پایان عجیب نسخه‌های فرعی تلگرام
در یک اقدام ناگهانی کاربرانی که از هاتگرام و تلگرام طلایی استفاده می‌کردند، با پیام خاموش‌شدن سرورها مواجه شدند
نسخه فرعی مشهور تلگرام در ایران موسوم به تلگرام طلایی و هاتگرام شبانه از دسترس کاربرانش خارج شد. پیش‌تر بارها خبرهایی درباره اتمام مهلت قانونی قوه قضاییه برای فعالیت این پوسته‌های فرعی شنیده می‌شد اما در عین حال، تأکید بر این بود که با قطع این ارتباط، تلگرام طلایی ارتباط کاربران داخلی خودش را حفظ می‌کند و به یک پیام‌رسان بومی جدید تبدیل می‌شود؛ راهکاری که انتقادهای جدی کارشناسان را به‌دنبال داشت. در عین حال، همین چند ماه پیش گوگل ضربه بزرگی به این پوسته‌های فرعی زد. این شرکت، تلگرام طلایی و اپلیکیشن‌های مشابه را ناامن تشخیص داده و آن را از روی گوشی‌های اندرویدی پاک کرد. در همین موقع هم محمدجواد آذری‌جهرمی توییتی منتشر کرد که «همه پوسته‌های فرعی تلگرام ناامن هستند.» حالا معروف‌ترین پوسته‌های تلگرام که حرف و حدیث‌های زیادی هم پشت سرشان بوده، از دسترس کاربران خارج شده است. به همین دلیل با یکی از مشاوران ارشد این پوسته‌های فرعی که خواسته نامش فاش نشود، گفت‌وگو کرده‌ایم. او می‌گوید، چرا چنین اتفاقی افتاده، چه بر سر اطلاعات کاربران می‌آید و آیا این آخرین پروژه‌شان خواهد بود؟
دلیل قطع‌شدن سرورها
پیش‌تر بارها گفته شده بود، پوسته‌های فرعی تلگرام مهلت مشخصی برای فعالیت دارند و بعد از آن، ارتباطشان قطع خواهد شد تا بتوانند مستقل از تلگرام فعالیت کنند. حالا اینطور که یکی از مشاوران ارشد تلگرام طلایی می‌گوید، این مهلت به سر رسیده است. او در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «ما یک مهلت ارائه خدمت داشتیم که تمام شد. 2روز قبل یک پیام برای کاربران‌مان فرستادیم و سرویس‌دهی‌مان متوقف شد. سیستم ارتباطی تلگرام طلایی با دستور قضایی قطع شده است. به ما گفتند زمان‌تان تمام‌شده و ما هم تمکین کردیم.» او درباره اینکه اصولا تلگرام طلایی و هاتگرام چرا به‌وجود آمد، می‌گوید: «در دورانی که تلگرام فیلتر شد، عده بسیار زیادی از مردم عضو این شبکه بودند، اطلاعات و داده‌های کاری و شخصی‌شان روی آن بود. برای آنکه این اطلاعات از دسترس کاربران خارج نشود و در نهایت بتوانند تصمیم بگیرند روی چه سیستمی ارتباطشان را ادامه بدهند، ما برای دوران‌گذار طراحی شده بودیم.»
وضعیت ارتباطات کاربران
یکی از مشاوران ارشد شرکتی که سازنده این دو پوسته مشهور در ایران است، درباره اینکه بعد از خاموشی سرورهای این پوسته تلگرام دقیقا چه اتفاقی رخ داده، به همشهری می‌گوید: «ارتباط ما با سرورهای اصلی تلگرام قطع شده است. با این حساب، کاربران ما نمی‌توانند به کاربران تلگرام اصلی پیامی بفرستند یا از آنجا داده‌ای بگیرند. در عین حال، امکان ارتباط بین کاربران خود تلگرام طلایی هم وجود ندارد و آنچه پیش‌تر به‌عنوان تبدیل پوسته تلگرام به پیام‌رسان بومی مستقل عنوان می‌شد، منتفی است. اگر کاربران از وی‌پی‌ان استفاده کنند، ممکن است به تلگرام اصلی وصل بشوند، چون قاعدتا محیط مشابه تلگرام دارد. با وجود این، دراین‌باره اطلاعی ندارم و چنین چیزی را توصیه هم نمی‌کنم.» او درباره اینکه چرا طرح قطع ارتباط تلگرام و تبدیل آن به یک پیام‌رسان بومی – آنطور که قبلا ادعا شده بود- عملی نشده، می‌گوید: «از اول هم نمی‌خواستیم خودمان را به مردم تحمیل کنیم. ما برای این سرویس ارائه دادیم که جای خالی تلگرام پر شود، اما نمی‌خواهیم خودمان را به کاربر تحمیل کنیم. راهکار آینده‌مان را نیز به‌طور مفصل معرفی می‌کنیم تا هرکس خواست در آن عضو شود.»
وضعیت داده‌های کاربران
با قطع‌شدن سرویس تلگرام طلایی، نرم‌افزار موبایلی آن نیز از دسترس خارج شده و امکان دانلود نرم‌افزار از مسیرهای سابق وجود ندارد اما در عین حال، برای اینکه مردم اطلاعات‌شان را در اختیار داشته باشند، نرم‌افزارها روی گوشی باقی می‌مانند. مشاور ارشد تلگرام طلایی می‌گوید: «از آنجا که تلگرام طلایی هیچ‌وقت داده‌های کاربران را ذخیره نکرده و به‌عنوان یک حلقه واسطه عمل می‌کرده، اگر مردم بخواهند دوباره داده‌ای که قبلا در تلگرام لود شده (مثل فایل، صدا یا تصویر) را بازیابی کنند، می‌توانند با نصب نسخه اصلی تلگرام به آن داده‌ها دسترسی داشته باشند. ما هیچ‌وقت، هیچ داده‌ای از کاربران را جایی ذخیره نکرده‌ایم و تنها سروری که در ایران داشتیم، پراکسی‌سرور بود، اما هیچ سرور نگهداری اطلاعات (Storage) نداشتیم. اصولا معتقدیم چنان زیرساخت عظیمی که بتوان در آن، چنان حجم بزرگی از اطلاعات را ذخیره کرد، در کشور وجود ندارد. پس چنین کاری از پایه نشدنی است.» او با اینکه تأکید می‌کند تمام اطلاعات به‌طور مستقیم از سرورهای تلگرام دریافت شده و برای کاربر به نمایش در‌می‌آمد، تأکید می‌کند: «محتواهایی که مستهجن یا غیرقانونی بودند، یعنی مورد قبول قوه‌قضاییه نبودند، دسترسی به آنها را محدود می‌کردیم.»
زمانی ۴۰ میلیون کاربر داشتیم
پیش‌تر بارها گفته شده بود تلگرام طلایی 40میلیون کاربر در ایران دارد اما اکنون، مدیر تلگرام طلایی از ریزش شدید تعداد کاربرانش، بعد از حذف گوگل از تلفن همراه اندرویدی می‌گوید: «با شناسایی تلگرام طلایی به‌عنوان نرم‌افزار مخرب و حذف سامانه ما از روی گوشی کاربران، تعداد کاربران‌مان از 40میلیون نفر نصب کلی و 36میلیون نفر نصب فعال ماهانه به حدود 11تا 12میلیون نفر رسید.» او هزینه‌هایی که برای این سامانه شده را جزو اسرار شرکت دانسته و اطلاعاتی درباره آن نمی‌دهد اما در عین حال تأکید دارد: «هزینه غیرعادی و عجیبی نداشته‌ایم. هزینه توسعه سیستم و منابع انسانی داشته‌ایم. به‌طور کلی، وقتی بخواهید یک سیستم اینچنینی راه بیندازید، به یک سری خدمات نیاز دارید که قیمت‌شان مشخص است. منبع مالی ما نیز شرکت‌مان یعنی «راهکار سرزمین هوشمند» بوده است و از درآمد ناشی از سرویس‌های دیگر، این بخش را تغذیه می‌کردیم.»
رسانه‌های مخالف تلگرام حالا کجا می‌روند؟
با فیلتر‌شدن تلگرام در اردیبهشت سال گذشته، عد‌ه‌ای از سازمان‌ها و نهادهای گوناگون ازجمله صدا و سیما یا خبرگزاری فارس از این شبکه اجتماعی خارج شدند و به پیام‌رسان‌های بومی رفتند. با استقبال کم کاربران از این پیام‌رسان‌ها، آنها دوباره تصمیم گرفتند به جایی برگردند که تعداد کاربران بیشتری داشت اما در عین حال، حضور در تلگرام هم برایشان چندان خوشایند به‌نظر نمی‌رسید. به‌عنوان راه‌حل، آنها با این استدلال که پوسته‌های فرعی تلگرام (مثل تلگرام طلایی) یک محصول داخلی هستند، کانال‌هایشان را روی تلگرام ایجاد کردند. این در حالی بود که بسیاری از کارشناسان همیشه تأکید می‌کردند، تلگرام اصلی با پوسته فرعی آن، از نظر ماهیت کلی تفاوتی با هم ندارند و در نهایت، سرشاخه اصلی تلگرام خواهد بود. حالا با بسته‌شدن تلگرام طلایی معلوم نیست، این خبرگزاری‌ها و سازمان‌ها در چه پلتفرمی فعالیت خواهند کرد.
