جزئیات سلامت الکترونیک

پرونده الکترونیک سلامت ایرانیان روز گذشته با حضور رئیس‌جمهور رونمایی شد؛ سامانه‌ای که هنوز در مراحل ابتدایی قرار دارد، اما اگر تمام سامانه‌هایش به هم متصل شود، امکان تخلف در حوزه دارو و درمان را بسیار کاهش خواهد داد، به بهبود عرضه و تقاضای دارو و خدمات بهداشتی کمک کرده و در عین حال، امکان خدمات‌رسانی یکپارچه بهداشتی را در کل کشور فراهم می‌کند. بخشی از این پروژه که به حوزه‌های الکترونیک مرتبط است، توسط وزارت ارتباطات در حال شکل‌گیری است. به همین دلیل هم محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات به آن واکنش نشان داد و در توییتر نوشت: «درخت دولت الکترونیک امروز ثمره داد؛ ‌بناست زندگی مردم را تسهیل کند، جلوی هزینه‌های نابه‌جا را بگیرد و سلامت کشور را بهبود بخشد.» او در عین حال به وزیر بهداشت و همکارانش هشدار داد که از امروز تحت برخی فشارها قرار می‌گیرند و باید استقامت کنند. منظور وزیر از این توییت چیست، سیستم الکترونیک سلامت چه جزئیاتی دارد و قرار است چطور حال شهروندان را بهتر کند؟ رضا باقری‌اصل، دبیر شورای اجرایی فناوری اطلاعات در گفت‌وگو با همشهری جزئیات بیشتری را از این طرح تشریح کرده است.

هدف نهایی پرونده الکترونیک 
قرار است پرونده الکترونیک سلامت ایرانیان یک سامانه یکپارچه باشد که تمام اطلاعات مربوط به سلامت شهروندان روی آن قرار دارد. حالت ایده‌آل زمانی رخ می‌دهد که هر خدمت، ‌دارو و... در سامانه‌های مختلف پزشکی در سراسر کشور در یک سامانه الکترونیکی ثبت شود. با وجود چنین سیستمی، اطلاعات مربوط به خدمات پزشکی یک شهروند – از اسکن پزشکی تا آزمایش خون یا ویزیت ساده - در یک سیستم ثبت می‌شود و همه‌جا تحت ضوابط خاصی در دسترس خواهد بود. با این حساب‌، اگر مثلا شما در زاهدان، در یک خانه بهداشت خدماتی دریافت کنید، این اطلاعات همزمان برای اورژانس تبریز قابل دسترس است. همین‌ اتفاق در مورد داروها، اطلاعات پزشکی، میزان دوز مصرفی، اطلاعات شخصی مثل قد، وزن، سابقه بیماری و... نیز می‌افتد. در نهایت امکان طراحی سامانه‌هایی وجود خواهد داشت که خود اشخاص با کمک آنها می‌توانند اطلاعات شخصی مثل قد، ‌وزن، گروه خونی و... را ثبت کنند.

خدمات الکترونیکی، بدون کارت
در بسیاری از کشورها، خدمات پزشکی و دارویی با ارائه یک کارت شناسایی پزشکی قابل ارائه است. افراد هنگامی که بخواهند در مطب پزشک ویزیت شوند، این کارت را در یک دستگاه کارتخوان وارد می‌کنند تا حق ویزیت و سابقه پزشکی‌شان مشخص شود. 
رضا باقری‌اصل، دبیر شورای اجرایی فناوری اطلاعات در سازمان فناوری اطلاعات ایران می‌گوید: ‌این سیستم قرار است در ایران نیز پیاده شود اما مبتنی بر کارت فیزیکی نخواهد بود. هدف نهایی ما حذف دفترچه بیمه بدون هیچ وسیله اضافه‌ای است. در این سیستم شخص با کمک تلفن همراه، شماره و کارت ملی احراز هویت شده و اطلاعاتش دریافت می‌شود. با چنین سیستمی عملا امکان تخلفات تا حد قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند چون خدمات به شخص ارائه می‌شود، نه دارنده کارت.

آنچه امروز در اختیار داریم

هم‌اکنون بخشی از «سامانه‌ استحقاق‌سنجی الکترونیک» که قدم اول پرونده الکترونیک سلامت ایرانیان است، تا حد قابل‌توجهی تکمیل شده است. در این سامانه هویت شخص از ثبت احوال بررسی شده و نوع خدمات بیمه‌ای که شخص استحقاق دریافت آن را دارد، استحقاق‌سنجی می‌شود. اینطور که رضا باقری‌اصل می‌گوید، تا امروز استحقاق‌سنجی 27میلیون نفر تکمیل شده‌ و در حال تکمیل است. او آنچه امروز رخ داد را «یک ریل‌گذاری صحیح در حوزه سلامت الکترونیک» می‌داند و می‌گوید: «ما به بخش اول هدفمان رسیده‌ایم و بخش‌های دیگر نیز در راه هستند.» یکی دیگر از اطلاعاتی که تکمیل شده، مربوط به بیمارستان‌های دولتی و بیمارستان‌های ملکی تامین اجتماعی هستند. چند پروژه مربوط به نسخه الکترونیک (بخشی مهم از پرونده سلامت ایرانیان)‌ ایجاد شده است. او تأکید می‌کند که با بالا رفتن میزان تراکنش‌ها اطلاعات بیشتری نیز در دسترس خواهند بود.

جلوگیری از تخلف با ثبت الکترونیکی داده‌ها
وقتی نسخه پزشک یا نسخه‌پیچی داروخانه به‌صورت الکترونیکی باشد، این اطلاعات توسط بیمه‌ها بررسی و راستی‌سنجی می‌شود. در نهایت نیز وزارت بهداشت به آن دسترسی دارد. در نتیجه، سوءاستفاده‌هایی مثل استفاده از دفترچه بیمه دیگران، تجویز داروی غیرعادی یا نامناسب و... تحت نظر خواهد بود و بررسی روند درمان (درصورت وجود شکایت نسبت به تخلفات پزشکی) راحت‌تر صورت می‌گیرد. با وجود چنین سیستمی، میزان داروهای وارد شده و خارج شده از داروخانه‌ها هم مشخص است و می‌توان از بروز تخلفات در این حوزه جلوگیری کرد.

وزیر مراقب فشارها باشد
وزیر ارتباطات گفته، وزیر بهداشت و همکارانش از این پس تحت فشار خواهند بود. حرف او را می‌توان طبق روایت رضا باقری‌اصل اینطور تعبیر کرد: «بازار سلامت کشور بسیار بزرگ است و 160هزار میلیارد ارزش دارد. هرچند این خدمات حاکمیتی است، اما بازار سلامت ایران به سمت تجاری‌شدن نیز حرکت کرده است. در چنین فضایی عده‌ای هستند که منافع‌شان ایجاب می‌کند با حرکات مثبت مخالفت کنند. پیش‌تر تجربه‌های مشابه‌ای از این کارشکنی‌ها داشتیم؛ برای مثال در زمان آغاز به‌کار طرح رجیستری عده‌ای تلاش کردند به سیستم مشکلاتی را وارد کنند یا در سال92 که ثبت اسناد و املاک الکترونیکی شد، برخی دفترخانه‌ها با آن مخالفت کردند. در این حوزه هم عده‌ای که سودجویی‌شان به خطر می‌افتد احتمالا مخالف جایگزینی چنین سامانه‌ای خواهند بود.»