نگاه
گرمای بی‌سابقه و سرمای غیرمنتظره
پروفسور پرویز کردوانی
چهره ماندگار علمی
براساس گزارش‌ها گرما در خوزستان همچنان ادامه دارد و آنطور که شنیده‌ام، شب‌ها هم کاهش چندانی ندارد.
پیش از هر چیز باید بدانیم بخش شمالی کشورهای جنوب خلیج‌فارس، دارای منطقه‌ای به نام «ربع الخالی» است؛ اقلیمی که گرمسیر و در تابستان سوزان است. باد در گذر از این منطقه گرمای فراوانی می‌یابد و در عبور از خلیج‌فارس با جذب رطوبت فراوان موجی از گرما و شرجی را با خود به خوزستان می‌آورد. اوضاع اقلیمی دیگری نیز به شدت گرما در خوزستان و ادامه آن در شب‌ها کمک می‌کند. جنس زمین و رنگ آن که به دلیل وجود نفت سیاه است، از این جمله‌اند. اما برای درک بهتر علت ادامه گرما در شب‌های خوزستان بهتر است یک آزمایش بسیار ساده انجام دهید. یک جفت جوراب بردارید. یک لنگه را خیس کنید و یک لنگه را خشک نگه دارید. حالا هر دو را مقابل آفتاب بگذارید. دقایقی بعد گرمای آن را با دست اندازه بگیرید. لنگه خیس خنک‌تر و لنگه خشک گرم‌تر است. حالا هر دو لنگه را در سایه بگذارید. پس از چند دقیقه لنگه خشک خنک‌تر و لنگه تر گرم‌تر است. چرا؟ چون رطوبت مانع از تغییرات دما می‌شود. مناطق زیادی از خوزستان هنوز به دلیل سیلاب اول بهار، خاکی مرطوب دارند. همین رطوبت موجب می‌شود خاک گرمای خود را حتی شب‌ها هم از دست ندهد. از سوی دیگر، با این تصور که چون شب‌ها هوا خنک‌تر است و آب کمتری تبخیر می‌شود، فضای سبز را در ساعات پایانی روز یا ابتدای شب آبیاری می‌کنند که این کار موجب خیس‌شدن خاک، حفظ دما و در نتیجه گرم ماندن هوا می‌شود؛ از این رو باید در ساعات آغازین روز، فضای سبز آبیاری شود.
نکته دیگر مربوط به جنس زمین است. زمین‌های ماسه‌ای در عمق خود گرم نمی‌شوند، یعنی حداکثر 2سانتی‌متر از سطح آنها داغ می‌شود اما زمین‌های سنگی چنین نیستند. علت گرمای کویر شهداد وجود سنگ‌هایی است که با سیل به آنجا آورده شده‌اند؛ در حالی که کویر لوت شب‌های سردی دارد. سطح ماسه‌ای این کویر موجب تفاوت دمای روز و شب می‌شود. صرف نظر از همه اینها، علت اصلی گرما، همان عاملی است که موجب شد ما در برخی نقاط کشورمان در فروردین‌ماه شاهد بارش برف باشیم؛ یعنی بی‌نظمی‌ها و ناهنجاری‌های آب و هوایی به دلیل فعالیت‌هایی که تاثیرات سوء زیست محیطی دارند. اگر چاره‌ای اندیشیده نشود، این مشکلات ممکن است بیشتر هم شوند.
