البرز 5 هزار روستایی بیکار دارد

فتانه احدی  | البرز- خبرنگار


در بررسی‌های به‌عمل‌آمده در مهاجرت روستاییان البرزی به شهرها عوامل بسیاری دخیل بوده، اما مهم‌ترین آن نبود اشتغال و امکانات آموزشی برای جوانان است.
البرز بیش از 300 روستا در مناطق آب و هوایی مختلف دارد که علاوه بر جاذبه‌های گردشگری بسیار به دلیل این‌که عمده فعالیت روستاییان البرز دامداری، زراعت و باغداری است، نقش بسزایی در تامین میوه و لبنیات استان و حتی کشور دارند.

اغلب روستاهای دارای سکنه در جاده چالوس و طالقان به دلیل کوهستانی و خوش آب و هوا بودن متمرکز شده‌اند و اشتهارد و نظرآباد نیز به سبب آب و هوای خشک و بیابانی، روستاهای کمتری را در خود جای داده‌اند که با مشکلاتی چون کم‌آبی و رشد روزافزون بیابان‌ها روبه‌رو هستند و این موضوع باعث شده است هر روز از تعداد ساکنان آنها کاسته شود.


تامین امکانات خدماتی و رفاهی 

مدیرکل امور روستایی و شوراهای استانداری البرز با اشاره به این‌که بسترهای گردشگری در روستاهای استان فراهم است، می‌گوید: نزدیکی البرز به پایتخت از یک‌سو و شرایط مطلوب آب و هوایی از سوی دیگر امتیازات مورد توجه گردشگران و یکی از کانون‌ها و مناطق هدف گردشگری در ایام تعطیلات است.

«غفور قاسم‌پور» با بیان این‌که ظرفیت غنی روستاهای البرز و موقعیت ارتباطی آن با کوهپایه‌های شمالی کشور، این استان را برای گردشگری مستعد کرده است، می‌افزاید: براین اساس با برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته موظف به ایجاد بستر مناسب برای استقبال از گردشگران هستیم و با رعایت اصول حفاظت از منابع طبیعی و محیط‌زیست و جلوگیری از تخریب طبیعت، سعی می‌کنیم تا از محیط بکر روستاها بهترین بهره‌مندی را داشته باشیم.
وی با اشاره به این‌که اشتغال، آب آشامیدنی، گاز و امکانات آموزشی و تفریحی از معضلات و کمبودهای روستاهای استان البرز است، می‌گوید: در این رابطه مشکلات و موانع خاص هر روستا شناسایی شده و به همان نسبت برنامه‌‌ریزی صورت می‌گیرد.


طرح‌هایی برای توسعه امکانات

مدیر کل امور روستایی استانداری البرز می‌گوید: طرح‌های ویژه‌ای برای توسعه امکانات در روستاها در دستور کار استان قرار دارد که با اجرای این طرح‌ها درصدد هستیم تا مانع از مهاجرت روستاییان به شهرها شویم. وی با تاکید بر این‌که اگر بستر تولید و بهبود هر چه بیشتر شرایط اقتصادی روستاییان فراهم شود، آنها در روستا می‌مانند و از حجم بالای مهاجرت به شهر‌ها به اندازه چشمگیری کاسته می‌شود، عنوان می‌کند: توجه به روستاها باید در اولویت برنامه‌های کاری مسئولان قرار گیرد و نباید از اشتغال غافل شویم، زیرا توسعه باید همه‌جانبه باشد و بستر تامین آب و گاز و سایر امکانات در کنار هم فراهم شود، از این رو توسعه متوازن مد نظر است و از بخش اشتغال که از مهم‌ترین دلیل مهاجرت است غافل نیستیم  به گفته وی، مردم از زندگی شهری و مشکلات آن خسته شده‌اند، ولی امکانات برای ماندن آنها در روستا‌ها فراهم نیست. اگر بتوانیم برنامه‌هایی را که دولت  اجرا کرده مدیریت کنیم، شرایط بازگشت بسیاری از مهاجران که زندگی مطلوبی ندارند فراهم می‌‌شود.

این مسئول می‌افزاید: آلودگی، مشکلات بهداشتی و درمانی در شهر وقتی صورت می‌گیرد که ما از روستاها غافل شویم. بنابراین اگر رفع معضلات شهر‌ها در دستور کار باشد، باید امنیت محیط روستاها برقرار شود که روستاییان مهاجر نیز بازگشته و مشکلات شهر‌ها برطرف شود.

 وی با اشاره به روستاهای اشتهارد و اهمیت آنها اضافه می‌کند: هر چند تعداد روستاهای این شهرستان کم است، اما با توجه به شرایط اقلیمی، اهمیت بسیاری دارند، زیرا بخش بزرگی از ریزگرد‌های استان از دشت‌‌هایی نشأت می‌‌گیرد که روستاهای اشتهارد در آنها وجود دارد، به همین دلیل اگر طرح‌هایی برای کنترل این پدیده از روستاها آغاز شود، اقدام قابل توجهی در رابطه با کاهش و کنترل ریزگردها صورت می‌گیرد. قاسم‌پور می‌گوید: عمده مشکلات روستاهای طالقان و جاده چالوس نیز کمبود و گرانی سوخت و نداشتن گاز علاوه بر کمبود امکانات رفاهی و ورزشی برای قشر جوان و نوجوان است. همچنین امکانات بهداشتی و درمانی این روستاها بسیار ضعیف است.

وی می‌افزاید: برای تمام روستاهای استان برنامه‌ریزی‌‌هایی صورت گرفته است تا با فراهم کردن زیرساخت‌های لازم و اشتغال از مهاجرت روستاییان کاسته شود و مهاجران نیز به روستای محل سکونت خود بازگردند.


روستا‌هایی بدون طرح  هادی

مدیر کل امور روستایی استانداری البرز می‌گوید: 16 روستا به صورت پراکنده در کل استان وجود دارد که طرح هادی ندارند، اما با بازنگری و بررسی‌‌های بیشتر اجرای این طرح در همه روستاها در دستور کار قرار دارد. وی با اشاره به ضرورت پایدار‌سازی و ایجاد درآمدهای پایدار در روستاها می‌افزاید: ایجاد صنایع تولیدی و تبدیلی در روستاها در دستور کار کشور و به تبع آن استان البرز است که متناسب با توانایی‌‌های هر روستا باید اشتغال پایدار ایجاد شود. در این رابطه دولت نیز تسهیلاتی را با هدف توسعه روستاها در نظر گرفته است. این مسئول می‌افزاید: برای اجرای این طرح در روستاها از تعاونی‌‌ها و تشکیلات روستایی انتظار می‌‌رود که مشاور باشند و ما به عنوان مسئول پیگیری‌‌های لازم را انجام دهیم. اکنون انتظاراتی که از تعاونی‌‌های روستایی وجود دارد تا اندازه زیادی برآورده نمی‌‌شود.

وی ادامه می‌دهد: برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته در جلسات مختلف به اعضای تعاونی‌های روستایی اطلاع‌رسانی شده است، از این رو بر اساس زمان‌بندی مقرر اقدامات آنها رصد شده و تسهیلات لازم برای روستاها ارائه می‌‌شود که این امر باعث مهاجرت معکوس به روستاها می‌شود. قاسم‌پور می‌گوید: اکنون مهم‌ترین معضل برای ایجاد واحدهای تولیدی و تبدیلی فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم است، چراکه روستایی که آب و برق و گاز ندارد، به‌سختی می‌تواند در این حوزه پیشرفت داشته باشد.

وی ادامه می‌دهد: با تمام این توضیحات و برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته این نتیجه حاصل می‌شود که توسعه باید همه‌جانبه باشد و بستر تامین آب و گاز و سایر امکانات در کنار یکدیگر فراهم شود، از این رو توسعه متوازن مد نظر است و از بحث اشتغال که از مهم‌ترین دلیل مهاجرت به شهرهاست، غافل نیستیم. مدیر کل امور روستایی استانداری البرز با اشاره به مشکلات مهاجران روستایی می‌گوید: آلودگی شهر‌ها و مسائل بهداشتی و درمانی، از بی‌توجهی به روستاها شکل می‌‌گیرد، بنابراین برای رفع معضلات شهرها، باید محیط روستاها امن شود تا روستاییان مهاجر بازگشته و مشکلات شهر‌ها برطرف شود.


5 هزار بیکار 

مدیرکل امور روستایی و شوراهای استانداری البرز می‌گوید: طبق برآوردهای صورت‌گرفته در روستاهای البرز حدود 5 هزار بیکار وجود دارد که امسال با تحقق تسهیلات و راه‌اندازی طرح‌های مختلف  برای تمامی این افراد اشتغال پایدار ایجاد خواهد شد، چرا که البرز با شتاب در راستای تحقق برنامه‌های حوزه روستایی و تحقق روستای بدون بیکار البرز حرکت می‌کند.
وی با اشاره به اقدامات صورت‌گرفته در حوزه دهیاری‌ها می‌گوید: در گذشته سهم دهیاری‌ها از ارزش افزوده دولت 12 درصد و شهرداری‌ها 88 درصد بود که از سال 96 سهم دهیاری‌ها به 30 درصد ارتقا یافت و بر این اساس اقدامات موثری در حوزه‌های عمرانی، فرهنگی و ورزشی در روستاهای استان صورت گرفته است.

قاسم‌پور ادامه می‌دهد: با اهتمام ویژه‌ای درصدد حفظ هویت و کالبد سنتی و اصیل روستاها هستیم، از این رو تمام طرح‌های توسعه‌ای و عمرانی با در نظر گرفتن این پیوست اجرایی می‌شود. وی با بیان این‌که البرز جاذبه‌های طبیعی فراوانی دارد، می‌گوید: روستاهای البرز ظرفیت‌های بسیاری در حوزه گردشگری و بوم‌گردی دارد، از این رو با شناسایی و تقویت زیرساخت‌های این حوزه می‌توان روستاهای البرز را به قطب گردشگری و بوم‌گردی در کشور تبدیل کرد. وی به گازرسانی به روستاهای محروم اشاره می‌کند و می‌افزاید: با توجه به این‌که حدود 60 روستا در جاده زیبای چالوس و برخی روستاهای سخت‌گذر طالقان از نعمت گاز برخوردار نیستند، از اوایل امسال با وجود موانع جدی در این راه، عملیات گازرسانی آغاز شد و امید است با تخصیص منابع، همه روستاهای استان تا پایان سال 98 از نعمت گاز بهره‌‌مند شوند. گازرسانی به روستاهای جاده چالوس برای مردم آرزویی دیرینه بود که در حدود 30 روستا مشعل گاز روشن شده است.


زدودن بیکاری از سیمای  روستاها

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان می‌گوید: تلاش دستگاه‌های اجرایی از جمله این سازمان  بر زدودن بیکاری از روستاهای استان متمرکز شده است. «سیدمجید موسوی» می‌افزاید: در اجرای این طرح تلاش‌ها بر آن است تا با استفاده از ظرفیت‌های موجود، جمعیت فعال روستایی جذب بازار کار شوند. وی ادامه می‌دهد: اغلب روستاهای استان البرز ظرفیت اشتغال‌زایی در بخش کشاورزی را دارند که با تخصیص منابع مالی از سوی سازمان برنامه و بودجه می‌توان اقدامات موثری در این زمینه داشت. موسوی می‌افزاید: برخی از روستاهای استان البرز نیز ظرفیت گردشگری دارند که با سرمایه‌گذاری در این بخش می‌توان درآمدهای پایداری را ایجاد کرد.
 

چرا روستانشینان به کلان‌شهرها مهاجرت می‌کنند؟

علی حسن‌لو | جامعه‌شناس


یکی از مهم‌ترین مسائلی که روستاهای استان با آن مواجهند، فرایند خروج جمعیت جوان از روستاهاست. باید بررسی کرد که جوانان روستایی برای مهاجرت یا ماندن در محل زندگی خود، چه مواردی را در نظر می‌گیرند. مهاجرت امروزه پدیده‌ای است که در ایران به یک موضوع عادی تبدیل شده و بسیاری از کلان‌شهرها را با چالش مواجه کرده است.
علل تأثیرگذار بر مهاجرت روستاییان به شهرها در استان از 4 بعد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، جمعیت‌شناختی و طبیعی و کشاورزی قابل بررسی است که از این میان بعد اقتصادی نقش عمده‌ای ایفا می‌کند و روستاییان در تلاش برای بهبود زندگی خویش و درآمدزایی بیشتر دست به مهاجرت می‌زنند.

این مهاجران هم در مبدأ و هم در مقصد مسائل و مشکلاتی از جمله بروز نابسامانی‌های متعدد ناشی از فشار بر منابع و امکانات محدود جوامع شهری، بیکاری و کم‌کاری، کمبود فضای زیستی و آموزشی، آلودگی هوا و محیط‌زیست، سالخوردگی و زنانه شدن نیروی کار کشاورزی، تخلیه روستاها و غیره را به وجود می‌آورند.
مهاجرت افراد جوان از روستا باعث کاهش رشد جمعیت، افزایش نسبت سالخوردگی و افزایش نسبت وابستگی در روستا می‌شود.
عوامل اجتماعی و فرهنگی از نظر فراوانی دومین علت تبیین‌کننده مهاجرت است. هر چند دسته‌بندی عوامل اجتماعی و فرهنگی بسیار مشکل است، ولی مسلماً روستاییان به دلیل نبود مراکز دانشگاهی و کمبود مقاطع تحصیلی آموزش و پرورش به خصوص در مقطع متوسطه در روستاها، به شهرها مهاجرت می‌کنند.

در مجموع می‌توان گفت که نقش عوامل دافعه روستایی در مهاجرت از روستا به شهر بیشتر از سایر عوامل به‌خصوص عامل جاذبه شهری است.
به عقیده آسیب‌شناسان اجتماعی درک نسل جوان جوامع روستایی و سوق دادن تسهیلات و امکانات روستایی در جهت انتظارات این نسل، ایجاد اشتغال در جوامع روستایی از طریق کارهای جنبی غیرکشاورزی، بالا بردن تسهیلات آموزشی در جوامع روستایی، بالا بردن امنیت روستاها از طریق کاهش اختلافات محلی، ارائه تسهیلات بیشتر برای روستاییان به منظور به‌کارگیری زمین‌های بایر، ایجاد سد یا چاه‌های عمیق در روستاها برای تأمین آب مورد نیاز برای کشاورزی، کاستن از جاذبه مشاغل کاذب شهری و ایجاد محدودیت‌هایی در جوامع شهری برای اسکان افراد در حاشیه شهرها راهکارهایی است که باید برای جلوگیری از مهاجرت بی‌رویه روستاییان به شهرها مورد توجه قرار  گیرند.