میراث
هویت از دست رفته کاروانسرای شاه‌عباسی
این کاروانسرا پس از واگذاری به بخش خصوصی، با تغییر کاربری از فضای سنتی به رستوران و کافی‌شاپ تبدیل شد
کاروانسرای شاه‌عباسی کرج که در زمان شاه سلیمان صفوی احداث شده، یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی البرز بوده که در فهرست آثار این استان ثبت شده است؛ این کاروانسرا با مساحت ۶ هزار متر مربع و زیربنای ۲ هزار و ۵۰۰ متر مربع، اکنون در قلب شهر کرج قرار گرفته است.
به گزارش فارس، در سال 85 با تأسیس صندوق احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی، این بنای ارزشمند نیز برای مرمت اصولی و بهره‌برداری به بخش خصوصی واگذار و به این ترتیب، روند احیای این کاروانسرا در سال ۸۶ آغاز شد و در سال ۹۴ به اتمام رسید.
این ماجرا به همین‌جا ختم نشد و این بنای تاریخی رفته‌رفته از حالت سنتی خارج شد و بخش‌هایی از آن به رستوران و کافی‌شاپ تغییر کاربری داد و محوطه حیاط آن نیز به مکانی جهت برپایی برنامه‌های شاد و مفرح و جنگ‌های شبانه تبدیل شد تا جایی که قدمت و سابقه این بنا کم‌کم به دست فراموشی سپرده شد.
در بیشتر شهرهای سنتی، خانه‌های تاریخی و اماکن مشابه با سردرهای زیبا و قدیمی نگاه گردشگران را متوجه خود می‌کنند، در‌حالی که با نزدیک شدن به این مکان تاریخی، از 3 طرف، تابلویی بزرگ با متن «تالار و رستوران شاه‌عباسی» با اندازه درشت و زیر آن «کاروانسرای تاریخی» با اندازه کوچک به چشم می‌خورد، به‌گونه‌ای که به نظر می‌رسد معرفی رستوران نسبت به کاروانسرا از اهمیت بیشتری برخوردار است.
پس از واگذاری این بنا به بخش خصوصی، بهره‌برداران تأسیس آشپزخانه و سرویس بهداشتی را جهت استفاده بهینه از رستوران، در دستور کار خود قرار دادند و اجرایی کردند، اما پس از مدتی پای مسئولان به آن باز شد و کار به کمیسیون ماده 100 کشید و جریمه میلیاردی تعلق گرفت. با توجه به این‌که هزینه نگهداری بناهای تاریخی برای دولت بسیار بالاست و مقرون به صرفه نیست، یکی از سیاست‌های میراث فرهنگی این است که در شهرهای قدیمی مانند کاشان، یزد، کرمان و... که خانه‌های تاریخی در آنها وجود دارند، از این خانه‌های سنتی به عنوان هتل و یا رستوران بهره‌برداری می‌کنند تا هم میراث فرهنگی آن شهر حفظ شود و هم بخشی از درآمد آن صرف نگهداری بنا شود.
تابلوی بزرگ سردر با عنوان «تالار و رستوران شاه‌عباسی»، کافی‌شاپ قسمت ورودی آن که به‌سادگی در آن قلیان سرو می‌شود، غرفه‌های خالی از صنایع‌دستی و جایگاه بزرگی که با بنر «مقدم میهمانان عزیز را گرامی می‌داریم» جهت برپایی مراسم جشن تزئین شده، همه و همه گواه این هستند که این بنای تاریخی نه‌تنها تغییر کاربری داده، بلکه در حال تغییر هویت است.
در حال حاضر به دلیل تغییرات فراوان در این بنای قدیمی، کمتر مشاهده می‌شود که مسافران این کاروانسرای تاریخی را به عنوان مقصد گردشگری انتخاب کنند، بنابراین لازم است با تجدید نظر به نحوه واگذاری این بنا به بهره‌بردار و با ورود صندوق حفظ و احیا، با در نظر گرفتن قوانین، این بنای تاریخی را مجددا به مکانی جهت بازدید مسافران و نمایشگاه‌های صنایع‌دستی تبدیل کنند تا هم هویت این بنا حفظ شود و هم تلاش برای حفظ و نگهداری آن ادامه داشته باشد.
جریمه متخلف
مدیر اجرایی کمیسیون‌های ماده 100 شهرداری کرج در این باره گفت: برابر ماده 100 قانون شهرداری‌ها هرگونه اقدام عمرانی در محدوده شهر یا حریم آن، نیازمند اخذ مجوز از شهرداری است و در صورتی که اقدامات موصوف برخلاف پروانه یا پایان کار باشد، موضوع به کمیسیون ماده 100 ارجاع خواهد شد.
«سیدعباس محمودیان» بیان کرد: اقدامات انجام‌شده در کاروانسرای شاه‌عباسی کرج مانند راه‌اندازی تالار و آشپزخانه و... توسط شهرداری منطقه گزارش شد و با توجه به مستندات اداره‌کل میراث فرهنگی که در مقام اعتراض به رأی بدوی به کمیسیون تجدید نظر ارائه شد اعضای این کمیسیون پیش از صدور رأی در خصوص امکان بهره‌برداری از یک اثر تاریخی به عنوان تالار از معاونت شهرسازی و معماری شهرداری کرج استعلام کردند که مستندات ارائه‌شده با قوانین و مقررات تطبیق داده شد.
محمودیان با بیان این‌که بناهایی که پیش از سال 52 احداث شده‌اند، مشمول جریمه نمی‌شوند، تصریح کرد: تغییر نوع استفاده و بهره‌برداری از کاروانسرا به صورت تالار بدون اخذ پروانه، تخلف محسوب شده و با استناد به فتوای مقام معظم رهبری و رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری متناسب با سال وقوع تخلف جریمه شد؛ در نهایت این رأی جهت ابلاغ به مالک (ذینفع) تحویل شهرداری منطقه شد.
حکم تجدید نظر
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان البرز گفت: ریشه اصلی این موضوع، یک ناهماهنگی میان بهره‌بردار کاروانسرا و شهرداری در گذشته است که هنگام الحاق مطبخ، مقررات آثار تاریخی در نظر گرفته نشده است.
حجت‌الاسلام و المسلمین «فخرالدین صابری» ادامه داد: صندوق حفظ و احیا و کانون اتومبیلرانی که متصدی این ابنیه هستند جهت بهره‌برداری مناسب، این بناها را به اشخاص واگذار می‌کنند که باید پیش از این پیگیری‌ها صورت می‌گرفت تا کار به اینجا نکشد. وی با اشاره به این‌که در کمیسیون ماده 100 دفاعی صورت نگرفت، برای موارد الحاقی هماهنگ‌نشده مانند سرویس بهداشتی و مطبخ، جریمه‌ای مطرح شد، اما پس از رایزنی با شهردار و عوامل شهرداری، اجرای حکم متوقف و مقرر شد تجدید نظری صورت گیرد؛ ما نیز به عنوان متولی آثار و ابنیه تاریخی در استان تلاش کردیم تا از بسته شدن کاروانسرا جلوگیری کنیم.
وی ادامه داد: صندوق حفظ و احیا در سازمان میراث فرهنگی، ضمن مشارکت با بخش خصوصی مرمت و بازسازی ابنیه تاریخی را بر عهده گرفته تا در بازسازی و نگهداری بناهای تاریخی کمک کرده و پس از بازسازی از آن، بهره‌برداری کنند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان البرز اذعان کرد: بناهایی مانند کاخ موزه مروارید نمی‌توانند تغییر کاربری داشته باشند، اما خانه‌های تاریخی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند و غرفه‌های آنها نیز جهت برپایی نمایشگاه صنایع‌دستی مورد استفاده قرار می‌گیرند. حجت الاسلام صابری اظهار کرد: جهت واگذاری اینگونه بناها در هر استانی باید با مدیریت استان هماهنگی‌های لازم صورت گیرد تا میراث فرهنگی بتواند در موقعیت مناسب بنای تاریخی را در اختیار بهره‌برداران قرار دهد تا هم خدمات ارائه‌شده در سطح عالی‌تری صورت گیرد و هم مجموعه تاریخی از شهرت بیشتری برخوردار باشد.
