مأموریت زنگنه در اوپک؛ سخت‌تر از همیشه

رضا کربلائی/ روزنامه‌نگار
بیژن نامدار زنگنه به همراه حسین کاظم‌پور اردبیلی و جمعی از کارشناسان خبره وزارت نفت راهی وین اتریش شده‌اند تا از حق ایران دفاع کنند؛ جایی که به‌نظر روسیه و عربستان از قبل در حاشیه اجلاس جی-20 به توافق رسیده‌اند و شکستن توافق‌های آشکار و نهان برای در اختیار گرفتن سهم ایران از بازار جهانی نفت سخت‌تر از همیشه تاریخ به‌نظر می‌رسد. وزیر کهنه‌کار و چهره شناخته‌شده ایران در بازار جهانی نفت و البته سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت موسوم به اوپک، امروز و فردا ساعت‌های سخت و مذاکرات پیچیده دو و چندجانبه را در پیش خواهد داشت، اما آیا زنگنه این‌بار هم می‌تواند جلوی تلاش‌ها علیه منافع ایران در اوپک را بگیرد؟ هرچند در پی توافق سران روسیه و عربستان بر سر تولید نفت، گمانه‌زنی از بی‌اثر شدن اجلاس اوپک در امروز و فردا حکایت دارد اما اطلاعات دریافتی همشهری نشان می‌دهد بازی تمام نشده و وزیر نفت ایران برگ‌های برنده‌ای را رو خواهد کرد که احتمالا نتیجه بازی را به نفع ایران تغییر می‌دهد.

برگه‌های بازی زنگنه در اوپک
وزیر نفت ایران از همه وزرای عضو اوپک سابقه بیشتری دارد و اوپکی‌ها به او احترام ویژه می‌گذارند اما در نشست امروز و فردا زنگنه با چالش جدی‌تری نسبت به نشست‌های قبلی مواجه است. لغو معافیت‌های خریداران سنتی نفت ایران از سوی آمریکا و فشار فزاینده تحریم‌ها باعث شده تا برخی کشورهای عضو اوپک به رهبری عربستان سعودی از یک‌سو و روسیه به‌عنوان تولیدکننده برتر غیراوپک در دنیا از سوی دیگر درصدد جبران عرضه کاهش یافته نفت ایران برآیند. پرسش اصلی این است که برگه‌های بازی زنگنه در نشست امروز چیست؟

قاعده تصمیم‌گیری در اوپک بر اجماع اعضا قرار دارد و به همین‌خاطر اگر کشوری به تصمیم‌های دیگران رأی مثبت ندهد، عملا نشست اوپک بی‌نتیجه پایان خواهد یافت و به‌دنبال آن احتمال توافق اوپکی‌ها با غیراوپکی‌ها ممکن نیست. از این‌رو یک برگه مهم زنگنه رأی ندادن به تصمیم‌های احتمالی و محدود‌کننده سهم ایران در بازار جهانی نفت است. او پیش از این بارها تأکید کرده اوپک در خطر فروپاشی است. اشاره زنگنه نشان می‌دهد به‌احتمال زیاد او در برابر توافق‌های دو و چندجانبه بین برخی اعضای اوپک و غیراوپک ازجمله روسیه و عربستان ایستادگی خواهد کرد و به این ترتیب با رأی ندادن ایران به تصمیم‌های اوپکی‌ها یک مانع جدی بر سر راه توافق ایجاد خواهد شد. البته ایران همواره نشان داده از ابزار اوپک برای مقاصد سیاسی استفاده نمی‌کند، هرچند هم‌اکنون برخی اعضای اوپک به‌ویژه عربستان تحت فشار آمریکا از توان تولید و صادرات خود به مثابه یک ابزار سیاسی برای تحت فشار قرار دادن ایران استفاده می‌کنند.

رایزنی‌های دوجانبه زنگنه با اعضای اوپک حتی با خالد الفالح، وزیر نفت عربستان نشان خواهد داد تا چه اندازه این چهره کهنه‌کار دولت ایران دست بالا خواهد داشت. برگه دیگری که زنگنه در دست دارد، تلاش برای معاف شدن ایران از تمدید توافق کاهش تولید اوپکی‌ها و غیراوپکی‌هاست و به این دلیل که ایران تحت فشار تحریم‌ها قرار دارد، خود را متعهد به تعیین سهمیه عرضه نفت در بازار نخواهد ندانست.

 پس از تشدید فشار تحریم‌ها، ایران از یک‌سو تلاش کرده تا اروپا و برخی خریداران سنتی نفت ایران را راضی سازد تا نفت بخرند و از سوی دیگر اقدام به عرضه نفت در بازار به‌اصطلاح خاکستری نفت خواهد کرد. وزارت نفت ایران پس از اعمال تحریم‌های آمریکا گزارشی از وضعیت تولید و صادرات نفت خود نمی‌دهد و اگر زنگنه بتواند ایران را از توافق اوپکی‌ها و غیراوپکی‌ها به‌گونه‌ای خارج کند که نیازی به کاهش عرضه نداشته باشد، او یک گام به جلو برداشته است. افزون براینکه وزیر نفت ایران همچنان که پس از برجام نشان داد، تلاش می‌کند تا سهم خود را پس بگیرد و با برداشتن تحریم‌ها در آینده دیگر خود را متعهد به سهمیه تعیین‌شده نخواهد دانست.

بازی روس‌ها و سعودی‌ها
توافق ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه و محمد بن‌سلمان ولیعهد عربستان در حاشیه نشست گروه20 در اوزاکای ژاپن، برای تمدید توافق کاهش سقف تولید اوپک و غیراوپک هرچند نشانه‌ای از توافق 2تولیدکننده بزرگ نفت دنیا برای کم‌اثر کردن رایزنی‌های اوپکی‌ها دارد اما دست‌کم عربستان هم نمی‌خواهد اوپک تضعیف شود، زیرا تضعیف این سازمان در بلندمدت به جایگاه این کشور در بین سایر اعضا ضربه می‌زند و به همین دلیل در اغلب نشست‌های اوپک و اختلاف بین اعضا، مذاکرات بین کشورها به‌ویژه ایران و عربستان حتی در دوره تنش در روابط سیاست خارجی و مسائل منطقه‌ای به‌گونه‌ای رقم خورده که اوپک تضعیف نشود. اگر عربستان همچنان دنبال حفظ اوپک باشد، پس راضی نگه‌داشتن ایران برای رسیدن اوپک به اجماع یکی از گزینه‌های خالد الفالح در نشست امروز و فردای وین خواهد بود و مذاکرات دوجانبه‌احتمالی بین وزرای نفت ایران و عربستان مهم ارزیابی می‌شود. به‌ویژه اینکه تضعیف اوپک، حتی به قدرت چانه‌زنی عربستان در برابر روسیه آسیب خواهد زد و به همین علت ریاض نگران شکست نشست اوپک است و زنگنه با علم به این احساس خطر، تلاش می‌کند تا از منافع ایران دست‌کم برای بلندمدت و معاف شدن ایران از سهمیه تعیین‌شده دفاع کند.

رئیس‌جمهور روسیه و ولیعهد عربستان در اوزاکای ژاپن دست به یک قمار بزرگ نفتی زده‌اند و به این جمع‌بندی رسیدند تا توافق پیشین اوپک را به‌مدت 6 یا 9ماه تمدید کنند؛ هرچند پوتین می‌گوید هنوز برای زمان تمدید توافق قبلی به جمع‌بندی نهایی نرسیده‌اند. برخی کارشناسان جهانی می‌گویند: توافق پوتین و شاهزاده سعودی بیش از همه به نفع روسیه است؛ چراکه این کشور به قیمت بالاتر نفت نیاز دارد تا بخشی از کسری ناشی از تحریم‌ها را پوشش دهد.

  زنگنه را دست‌کم نگیرید
وزیر نفت ایران ثابت کرده قادر است از بدترین شرایط، بهترین را بسازد و هدف او این است که نشان دهد ایران را نمی‌توان دست‌کم گرفت. این را شبکه خبری بلومبرگ آمریکا روایت می‌کند که نشان می‌دهد دیپلمات‌ها و دولتمردان ایرانی ازجمله محمدجواد ظریف و وزیر نفت ایران دارای قدرت بازگرداندن بازی هستند. این شبکه آمریکایی در گزارشی می‌نویسد: زنگنه در 14سالی که بین تهران و مقر اوپک در وین رفت‌وآمد داشته، ثابت کرده هم در تجارت پشت درهای بسته جایی که در مورد سیاست تصمیم می‌گیرند مهارت دارد و هم در دیپلماسی عمومی وزیران که در مورد بازار جهانی نفت گفت‌وگو می‌کنند. حالا هم زنگنه در وین جدی گرفته می‌شود و وزیران نفت اوپک به او احترام می‌گذارند. پیام زنگنه روشن است، همان که دسامبر سال گذشته وقتی وارد هتل محل اقامت خود در وین اتریش شد روبه‌روی دوربین‌ها و خبرنگاران اعلام کرد؛ ایران تا زمانی که تحت تحریم باشد، نمی‌تواند در توافق کاهش تولید شرکت کند و اجازه نمی‌دهد سایر اعضا سهم آن را در بازار بدزدند. حالا ایرانی‌ها چشم به تدبیر وزیری دوخته‌اند که برخی در داخل همه تلاش خود را به‌کار بسته‌اند تا او دیگر در وزارت نفت نباشد.