کاهش رانت در بازار رسمی ارز

رضا کربلائی/ روزنامه‌نگار
رانت ارزی در سامانه نیما در حال کم شدن است، از یک‌سو بانک مرکزی اجازه اصلاح نرخ ارز نیمایی و نزدیک شدن آن به نرخ اسکناس ارز در بین صرافی‌های مجاز را داده و از سوی دیگر با اصلاح روش عرضه و فروش ارز صادراتی در سامانه نیما، عملا تقاضای کاذب و سوداگرایانه ارزی برای کسب سود از محل واردات با ارز ارزان‌تر از قیمت بازار در حال کم شدن است.

کاهش شکاف نرخ ارز به‌صورت اسکناس و ارز نیمایی از 61.5درصد در فروردین‌ماه امسال به 15.8درصد در 100روز نخست امسال، نشانه‌های امیدوارکننده‌ای از اصلاح رفتار بانک مرکزی در مدیریت بازار ارز را نشان می‌دهد و اگر سیاستگذار ارزی بتواند در ادامه روند اصلاح نرخ ارز نیمایی و اسکناس، اختلاف 16درصدی فعلی را از بین ببرد، 2اتفاق مهم رخ خواهد داد؛ نخست تقاضای ارزی در سامانه نیما تعدیل و واقعی خواهد شد و دوم اینکه رانت ارزی برداشته می‌شود و شرایط برای اجرای سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز پس از ثبات نسبی در منابع و مصارف ارزی ایجاد خواهد شد.

بانک مرکزی همچنان مصمم است تا عرضه و تقاضای ارز تجاری را در قالب سامانه نیما سامان دهد و برای همین یکی از مهم‌ترین اولویت‌های نهاد سیاستگذار معطوف به رفع برخی حفره‌ها و راه‌های سوءاستفاده طرفین معامله در سامانه نیما خواهد بود، مشروط به اینکه بتواند با ایجاد یک اتاق پایاپای تسویه ارزی جلوی برخی انحراف‌های احتمالی نظیر خالی‌فروشی ارز را بگیرد و اجازه تخلف و حتی پولشویی را ندهد.

از سوی دیگر گام بلند بانک مرکزی به نحوه تأسیس و مدیریت بازار متشکل ارزی جهت کشف قیمت واقعی ارز اسکناس بستگی دارد و هرچه بتواند شکاف بین نرخ ارز نیمایی و بازار متشکل ارزی را از بین ببرد و از ایجاد رانت جلوگیری کند، ثبات در بازار ارز استمرار و دوام پیدا خواهد کرد. به گزارش همشهری، بررسی روند قیمت ارز در بین صرافی‌های مجاز و سامانه نیما نشان می‌دهد رانت ارزی در سامانه نیما در طول 100روز نخست امسال به‌تدریج کاهش محسوسی پیدا کرده به‌نحوی که اختلاف میانگین نرخ فروش یورو در سامانه نیما برای مصارف تجاری و صرافی‌ها به‌صورت اسکناس از 5هزار و 828تومان در فروردین‌ماه امسال به 2هزار و 25تومان در 11روز نخست تیرماه رسیده است؛ اتفاقی که البته باعث کم شدن تقاضا برای ارز و سبقت عرضه نسبت به تقاضا شده و انتظار می‌رود با واقعی‌شدن نرخ ارز در سامانه نیما و به‌دنبال آن تشکیل بازار غیرمتشکل ارزی، بساط رانت ارزی که از فروردین پارسال با اعلام ارز 4200تومانی ایجاد شده بود، به‌تدریج برچیده شود.

داده‌های بانک مرکزی از روند میانگین قیمت یورو در سامانه نیما و سنا نشان می‌دهد اختلاف نرخ فروش یورو در سامانه نیما با صرافی‌های مجاز در فروردین 61.5درصد و در اردیبهشت 58.9درصد بوده و در خردادماه امسال به 35.5درصد رسیده و در 11روز نخست تیرماه امسال این شکاف قیمتی به 15.8درصد رسیده است.

این گزارش تحلیلی نشان می‌دهد: اگرچه روند کاهشی تفاوت 2نرخ در جهت نزدیک‌سازی‌ آنها، اقدامی مثبت بوده ولی لازم است توجه شود که طی دوره از ابتدای سال تا 11تیر ماه، تقریبا نرخ ارز اسکناس بازار سنا، تغییری نداشته و از سوی دیگر تفاوت 16درصدی 2نرخ در شرایط فعلی هم همچنان بالا و قابل توجه است و می‌تواند زمینه‌ساز استمرار تقاضای کاذب برای ارز و غیرشفاف شدن درآمدهای ارزی کشور باشد. به همین دلیل ضرورت دارد کاهش واقعی 2نرخ یادشده و یکسان‌سازی‌ آن، مورد توجه و پیگیری مسئولان ارزی کشور قرار گیرد.

   واقعی‌شدن تقاضا با اصلاح قیمت
اصلاح قیمت ارز در سامانه نیما و از بین رفتن شکاف شدید قیمتی ارز نیمایی با ارز اسکناس در صرافی‌های مجاز باعث شده تا تقاضا برای ارز نیمایی هم واقعی‌تر شود، چراکه میانگین نرخ فروش هر یورو در سامانه نیما از 9هزار و 482تومان در فروردین امسال به 10هزار و 268تومان در اردیبهشت‌ماه و 11هزار و 251تومان در خردادماه رسیده و در 11روز نخست تیرماه هم قیمت فروش هر یورو به 12هزار و 822تومان رسیده است. اصلاح 35درصدی میانگین نرخ یوروی نیمایی در 10روز نخست تیرماه نسبت به فروردین‌ماه امسال باعث شده تا تقاضا برای ارز در سامانه نیما هم واقعی‌تر شود. به‌گونه‌ای که میزان تقاضا یوروی نیمایی از بیش از 2میلیارد یورو در اردیبهشت‌ماه به یک‌میلیارد و 480میلیون یورو در خرداد کاهش یابد و به همین ترتیب عرضه یورو در سامانه نیما هم از 2.16میلیارد یورو به 1.253میلیارد یورو در فاصله اردیبهشت تا خردادماه تغییر کند. نتیجه سیاست ارزی بانک مرکزی در اصلاح نرخ ارز نیمایی و توافق با صادرکنندگان باعث شده تا در 100روز نخست امسال، 5میلیارد یورو بابت واردات، خرید ارز انجام بگیرد و مجموع معاملات فروش ارز صادراتی نیز به 5میلیارد و 238میلیون یورو برسد. همچنین جمع معاملات خرید ارز برای واردات در خرداد نسبت به اردیبهشت‌ماه 27درصد و مجموع فروش ارز صادراتی هم در این مدت 42درصد افت کرده است.