امان علیه منامه

کمتر از 10روز مانده به آغاز کار نشست منامه برای رونمایی از فاز اقتصادی معامله قرن، امان، پایتخت اردن روز گذشته میزبان نشستی منطقه‌ای با عنوان قدس؛ چالش‌ها و امکان مقابله با آن‌ بود؛ نشستی که با حمایت دولت اردن و زیرنظر دانشگاه این کشور و همچنین نمایندگی تشکیلات خودگردان در امان با هدف اعلام حمایت از آرمان فلسطین و بررسی تبعات انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به بیت‌المقدس برگزار شد. در جریان این نشست، متفکران، سیاستمداران، نمایندگان پارلمانی و حتی برخی وزرای اردنی و عربی به بررسی چالش‌های پیش روی مسئله فلسطین در حوزه‌های مختلف پرداختند؛ از حق بازگشت تا تلاش برخی کشورهای عرب برای معامله بر سر آرمان فلسطین. روزنامه العربی‌الجدید در گزارش خود با اشاره به میزبانی اردن از این کنفرانس نوشت: زمانبندی کنفرانس قدس و محتوای مواضع اعلام شده نشان از تقابل آشکار میان اراده سیاسی اردن با کشورهای همسو با نشست منامه دارد؛ جریانی که عمدتا با محوریت امارات، عربستان سعودی، مصر و بحرین شناخته می‌شود.

افزایش فشارهای آمریکا و عربستان علیه اردن
تمام اینها در حالی است که منابع رسانه‌ای مختلفی از افزایش فشارهای همه‌‌جانبه بر حاکمیت اردن با هدف تغییر موضع این کشور نسبت به معامله قرن سخن می‌گویند. در این زمینه روزنامه هاآرتص در گزارشی خبر داده دولت ترامپ، اردن را برای اعطای اقامت به بیش از یک میلیون پناهنده فلسطینی تحت فشار قرار داده است. این روزنامه همچنین مدعی شد فشارهای خارجی علیه اردن به آمریکا محدود نشده و شامل عربستان و امارات نیز می‌شود؛ «بخش عمده این فشارها براساس بدهی‌های خارجی دولت اردن به 3کشور مذکور مدیریت می‌شود؛ بدهی‌هایی که از مرز 40میلیون دلار گذشته است.»
پیش از این شبکه الجزیره به نقل از منابعی در امان مدعی شده بود عربستان سعودی، عقب‌نشینی اردن از تولیت هاشمی بر اماکن مقدس اسلامی-مسیحی شهر قدس را به‌عنوان پیش‌شرط خود برای تقدیم کمک‌‎های مالی به این کشور مطرح کرده است. این کمک‌های مالی از سوی عربستان سعودی و برخی دیگر از کشورهای عربی خلیج‌فارس در پی تشدید اعتراضات مردمی اردن به افزایش تورم در این کشور درنظر گرفته شده بود. اما حالا عربستان سعودی تقدیم این کمک‌ها را به تغییر موضع اردن در قبال معامله قرن مشروط کرده است. از سوی دیگر پادشاهی اردن براساس توافقی که بیش از 30سال از آن می‌گذرد سالانه یک‌میلیارد و 500میلیون دلار کمک مالی از دولت آمریکا تحت عناوین مختلف دریافت می‌کند که به‌نظر می‌رسد دریافت این کمک مالی هم مشروط به تغییر سیاست‌های اردن در زمینه اعطای اقامت به پناهجویان فلسطینی شده است.
پیش از این، حسن البراری، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه اردن نیز ضمن تأیید فشارهای آمریکا و عربستان علیه اردن به‌منظور تغییر سیاست‌های این کشور در پرونده معامله قرن در مصاحبه با همشهری، گفته بود: حمایت ترکیه و ایران از اردن در شرایط کنونی با استقبال گسترده مردم این کشور مواجه خواهد شد. تمام اینها در حالی است که علاوه بر بسیاری از جریانات عربی-اسلامی، حتی برخی سیاستمداران در داخل آمریکا نیز نسبت به طرح معامله قرن و عملی بودن آن انتقاد دارند. بخش عمده‌ای از این انتقادات به ترکیب حلقه طراحان معامله قرن برمی‌گردد؛ جرد کوشنر (داماد و مشاور ارشد رئیس‌جمهور آمریکا در امور خاورمیانه)، جیسون گرینبلات (فرستاده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه) و دیوید فریدمن (سفیر آمریکا در سرزمین‌های اشغالی)؛ چهره‌هایی که هر 3ازجمله یهودیان ارتدوکس افراطی به شمار آمده و حضور آنها در حلقه اصلی مشاوران ترامپ در مسئله فلسطین نشان از سیاست یک‌سویه و غیرواقع‌گرایانه واشنگتن برای حل این بحران دارد.


 چرا اردن با معامله قرن مخالف است؟

مواضع اردن نسبت به معامله قرن با توجه به روابط دیرینه این کشور با آمریکا و اسرائیل برای بسیاری تعجب‌آور است. ریشه مخالفت پادشاهی اردن با طرح جامع صلح بیش از هر چیز به 2 مسئله «تولیت هاشمی» و «اقامت پناهجویان» برمی‌گردد:

1ـ براساس اطلاعات اولیه منتشر شده از معامله قرن، اجرای این طرح به‌معنای اعمال حاکمیت مطلق رژیم صهیونیستی بر تمام امور و شئونات شهر قدس خواهد بود. این در حالی است که هم‌اکنون اداره اماکن مقدس اسلامی- مسیحی شهر قدس بر عهده وزارت اوقاف اردن است؛ امری که ریشه در تولیت تاریخی خاندان هاشمی بر این اماکن داشته و طبیعتا امتیازی تاریخی-سیاسی را در اختیار دولت این کشور قرار می‌دهد اما این امتیاز در صورت اجرای معامله قرن عملا از بین خواهد رفت.

2ـ معامله قرن حق بازگشت پناهجویان فلسطینی و فرزندانشان را  که بر اثر حملات نظامی اسرائیل ناچار به ترک خانه‌ها و شهرهای خود شده‌اند، نقض می‌کند؛ حقی که براساس قطعنامه‌های شورای امنیت و توافق‌های چندجانبه بین‌المللی باید در اختیار شهروندان فلسطین قرار بگیرد. حالا دولت آمریکا از اردن می‌خواهد بار این بحران را متحمل شده و به بیش از 2میلیون شهروند فلسطینی که درصورت اجرای معامله قرن عملا بی‌وطن می‌شوند اقامت بدهد؛ امری که تبعات اقتصادی-اجتماعی جبران‌ناپذیری برای پادشاهی کوچک اردن خواهد داشت.







مکث
اعلام مشارکت اردن در نشست منامه از زبان کوشنر

به فاصله کوتاهی بعد از شکست نتانیاهو در تشکیل دولت و به تأخیر افتادن رونمایی از بخش سیاسی معامله قرن (که قرار بود بعد از‌ ماه رمضان اعلام شود) اخباری غیررسمی مبنی بر احتمال عدم‌مشارکت برخی کشورهای عربی ازجمله اردن و مراکش در نشست اقتصادی منامه منتشر شد؛ اخباری که به شکلی معنادار از سوی مقامات این دو کشور نیز تکذیب نشد. اما در موضعی تعجب‌آور، جرد کوشنر از واشنگتن اعلام کرد کشورهای اردن و مراکش در نشست منامه شرکت خواهند کرد. مسئله زمانی عجیب‌تر شد که وزارت خارجه اردن با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد هنوز دعوت رسمی برای شرکت در نشست منامه را دریافت نکرده و البته کمی بعد، وزیر خارجه مراکش هم مشارکت خود در این نشست را تکذیب کرد! شبکه العربی‌الجدید در گزارش خود با اشاره به این تحولات نوشت: به‌نظر می‌رسد واشنگتن حتی قادر به اقناع متحدان سنتی خود برای همراهی این کشور در معامله قرن نیست؛ تا جایی که به شکل یک‌سویه مشارکت آنها در نشست منامه را اعلام کرده است.