سم‌پاشی؛ تهدیدی برای گونه‌های جانوری جازموریان

جازموریان بزرگ‌ترین حوضه آبریز کرمان در حالی به دلیل گرمای هوا خشک می‌شود که این روزها سم‌پاشی شبانه‌روزی، بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری این منطقه را تهدید می‌کند.
 
به گزارش مهر، کرمان یکی از استان‌های نیمه‌خشک کشور محسوب می‌شود که متوسط بلندمدت بارندگی در این استان ۱۲۸ میلی‌متر است؛ اما در بیشتر سال‌های 2دهه اخیر این میزان بارندگی نیز محقق نشده است. وجود هزاران هکتار باغ و مزرعه و توسعه استان بر مبنای کشاورزی نیز موجب شده است مردم و مسئولان استان کرمان فشار بیش از حدی را روی منابع آب سطحی بسیار محدود استان و منابع آب زیرزمینی به صورت گسترده‌تر وارد کنند. 

هر 2 این موارد در کنار عدم بارندگی موجب شده است این تالاب باشکوه این روزها به بیابانی تبدیل و گاهی بارندگی‌های محدود باعث آب‌گیری بخشی از آن شود. 

پس از 2 سال خشکسالی مطلق، بارندگی‌های سال جاری موجب آب‌گیری بخشی از این تالاب شد؛ اما این موضوع هم دردی از جازموریان دوا نکرد، زیرا هجوم ملخ‌های صحرایی به این عرصه موجب شده است عملاً در معرض خطری جدی قرار گیرد و گونه‌های گیاهی نادر موجود در این عرصه نابود شوند. 

سم‌پاشی‌های مکرر و شبانه‌روزی در جازموریان موجب شده صدها گونه گیاهی و جانوری موجود در منطقه بر اثر این سم‌پاشی‌ها از بین بروند و این نکته‌ای است که کمتر مسئولی به آن توجه می‌کند. 

در ابتدای آغاز سم‌پاشی به عشایر و کشاورزان نیز هشدار داده شد که دام‌ها و کندوهای عسل را از این منطقه دور کنند؛ به همین دلیل با وجود احیای مجدد جازموریان، این منطقه هنوز نتوانسته نقش خود را در زمینه حمایت اقتصادی از جوامع بومی و محلی منطقه ایفا کند. 

تبخیر آب جازموریان با گرمای هوا 

یکی از فعالان محیط زیست گفت: با گرم‌تر شدن هوا، جازموریان که به صورت محدود آب‌گیری شده بود خشک شده و فقط یک پوشش گیاهی در برخی مناطق جازموریان باقی مانده که آن هم از 2 ماه گذشته تاکنون مورد تهاجم ملخ‌های صحرایی قرار گرفته است. 

 «محمد ارزنده» افزود: دغدغه قابل قبولی در خصوص مبارزه با این آفت برای جلوگیری از نفوذ به بخش کشاورزی وجود دارد، اما سوال این است که این نوع مبارزه که با سم و به صورت شبانه‌روزی از طریق سم‌پاشی هوایی و زمینی انجام می‌شود تا چه حد بر گونه‌های گیاهی و جانوری موجود در این تالاب اثر می‌گذارد. 

ارزنده ادامه داد: گونه‌های موجود در این تالاب سال‌ها به دلیل خشکسالی در معرض بدترین شرایط بوده‌اند و بسیار آسیب‌پذیر هستند. 

شاهد هستیم این روزها صدها خودرو سم‌پاش و تراکتور و چند هواپیمای سبک در حال معدوم‌سازی ملخ‌ها هستند که خسارت‌های بسیار زیادی به محیط زیست وارد می‌کنند. 


نابودی گونه‌های کمیاب

این فعال محیط زیست گفت: خطر هجوم ملخ‌ها به مزارع موجب شده هیچ دغدغه زیست‌محیطی در خصوص استفاده انبوه از سموم مختلف برای معدوم کردن ملخ‌ها مطرح نشود و به سادگی صدها گونه که گاه کمیاب و در معرض انقراض هستند، در معرض سموم شیمیایی قرار گیرند. 

ارزنده همچنین در خصوص خشکسالی و وضعیت فعلی این تالاب گفت: ما هیچ نوع ترسالی در جازموریان را شاهد نیستیم. این تالاب نه‌تنها احیا نشده است، بلکه وضعیتی نا‌مناسب دارد. در دولت دهم، یازدهم و دوازدهم شعارهای بسیاری در خصوص احیای این تالاب داده شد، اما هیچ‌یک جامه عمل نپوشید. 

وی گفت: ۲۵ درصد از ریزگردهای کشور ناشی از خشک شدن جازموریان است، اما سوال این است که چه اقدامی برای احیای این تالاب انجام شده است؟ در سال ۹۷ حتی یک قطره آب از رودخانه‌های هلیل‌رود و بمپور به جازموریان وارد نشد. در سال جاری به دلیل بارندگی‌های متوالی رودخانه‌های محلی منطقه پرآب شدند و بخشی از تالاب آب‌گیری شده است. 

ارزنده گفت: این آب‌گیری موجب شد اکوسیستم منطقه تا حدودی خود را باز یابد، اما سم‌پاشی مجالی برای گونه‌های جانوری نگذاشته است. 

هزاران گونه حشره، حیوان و پرنده کنارآبزی و خشک‌زی سرنوشتی نامعلوم در این سم‌پاشی‌ها دارند، اما تاکنون حتی یک بار هم هیچ دغدغه‌ای از سوی مسئولان مربوط مطرح نشده است. 

وی گفت: مناطق جنوبی کرمان بسیار گرم است و آب‌هایی که در جازموریان وجود داشت نیز در حال تبخیر هستند و به زودی جازموریان همین رطوبت نسبی موجود را نیز از دست می‌دهد. 


شرایط جازموریان در گذشته 

ارزنده گفت: در گذشته جازموریان شامل دریاچه مرکزی، منطقه باتلاقی پیرامون دریاچه و منطقه‌ای با پوشش گیاهی در اطراف بود که در تابستان منطقه باتلاقی خشک می‌شد، اما دریاچه مرکزی همیشه وجود داشت یا کم‌آب می‌شد و با بارندگی‌های پاییز و زمستان و بهار مجدد آب‌گیری می‌شد، اما هم‌اکنون جازموریان در ایام بارندگی به صورت محدود آب‌گیری می‌شود و در تابستان به صورت کلی خشک می‌شود. 

ارزنده افزود: آب‌گیری جازموریان در سال جاری به صورت عمده ناشی از جاری شدن رودخانه بمپور و ورود آب از بخش سیستان و بلوچستان است. هرچند بارندگی موجب ورود آب از رودخانه‌های محلی استان کرمان به جازموریان نیز شده است. 

وی همچنین به احداث صدها چاه در بستر این تالاب برای تأمین آب کشاورزی نیز اشاره کرد و گفت: این چاه‌ها رطوبت نسبی موجود در خاک را نیز از بین برده است. 


طرح جامع مقابله با ریزگردها 

این در حالی است که در آخرین اظهار نظر مسئولان استان کرمان طرح جامع مقابله با ریزگردها در استان کرمان به تصویب رسیده و احیای جازموریان به عنوان بخشی از این طرح مد نظر قرار دارد. 

«جعفر رودری» رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌‌ریزی استان کرمان، در ماه‌های انتهایی سال گذشته ابراز امیدواری کرده بود که با اختصاص اعتبار مورد نیاز این تالاب احیا شود. 

با وجود این، اگر نگاهی به تیتر رسانه‌ها طی 10 سال اخیر کنید بارها چنین خبرهایی در رسانه‌ها منتشر شده، اما هنوز گامی عملی برای رفع این مشکل انجام نشده و اگر اعتباری نیز به جازموریان اختصاص یافته در زمینه کارهای تئوری و مطالعاتی بی‌حاصل هزینه شده است. 

جازموریان هنوز هم در انتظار گامی عملی برای احیاست و دغدغه‌های زیست‌محیطی به دلیل حمله ملخ‌ها و سم‌پاشی‌های مکرر نیز به صورت فزاینده وجود دارد.


معضل وجود چاه‌های آب غیرمجاز در اطراف جازموریان 

وعده‌ای در خصوص رفع مشکلات جازموریان از سوی مدیر کل محیط زیست استان کرمان داده شده و آن اختصاص ردیف اعتباری برای احیای تالاب جازموریان است. 

 «مرجان شاکری» در این زمینه گفت: احیای اکوسیستم جازموریان یکی از ضروری‌ترین نیازهای استان کرمان برای مقابله با ریزگردهاست و به همین دلیل طرحی ۵ ساله برای احیای این تالاب تدوین شده است. 

وی گفت: ردیف اعتبار این طرح نیز اختصاص یافته است و به صورت تخصصی در زمینه احیای این تالاب تلاش خواهیم کرد. 

شاکری افزود: این طرح با مشارکت مردم ساکن اطراف این تالاب اجرا می‌شود و امیدواریم بتوانیم در راستای بهبود وضعیت اثرگذار باشیم. 

وی ادامه داد: یکی از ضروریات جازموریان اختصاص حقابه تالاب، بهره‌برداری مناسب از آب‌های موجود در منطقه و آموزش به جوامع محلی است. ضمن این‌که وجود چاه‌های آب غیرمجاز در اطراف و بستر این تالاب نیز بسیار چالش‌برانگیز است.