تجسمی
کاریکاتور؛ هنر مهجور
مقصودی، کاریکاتوریست البرزی: کاریکاتور هنر صادقانه‌ای است و می‌تواند در فرهنگسازی و رفع معضلات جامعه کمک بسیار خوبی باشد
الهام یوسفی | البرز - خبرنگار
ویژگی هنر کاریکاتور این است که بسیار سریع با مخاطب ارتباط برقرار می‌کند و برخلاف نقاشی که بیشتر جنبه شخصی دارد، کاریکاتور از ابعاد اجتماعی و مفهومی قوی‌تری برخوردار است. «ناهید مقصودی» کاریکاتوریست البرزی و کارشناس روانشناسی و عضو انجمن روانشناسی ایران و همچنین عضو انجمن هنرهای تجسمی کرج است.
وی از طریق کشیدن کاریکاتور جوایز متعددی را در جشنواره‌های داخلی و خارجی کسب کرده است. هنرمندان کاریکاتوریست به دلیل این‌که تصاویر را به نحوه اغراق‌آمیز به نمایش می‌گذارند، در بیان مسائل سیاسی و اجتماعی تاثیر بسزایی دارند. با مقصودی بانوی موفق در این عرصه به بهانه حضور در جشنواره خارجی که هر سال در کشور ترکیه برگزار می‌شود، گفت‌وگو می‌کنیم. این بانوی البرزی به عنوان داور در این جشنواره حضور دارد و در مورد برپایی اینگونه مسابقات در خارج از کشور در مقایسه با مسابقات داخلی صحبت می‌کند.
چه شد که به دنیای هنر و کاریکاتور کشیده شدید؟
در نوجوانی ابتدا طراحی و نقاشی می‌کردم. اولین بار که از نزدیک با هنر کاریکاتور آشنا شدم از طریق «خانه روزنامه‌نگاران جوان» بود. آن زمان حجت‌الاسلام «محمدرضا زائری» مسئول این خانه بود و فراخوان مسابقه کاریکاتور آفتابگردان را که مخصوص نوجوانان بود در روزنامه همشهری منتشر کرد.
من در بخش مسابقه کاریکاتور این فراخوان شرکت کرده و برنده شدم. یعنی اولین موفقیت من در زمینه کاریکاتور، در دوران نوجوانی بود. این موفقیت‌ها در مسابقات مختلف در مقاطع مختلف زمانی تکرار شد. آن زمان متوجه شدم که می‌توانم در این رشته موفق باشم. درآن دوران مجله «طنزوکاریکاتور» به مدیرمسئولی استاد جواد علیزاده تاثیر خوبی روی من و بسیاری از هم‌دوره‌ای‌هایم گذاشت و نقش مهمی در تشویق و آشنایی ما با کاریکاتور ایفا کرد. بعد‌ها مجله «کیهان کاریکاتور« و«خانه کاریکاتور ایران» در آشنایی هنرمندان با مسابقات و جشنواه‌های کاریکاتور نقش بسزایی داشت.
درباره تعداد آثاری که خلق کردید و جوایزی که برنده شدید بگویید؟
برگزیده و تقدیرشده در بیش از 30جشنواره داخلی و خارجی هستم. در بیش از 40 جشنواره به نمایشگاه در کشورهای ترکیه، کلمبیا، ژاپن و چین راه پیدا کردم. سال 97 یک نمایشگاه گروهی با هنرمندان گروه کاریکاتور نفتالین داشتم. در سال 2018 در کشور ترکیه عضو هیات داوران مسابقه کاریکاتور «قدس میراث ما» بودم و امسال هم به عنوان داور در تیم داوری حضور دارم.
آثار شما به چه شیوه‌ای ارائه شدند؟
کاریکاتورهای من به صورت دستی اجرا می‌شوند و بیشتر از گواش، آبرنگ و مداد رنگی در آثارم استفاده می‌کنم.
نظرتان درباره وضعیت کنونی کارتون و کاریکاتور در کشور چیست؟
وضعیت کاریکاتور در کشور به لحاظ وجود هنرمندان و اساتید صاحب‌نام و بزرگ بسیار خوب است، اما اکنون کاریکاتور در نشریات ایران آن جایگاهی را که باید داشته باشد ندارد. کاریکاتور هنر صادقانه‌ای است و می‌تواند در فرهنگسازی و رفع معضلات جامعه کمک بسیار خوبی باشد اما آنچنان که باید مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
کاریکاتوریست مورد علاقه شما کیست و چه تاثیری از او گرفته‌اید؟
آثار«سمپه» هنرمند فرانسوی را بیش از دیگر هنرمندان مرور می‌کنم و در بین کتاب هایم چندین کتاب از او دارم، طنز بسیار دوست‌داشتنی در آثارش وجود دارد. از بین هنرمندان ایرانی «اردشیر محصص»، «جواد علیزاده»، « احمد عربانی»، «علی جهانشاهی»، «بهمن عبدی»، «فائز علیدوستی» و «محمدرفیع ضیایی» هم تجربیات زیادی به دست آوردم.
با توجه به آن‌که امسال شما داور جشنواره «میراث ما» هستید، نظرتان درباره کمیت و کیفیت جشنواره‌های خارجی چیست؟
جشنواره‌های معتبر خارجی بسیار منظم و دقیق برنامه‌‌ریزی می‌شوند و به لحاظ بودجه و زمان‌بندی کاملا مدون و حساب‌شده هستند. در ایران جشنواره و نمایشگاه‌های خوبی داریم ولی نیاز به حمایت بیشتر مسئولان دارد.
این چندمین سال از جشنواره میراث است و هدف از برگزاری این جشنواره چیست؟
امسال سومین جشنواره بین‌المللی کاریکاتور «قدس میراث ما» درکشور ترکیه، شهر استانبول برگزار می‌شود. این مسابقه هر سال با هدف حمایت از حقوق بشر، عدالت، آزادی، عشق، فرهنگ، زندگی اجتماعی، مسئولیت اجتماعی، صلح و زندگی شهری برپا می‌شود. بالا بردن آگاهی همگان از شهر اورشلیم، که از سال 1967 تحت اشغال بود و آگاهی از سیاست‌های تبعیض‌آمیز، محدودیت عبادت در مسجدالاقصی، ظلم و فشار سیستماتیک رژیم صهیونیستی که بر 400 هزار مسلمان ساکن بیت‌المقدس روا می‌شود.
از نظر شما کاریکاتور چه تاثیری در بیان مسائل اجتماعی دارد؟
بعضی وقت‌ها با کلمات و سخنان حق مطلب برای تاثیر‌گذاری یک مساله ادا نمی‌شود. کاریکاتور یک هنر صادقانه است که مثل شمشیری برنده می‌تواند مسائل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را به چالش بکشد و برای بهبود هر چه بیشتر معضلات و کاستی‌ها ارائه شود.
فرق بین کاریکاتور در جامعه ما و کشورهای دیگر چیست؟
بین تعریف کاریکاتور در جامعه ما با آنچه در کشورهای اروپایی ارائه می‌شود تفاوت‌هایی وجود دارد و آنها فقط آثاری را که با موضوع چهره افراد به این شیوه و نگاه طنز خلق می‌شود به عنوان کاریکاتور در نظر می‌گیرند. به طور‌کلی این هنر به خلق آثار به صورت اغراق‌شده و طنزگونه با موضوعات مختلف مادی و معنوی می‌پردازد. کاریکاتور به بخش‌های گوناگونی مانند کاریکاتور مطبوعاتی و نمایشگاهی تقسیم می‌شود.
تفاوت نوع نگاه کاریکاتوریست به جهان
ناهید مقصودی در مورد نوع نگاه یک کاریکاتوریست به جهان و تفاوت آن با دیگر افراد جامعه می‌گوید: کاریکاتوریست‌ها افراد تیزبینی هستند و نسبت به سایر هنرمندان نگاه دقیق‌تری به مسائل دارند؛ به طوری که اغلب نکاتی را می‌بینند که شاید دیگران بی‌تفاوت از کنار آن عبور کنند. برای نمونه هنرمندی که در رشته نقاشی با سبک رئال به خلق اثر می‌پردازد نسبت به یک کاریکاتوریست نگاه کلی‌تری به مسائل اطراف دارد.
همین موضوع است که موجب می‌شود در کاریکاتور شاهد به تصویر کشیدن واقعیت‌هایی باشیم که هرچند با نگاه طنز ترسیم می‌شوند اما از وجود مشکل یا مسائل ناخوشایندی حکایت دارند که شاید در نظر عموم افراد نگاهی بدبینانه و منفی‌نگر به یک موضوع یا ریشخند آن تلقی شود.
