دیپلماسی نفتی علیه حصر ایران

رضا کربلائی/ روزنامه‌نگار
ایران اوپک را ترک نمی‌کند و نسبت به یکجانبه‌گرایی در اوپک انتقاد دارد و بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران در بدو ورود به هتل کوبورگ وین اتریش پاتک اول خود را به ترفند عربستان زد و هشدار داد: اگر اوپک می‌خواهد زنده بماند، باید تصمیماتش را در داخل اوپک بگیرد، نه اینکه از خارج اوپک دستور بگیرد. این گزاره‌ای است که همشهری روز گذشته به‌عنوان یکی از برگ‌های برنده زنگنه رونمایی و تأکید کرده بود ایران مشکلی با تمدید توافق کاهش تولید اوپک ندارد؛ بلکه نسبت به تصمیم‌گیری در خارج از اوپک اعتراض دارد.

نشست دو روزه 176 اوپک امروز در وین پایتخت اتریش پایان می‌یابد و زنگنه تنها دنبال حفظ سهمیه ایران در اوپک است که پس از اعمال تحریم‌های آمریکا مورد تهدید برخی کشورها ازجمله عربستان قرار گرفته است. اعضای اوپک به‌همراه برخی کشورهای عمده تولید‌کننده نفت موسوم به اوپک پلاس یا غیراوپک اواخر سال گذشته میلادی تصمیم گرفتند برای افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی روزانه 1.2میلیون بشکه از تولید خود کم کنند و حال دستور کار اجلاس 176 تمدید توافق یادشده است اما ایران نسبت به توافق عربستان و روسیه قبل از نشست اوپک شاکی است. حالا باید دید این اعتراض ایران چگونه بر بیانیه پایانی اوپکی‌ها اثر خواهد گذاشت. گزاره نخست این است که زنگنه در ادامه تصمیم بگیرد که به بیانیه پایانی رأی ندهد و به این ترتیب اوپک به اجماع نظر نرسد. در این صورت توافقی بین اوپکی‌ها و غیراوپکی‌ها صورت نخواهد گرفت و به همین دلیل زنگنه می‌گوید: طرح همکاری اوپک و غیراوپک هم‌اکنون موضوعیت ندارد.

گزینه دوم وزیر نفت ایران گرفتن تأیید از اوپکی‌هاست؛ به این معنا که ایران بتواند پس از برداشته شدن تحریم‌ها در آینده تعهدی در برابر اوپکی‌ها نداشته باشد و به هر میزان که بتواند نفت صادر کند. در این صورت سایر اعضای اوپک و به‌صورت مشخص، عربستان باید از تولید نفت خود به‌طور محسوس کم کنند.

ایران دنبال چیست؟
وزیر نفت ایران در واقع با اعلام نظر خود به‌صورت غیرمستقیم عربستان را متهم نخست شکست و مرگ احتمالی اوپک معرفی کرد و افزود: یکجانبه‌گرایی، گرفتاری اصلی اوپک در برهه کنونی است و این نهاد بین‌المللی برای حفظ وحدت خود، باید با یکجانبه‌گرایی مقابله کند. هنوز وزیر نفت عربستان به این موضع زنگنه واکنش نشان نداده و به‌نظر می‌رسد پشت درهای بسته و رایزنی‌های دوجانبه باید تصمیم‌گیری شود. زنگنه با بیان اینکه مشکلی با کاهش تولید نفت اوپک ندارد، توافق محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در اوزاکای ژاپن را زیر علامت سؤال قرار داد و به این ترتیب پیشنهاد احتمالی وزیر نفت سعودی‌ها برای گرفتن تأیید سایر اعضای اوپک را وتو کرده است.

او توضیح داد: اوپک به صحبت، مشورت و تصمیم‌گیری جمعی برای مسائل نیاز دارد؛ این روال اوپک نبوده است که یکی، دو نفر خارج از اوپک توافق کنند و بر توافق خود در اوپک مهر تأیید بزنند. این بزرگ‌ترین خطری است که اوپک با آن روبه‌روست. وزیر نفت با بیان اینکه اوپک ۱۴عضو دارد و همه مسائل باید در جمع اوپکی‌ها بررسی و تصمیم‌گیری شود، تأکید کرد: اوپک باید به‌عنوان اوپک وجود داشته باشد، اما الان به‌شدت تضعیف شده است. هرچند زنگنه به توافق مسکو و ریاض در ژاپن انتقاد دارد و می‌گوید این سؤال من هم هست که چرا باید برای تمدید توافق کاهش تولید، در ژاپن توافق شود نه در وین به‌عنوان مقر اصلی اوپک، اما به‌نظر می‌رسد که دیپلماسی نفتی ایران این بار حتی سناریوهای بعدی عربستان برای تحمیل توافق‌های یکجانبه با دیگر کشورها به اوپکی‌ها را هدف قرار داده است. در نشست قبلی اوپکی‌ها، ایران با همین دیپلماسی خود دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا را برای اعمال نفوذ در اوپک با چالش مواجه کرد و حالا به‌نظر نوبت روسیه است که عضو اوپک نیست اما با عربستان به توافق رسیده و می‌خواهد با نفوذ سعودی‌ها، به منافع خود برسد.

تحلیلگران می‌گویند: توافق عربستان و روسیه در نهایت به نفع مسکو تمام خواهد شد تا اوپک. چه اینکه به گفته وزیر نفت، هم‌اکنون، فقط یکجانبه‌گرایی ترامپ نیست که دنیا را تهدید می‌کند، بلکه برخی یکجانبه‌گرایی‌های دیگر هم وجود دارد. اوپک جایی برای تصمیم‌گیری‌های جمعی است و فکر می‌کنم اعضای اوپک هم در مقابل رویه‌ای غیراز این مقاومت می‌کنند.

  اینستکس با پول نفت راه می‌افتد
وزیر نفت در پاسخ به پرسشی درباره سازوکار اینستکس اعلام کرد: اگر اینستکس را به‌عنوان یک سازوکار درنظر بگیریم، بدون واریز مطمئن پول به آن، یا با واریز ۳ یا ۴میلیون دلار یا یورو، پاسخگو نیست؛ باید پول نفت به آن واریز شود. زنگنه در پاسخ به پرسشی درباره اینکه هم‌اکنون چقدر به اروپا نفت می‌فروشید، گفت: به شکل رسمی؛ هیچ. او در پاسخ به این پرسش که آیا انتظار دارید صادرات نفت به چین در ماه‌های آینده افزایش یابد، یادآور شد: نمی‌توانم چیزی درباره تحریم‌ها بگویم.