چشم‌های نگران به نتایج یک طرح زیست‌محیطی

مهسا طالبی | انزلی-خبرنگار 


سد لاسک، انتقال ۵ هزارتن پسماند پتروشیمی به گیلان و اجرای طرح بازپالایی تالاب انزلی به روش بایوجمی 3 موضوع محیط‌زیستی پرسر و صدا در حوزه‌ محیط‌زیست هستند. 

آخرین مورد یعنی احیای تالاب با اجرای طرح بایوجمی اخیرا از سوی دادستان انزلی متوقف شده است تا حساسیت‌ها راجع به این طرح رفع شود. احیای تالاب انزلی با اجرای این طرح بحث‌های بی‌شماری به دنبال داشته است.

پیشنهاددهنده و مجری این طرح شرکت نانو صنعت پرشیاست. یک شرکت مستقر در شهرک صنعتی اصفهان که حتی از مسئولان استان خود هم مجوز استفاده از این طرح برای حل مشکلات تالابی اصفهان دریافت نکرده است.

شرکت نانو صنعت پرشیا اعلام کرده که روش احیا با استفاده از ماده بایوجمی نوعی کوددهی ارگانیک به حساب می‌آید. ماده بایوجمی شامل 3قسمت پلی ساکارید، کمپوست بایوجمی و نانو ذرات دی‌اکسید تیتانویم است.

خطرناک‌ترین قسمت این ماده، نانو ذرات دی‌اکسید تیتانیوم است که بسیار خطرناک محسوب می‌شود. 

مجری و موافقان می‌گویند مقدار ماده‌ای که استفاده شده بسیار کم و ناچیز است بنابراین اجرای این طرح خطری ندارد، اما پرسش‌هایی در این حوزه مطرح شده که هنوز بی‌پاسخ است.


مستندات محیط‌زیست در اختیار دادستان 

انتقادهای فعالان ‌محیط‌زیست موجب شد که دادستان انزلی دستور توقف اجرای طرح را بدهد، اما گویا این پایان کار نیست چراکه اخیرا مدیر کل حفاظت محیط‌زیست گیلان در مقام پاسخگویی برآمده است.

«قربانعلی محمدپور» گفت: نتایج آزمایشگاه‌های معتبر داخلی و خارجی درباره آثار احتمالی اجرای طرح زیست‌پالایی در تالاب بین‌المللی انزلی موسوم به پروژه بایوجمی تا چند روز آینده در اختیار دادستان قرار می‌گیرد.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گیلان بیان کرد: دستگاه قضایی بر اساس نگرانی‌های عمومی که در استان وجود داشته و طبق تکالیف ذاتی خود این کار را انجام داده است.

محمدپور نمونه‌‌برداری‌ها و فرستادنشان به آزمایشگاه‌های داخلی و خارجی را مورد تاکید قرار داد و عنوان کرد:‌ بیش از هزار و 960 گونه از نمونه‌برداری‌ها به آزمایشگاه‌های برتر کشور،‌ 10 نمونه به کشور کانادا و 560 نمونه به اسپانیا ارسال شده است.

این مسئول افزود: تالاب انزلی به علت ورود رسوبات در معرض خطر است و کاهش تراز آبی دریای خزر روی همه تالاب‌های شمالی کشور تاثیر گذاشته است.

وی ادامه داد: آنچه امروز باعث شده نفس تالاب به شماره بیفتد رسوبات است. متاسفانه این رسوبات به ۸ متر رسیده است. برای این‌که بتوانیم آنها را از بین ببریم، محیط‌زیست با شرکت دانش‌بنیان مستقر در پارک علم و فناوری اصفهان تفاهم‌نامه امضا کرده است.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گیلان گفت: ابتدا بنده خیلی در مورد پیشنهاد این شرکت دانش‌بنیان دغدغه داشتم. برای همین در استخر «قلم گوده» قسمتی را شبیه‌سازی کردیم و پایلوت این طرح در آنجا آغاز شد.

 در پایان کار، کارشناسان و دانشگاهیان آثار آن را بررسی کردند و گزارش دادند. در این طرح از اکسید تیتانیوم عادی و با استاندارد خوراکی استفاده شده است که کاملا با آب اثرش از بین می‌رود.

محمدپور بیان کرد: تنها اختلاف ما بر سر نانو بودن یا نبودن است که بنده می‌گویم این طرح نانو نیست. البته ورود دادستان را اتفاق مبارکی می‌دانم.


نانو ذرات دی‌‌اکسید تیتانیوم در آب حل نمی‌شوند

یک فعال محیط‌زیست انزلی هم گفت: اگر ماده‌ای با این مقدار بسیار کم بتواند اکتیویته بالایی داشته باشد، به نحوی که در یک بازه زمانی کوتاه چند 10 سانتی‌متر از رسوبات آلی بستر تالاب را در آب معلق کند، زمانی که وارد بدن جانداران یا انسان‌ها شود، چه خواهد کرد؟ 

«پونه نیکوی» ادامه داد: نانو ذرات دی‌‌اکسید تیتانیوم در آب حل نمی‌شوند. از این رو با پایداری زیادی که در طبیعت دارند، هر کجا بروند اثر خود را خواهند گذاشت، چون ذرات بسیار‌‌ریزی هستند که به راحتی وارد بدن جانداران و پس از آن بدن انسان‌ها می‌‌شوند و همان اثر و اکتیویته بالا را خواهند داشت.

وی افزود: مجری طرح معتقد است مدارکی که خطرناک و سرطان‌زا بودن استفاده از دی‌اکسید تیتانیوم را اثبات می‌کند در محیط آزمایشگاهی و در «دُز» یا مقدار بسیار بالا (اُور دُز) بررسی شده‌اند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد در تالاب هم عملا «اُور دُز» اتفاق خواهد افتاد. 

وقتی نانو ذرات دی‌اکسید تیتانیوم به داخل آب ریخته شوند، به صورت معلق همراه با جریانات آبی حرکت می‌کنند و در تله‌های طبیعی شامل نیزارها، پوشش گیاهی، حاشیه و مرز آب و خشکی گیر می‌افتند و «اُور دُز» اتفاق خواهد افتاد. از بد حادثه این مکان‌ها محل زندگی و تجمیع بسیاری از جانداران هستند.

به گفته نیکوی، یکی دیگر از خطرات بسیار بزرگ که در دُزهای پایین اتفاق خواهد افتاد، خاصیت فوتوکاتالیست نانو ذرات دی‌اکسید تیتانیوم در برابر اشعه فرابنفش خورشید است. 

این ذرات هنگام قرارگیری در معرض نور به شدت فعال می‌شوند و قابلیت از بین بردن مولکول‌های ارگانیک را دارا هستند. بنابراین از آنجایی که به راحتی می‌توانند وارد خون، کبد و سایر بافت‌های بدن جانداران شوند، همین خاصیت فوتوکاتالیستی را در بدن نیز خواهند داشت، این یعنی متلاشی شدن بافت سلولی و جهش ژنتیکی و سرطان.


چگونگی ورود ماده سمی

این فعال محیط‌زیست بیان کرد: بزرگ‌نمایی زیستی به چگونگی ورود یک ماده سمی به زنجیره غذایی گفته می‌شود که ابتدا ممکن است بسیار ناچیز باشد، اما به تدریج تجمع آن در بدن جانداران افزایش خواهد یافت و نهایتا در انتهای زنجیره به حد خطرناک خود می‌رسد. 

یکی از فرایندهایی که آثار سوء فلزات سنگین روی موجودات زنده را شدت می‌دهد، بزرگ‌نمایی زیستی است.

در این روش، نانو ذرات باعث معلق شدن توده‌های فشرده رسوبات آلی که مملو از سموم شیمیایی و فلزات سنگین هستند به آب می‌شوند. 

آزاد شدن این حجم از فلزات سنگین به یکباره و مصرف رسوبات معلق به عنوان غذای آبزیان، باعت ایجاد پدیده‌ای به اسم «بلوم شیمیایی» و ورود مقدار بسیار بالایی از سموم، فلزات سنگین به همراه نانو ذرات دی‌اکسید تیتانیوم به زنجیره غذایی خواهد شد.


هر اقدامی نیازمند مطالعه است

به گفته این فعال محیط‌زیست، وارد کردن هر عنصر خارجی به تالاب باید با مطالعات کامل و احتیاط باشد. هنوز تالاب درگیر ورود بدون کارشناسی آزولا است. 

در نظر داشته باشید که آزولا به عنوان یکی از بلاهای تالاب انزلی و گیاه است، در حالی که دی‌اکسید تیتانیوم، شیمیایی و بسیار خطرناک و سرطان‌زاست.

نیکوی ادامه داد: در هیچ کشوری استفاده از نانو ذرات دی‌اکسید تیتانیوم به صورت مستقیم در آب سابقه نداشته واین کار بسیار خطرناک است. 

در مورد سرطان‌زا بودن آن مقالات دانشگاهی بسیاری در نشریات معتبر علمی دنیا به چاپ رسیده است. 

اجرای این طرح خطرناک و سرطان‌زا در سکوت کامل خبری، بدون حضور هیچ مسئول مخالف یا حتی فعالان محیط‌زیست یا کارشناسانی که واقف به خطرات قطعی آن هستند، شبیه «بیوتروریسم» است.