تخلیه انرژی درمان نیست

نسرین امیری/فوق‌تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان


کودکان دچار اختلال بیش‌فعالی رفتارهایشان با کمبود توجه و تمرکز همراه می‌شود. این کودکان 3 دسته علائم دارند که این 3 دسته علائم ممکن است با هم یا به تنهایی بروز پیدا کنند. نداشتن توجه و تمرکز، ‌فعالیت‌های حرکتی بیش از حد معمول و عجول بودن(رفتار تکانشی) نشانه‌های بیش‌فعالی هستند. حال اگر این 3 نشانه را به‌عنوان علائم بیش‌فعالی در نظر بگیریم والدین برای رفتار با فرزندانشان باید کودکشان را بشناسند؛ یعنی اگر کودکی میان صحبت کردن مادرش می‌پرد این به معنی بی‌تربیتی او نیست بلکه نشان‌دهنده رفتار تکانشی کودک است. اگر فضای حرکتی بچه کم باشد و در مقابل هم خانواده از کودک بخواهند که کمتر فعالیت کند، احتمالا کودک دچار مشکلات رفتاری بیشتری خواهد شد.
 بر این اساس بخشی از آموزش‌هایمان به خانواده‌ها را به این بحث اختصاص می‌دهیم که گاهی اوقات والدین میان زمان نشستن بچه‌ها یک‌سری فعالیت‌های حرکتی را به آن بدهند تا از این طریق مشکلات رفتاریشان شدت پیدا نکند.

والدین کودکی که نشانه نداشتن توجه و تمرکز را از خود نشان می‌دهد نباید از او درخواست انجام چندکار با هم را داشته باشند، به‌عنوان مثال اگر به کودک خود می‌گویند به اتاق برو و بشقاب، چنگال و قاشق را بیار، این احتمال وجود دارد که کودک بیش‌فعال چند مورد را فراموش کند، به همین دلیل ما توصیه می‌کنیم که کارها را جداگانه به کودکشان بگویند یا اینکه از بچه بپرسند که متوجه حرف شده است یا خیر؟ چون همان موقع که کودک قاشق را می‌شنود، تمرکزش مختل می‌شود و باقی کلمات به گوش‌اش نمی‌رسد.
خانواده‌ها می‌توانند با انجام چند توصیه به فرزندان بیش‌فعالشان کمک کنند. کودکان بیش‌فعال به فضای فیزیکی بیشتری نیاز دارند و در خانه‌های کوچک دچار مشکل می‌شوند، بر این اساس شاید با پارک بردن به شرایط کودکشان کمک کنند اما نباید گمان کرد که بردن کودکان به پارک یک راه درمانی است، بلکه بردن کودکان به فضای بزرگ‌تر شرایطی را مهیا می‌کند که این مشکل کمتر خودش را نشان بدهد.

بنابراین تغییر سبک زندگی افراد و ساکن شدن در خانه‌های کوچک را می‌توان به‌عنوان یکی از علل افزایش بیش‌فعالی ذکر کرد، چرا که زمانی انسان‌ها امکان زندگی در فضای بزرگ‌تر را داشتند، در آن زمان هم بیش‌فعالی بود اما کمتر خودش را نشان می‌داد اما الان وقتی کودکی در خانه آپارتمانی و کلاس‌های درس کوچک زندگی‌اش را می‌گذراند، بیش‌فعالی بیشتر خودش را نشان می‌دهد.

از سوی دیگر نباید فراموش کرد که استفاده از راه‌حل‌هایی که به گمان برخی موجب تخلیه انرژی کودک می‌شود، درست نیست. چنین راه‌حل‌هایی حلال مشکل کودکان بیش‌فعال نیست. در مورد کودکان بیش‌فعال این باور غلط وجود دارد که برخی گمان می‌کنند این کودکان انرژی بیشتری دارند، درحالی‌که درست است بگوییم که انرژی این کودکان کانالیزه نیست. بهتر است که این نکته را با مثالی توضیح دهم، شما در خانه‌تان یک کمد با قفسه‌بندی دارید و وسایل‌تان را در آن کمد می‌گذارید، زمانی هم هست که وسایل شما همان میزان است اما دیگر کمدی وجود ندارد که شما وسایل‌تان را مرتب کرده و در آن کمد بگذارید. بر این اساس درست است که بگوییم این کودکان انرژی‌شان بیشتر نیست و بلکه انرژی‌شان سازماندهی نشده است.  بنابراین هر اندازه این کودکان را با بازی و بردن به پارک خسته کنید، وقتی به خانه بازگردند باز هم انرژی‌شان سازماندهی نشده و باز هم نشانه‌های بیش‌فعالی را مشاهده می‌کنیم.