام بیابان‌زدایی در سبزوار

در دهه 40 کارشناسان به این نتیجه رسیدند که کنترل ریزگرد‌ها و جلوگیری از حرکت شن‌های روان نیاز به اقدامی اساسی و ملی دارد، بنابراین نخستین اقدام بیابان‌زدایی در دهه 40 به صورت مشخص و منظم در شهرستان سبزوار انجام شد. معاون هماهنگی امور فنی و عمرانی فرماندار سبزوار در خصوص کاشت درختچه‌های تاغ در این شهر می‌گوید: در اوایل دهه 40 در جنوب شهرستان در محدوده روستای حارث‌آباد مرکز بیابان‌زدایی شکل گرفت که نتایج اقدامات آن مرکز در اواخر دهه 40 و اوایل دهه 50 منجر به بهبود شرایط از نظر کاشت تاغزارها و کاهش گرد و خاک و تغییر چشم‌انداز بیابان‌های جنوب شهر سبزوار شد. «اسماعیل نصرآبادی» معتقد است که گیاه تاغ به دلیل نیاز کم به مواد غذایی، مقاومت در دماهای بسیار بالا و پایین، توانایی تحمل نور خورشید در طولانی‌مدت، رشد مناسب در مناطق گرم و خاک‌های فقیر و غیره دارای اهمیت است. 

وی می‌افزاید: گیاه تاغ علاوه بر جلوگیری از حرکت ریزگرد‌ها و ممانعت از ایجاد گرد و غبار منجر به افزایش پوشش گیاهی در زیر چتر درختچه خود می‌شود. معاون فنی و عمرانی فرماندار سبزوار با بیان این‌که سایه‌اندازی این گیاه در شکل‌گیری ‌زیست‌گاه‌های جانوری در منطقه کمک بسزایی می‌کند، اظهار می‌کند: در مناطق گرم و خشک شاهد بارش‌های رگباری هستیم که پوشش گیاهی تاغ در بیابان‌ها علاوه بر جلوگیری از وقوع سیلاب‌های احتمالی، افزایش مدت‌زمان نگهداشت آب در سطح زمین و تاخیر در برخورد قطرات باران به زمین موجب افزایش نفوذ آب به زمین و ماندگاری بیشتر رطوبت خاک می‌شود. به گفته نصرآبادی، حدود 6 دهه از کشت نخستین گونه‌ها گذشته و بخشی از درختان تاغ در منطقه دچار پیری شده‌اند. همان‌طور که در دهه 40 نسبت به تثبیت و حفظ ماسه‌های روان احساس نیاز شد و یک اقدام ملی صورت گرفت، امروز نیز برای احیای جنگل‌های تاغ نیاز به یک اقدام ملی است، زیرا اعتبارات شهرستانی پاسخگوی این نیاز نیست. 


برخورد قاطع 

معاون هماهنگی امور عمرانی فرماندار سبزوار با اشاره به علل تخریب جنگل‌های تاغ نیز می‌گوید: امروزه برخی از سودجویان برای تهیه زغال اقدام به قطع و بوته‌کنی درخت تاغ می‌کنند که با این موارد به صورت جدی برخورد می‌شود. بخش دیگری از تخریب‌ها به دلیل دیرزیستی و کهنسالی درختان تاغ موجود است. وی ادامه می‌دهد: همچنین گاهی برخی از روستاییان به منظور گسترش زمین‌های کشاورزی اقدام به قطع درختان تاغ می‌کنند که تخلف بوده و جرم محسوب شده و در صورت وقوع با آن برابر قانون برخورد می‌شود. نصرآبادی با تاکید بر اهمیت فرهنگ‌سازی مراقبت از محیط‌زیست به صورت عام و جنگل‌های تاغ و پوشش مرتعی به صورت خاص می‌گوید: عدم فرهنگ‌سازی مداوم در روستاها و سطح شهرستان باعث شده مردم از ارزش این جنگل‌ها غافل باشند، در همین راستا فرمانداری شهرستان سبزوار ضمن تشکر از اقدامات دستگاه‌های اجرایی و به‌ویژه طرفداران محیط‌زیست و سمن‌ها در سال‌های اخیر از تمامی دوستداران محیط‌زیست و سمن‌هایی که علاقه‌‌مند به فعالیت در این زمینه هستند بیشتر از قبل، حمایت خواهد کرد. 


از بین رفتن 10 هکتار جنگل تاغ

مساحت جنگل‌های دست‌کاشت در شهرستان سبزوار 50 هزار هکتار و جنگل‌های طبیعی 120 هزار هکتار است. 370 هزار هکتار مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی و 21 هزار هکتار کانون فرسایش بادی در شهرستان است. رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سبزوار می‌گوید: سالانه با توجه به اعتبارات ملی و استانی اقداماتی در راستای بیابان‌زدایی در شهرستان انجام می‌شود که با توجه به محدودیت اعتبارات این اقدامات نیز به صورت محدود انجام می‌شود. «عباسعلی کیانی‌فرد» با بیان این‌که در سال 96 در زمینه بیابان‌زدایی 270 هکتار با اعتبار 4 میلیارد ریال اقداماتی انجام شد، می‌افزاید: سالانه 45 هزار اصله نهال گلدانی و نیم‌هکتار گیاه تاغ در ایستگاه تثبیت شن روستای برآباد تکثیر و پرورش می‌یابد تا در بیابان‌های شهرستان مورد استفاده قرار گیرد. به گفته وی یکی از اقدامات منابع طبیعی برای مهار ریزگردها ایجاد یک استخر با حجم 150 هزار مترمکعب آب در بخش روداب است که از آب این استخر برای آبیاری نهال‌های تازه‌کشت‌شده نیز استفاده می‌شود و در سال اول بعد از کشت 6 نوبت آبیاری انجام می‌شود. 

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سبزوار درخصوص احیای جنگل‌های تاغ نیز می‌گوید: هرگونه گیاهی که به سن کهنسالی می‌رسد نیاز به پرورش دارد که در سنوات گذشته در 5 هزار هکتار از اراضی جنگل تاغ شهرستان پروژه پرورش تاغزارها اجرا شد که در این پروژه درخت تاغ از روی زمین بریده می‌شود و گیاه مجددا شروع به رشد می‌کند. کیانی‌فرد با بیان این‌که در سال جاری با توجه به بارش‌های خوبی که انجام شد پوشش گیاهی مناسبی به وجود آمده است که این امر آتش‌سوزی و حریق‌های زیادی را در فصل گرما می‌تواند به همراه داشته باشد، تصریح می‌کند: از ابتدای سال تاکنون 3 مورد حریق در تاغزارهای روستای حارث‌آباد و یحیی‌آباد به وجود آمد که متاسفانه حدود 10 هکتار از جنگل‌های تاغ از بین رفته است. 


نقش ۸۰درصدی انسان‌ها در تخریب تاغزارها

رئیس اداره منابع طبیعی سبزوار با بیان این‌که یگان حفاظت اداره به صورت شبانه‌روزی فعال است و سریعا به گزارش‌های مردمی رسیدگی می‌کند، می‌گوید: 800 هزار هکتار عرصه ملی در سبزوار تنها با 3 نیرو محافظت می‌شود، درحالی که براساس استاندارد برای هر 20 هزار هکتار یک نیرو نیاز است. وی معتقد است 80درصد علت تخریب تاغزارها عوامل انسانی است. به گفته وی اصلی‌ترین علت تخریب تاغزارها در سبزوار قطع و بوته‌کنی تاغ‌هاست که برخی سودجویان به منظور تهیه ذغال دست به این عمل می‌زنند. کیانی‌فرد با بیان این‌که سال گذشته از مجموع 233 پرونده تشکیل‌شده در منابع طبیعی، 88 فقره مربوط به تاغزارها بوده است که حدود 40 درصد پرونده‌ها را شامل شده، می‌افزاید: خسارت‌های واردشده به تاغزارها ناشی از تخلفات بوته‌کنی، قطع تاغزارها، ورود به عرصه، احداث کوره ذغال و قاچاق چوب در سال گذشته حدود یک میلیارد ریال بوده است. 

وی درخصوص نقش سمن‌ها در حفظ جنگل‌ها می‌گوید: با توجه به محدودیت‌های اعتباری برای حفظ تاغزارها و جلوگیری از حرکت ریزگرد‌ها و ماسه‌های روان، سمن‌ها بسیار می‌توانند در این زمینه کمک‌رسان منابع طبیعی باشند و با فرهنگ‌سازی مانع از تخریب جنگل‌های تاغ در شهرستان شوند. درحال حاضر 2 سمن در حوزه منابع طبیعی و محیط‌زیست در شهرستان مشغول به فعالیت هستند. به گفته وی روستاییان می‌توانند همکاری مناسبی با منابع طبیعی داشته باشند و در صورت مشاهده تخلفات با شماره‌گیری 1504 گزارش تخلف بدهند تا نیروهای منابع طبیعی رسیدگی کنند.  رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سبزوار در پایان می‌افزاید: روستاییان باید در حفظ و نگهداری تاغزارها اهتمام ویژه‌ای بورزند و از تخریب آنها جلوگیری کنند. کیانی در پایان از خیران محترم برای اجرای پروژه‌های بیابان‌زدایی دعوت به عمل آورد.