بزرگترین کانون ریزگرد خوزستان نخلستان می‌شود

رسول عوده‌زاده/ اهواز - خبرنگار

ا‌ز 20 کیلومتری اهواز که به سمت جنوب شرقی می‌رویم، منطقه‌ای به وسعت 113 هکتار وجود دارد که تا همین 7-8 سال پیش تالاب و محلی برای صید ماهی بود و این روزها بزرگ‌ترین کانون ریزگردی خوزستان محسوب می‌شود.

خاک تالابی و همیشه مرطوب هور منصوره و عطیش با کاهش آورد رودها به دلیل سدسازی و طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای، خشک و مبدل به ذره‌های منفصل و سبک شده است که با کوچک‌ترین نسیمی به هوا برمی‌خیزد؛ حالا در این منطقه 5 هزار هکتار نهال کاشته شده است و این رقم تا پایان سال به 30 هزار هکتار خواهد رسید.

به منطقه که می‌رسیم، کارگران سرگرم نهال کاری هستند. گویا نهال‌ها یک هفته است آب نخورده‌اند، اما خبرهایی درباره رسیدن آب به این منطقه در روزهای آینده هم به گوش می رسد. نهال‌های کاشته شده 2 گونه کهور و نخلند. قد آنها به 20 سانتی‌متر می‌رسد که متاسفانه برخی شان هم خشک شده اند.

نهال‌ها آب می‌خواهند

معاون اجرایی انجمن محیط‌زیست و منابع طبیعی خوزستان ‌به همشهری می‌گوید: کانون جنوب شرق اهواز بسیار خشک است.

شبنم قنواتی‌زاده می افزاید: مهار ریزگردهای این منطقه فقط با نهال کاری سال‌ها طول می‌کشد. وی توضیح می دهد: شواهد نشان می‌دهد نهال‌ها کم آبیاری شده اند که گویا قرار است به زودی آب به آنها برسد. این فعال محیط زیست پیشنهاد می‌کند آب در کانون‌های تولید ریزگرد جاری شود تا خود خاک، بذرهای نهفته را مجددا برویاند؛ در این شرایط هم بوته‌های علفی زنده و هم برکه‌های موجود علاوه بر مهار ریزگردها موجب تلطیف هوای اهواز خواهند شد.

نهال‌کاری به‌صرفه نیست

برخی فعالان محیط زیست معتقدند؛ کاشت نهال در منطقه به دلیل شوری بالای زمین و دوری منابع آب از نظر اقتصادی به‌صرفه نیست.

عباس مشعشع یکی از این فعالان محیط زیستی است که به همشهری می‌گوید: هر قلمرو طبیعی تعریف خاصی دارد. بستر تالاب نفوذناپذیر است و نهال‌ها به ندرت ریشه می‌دهند. ما با این کار هم به حریم تالاب تعدی کرده‌ و هم حقابه خوزستان را کاهش داده‌ایم. یعنی تالاب را جنگل یا سطح پوششی فرض و در نهایت حقابه جنگل را - که کمتر از تالاب است- مطالبه می‌کنیم.

او با بیان این که در خوزستان 4 کانون عمده خیزش ریزگرد شامل هورالعظیم، هور منصوره، عطیش و مسیر ماهشهر- آبادان وجود دارد، توضیح می‌دهد: مهم‌ترین و بزرگ‌ترین کانونی که اهواز را مستقیم تحت تاثیر قرار می‌دهد کانون هور منصوره و عطیش، معروف به کانون ریزگرد، و جنوب شرق اهواز و شمال شادگان است و نهال‌کاری در کانون جنوب شرق اهواز و هورالعظیم منطقی نیست. عضو انجمن جامعه محیط زیست خوزستان اما نهال کاری در کانون ماهشهر- آبادان را مثمر می‌داند و تصریح می‌کند: کانون مسیر اهواز- ماهشهر قبلا در اثر طغیان رودخانه جراحی و کارون زیرآب می‌رفت. برای نهال کاری در 2 کانون مسیر اهواز به خرمشهر و آبادان هم چون زمین‌ها همیشه زیرآب بودند باید از گونه‌های بومی مثل نخل و کنار استفاده کرد.

رشد نهال‌ها متوقف شده است

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان اما با بیان این که جنوب شرق اهواز بزرگ‌ترین کانون ریزگردهای داخلی است، نظری متفاوت دارد. احمد مطیعی به همشهری می‌گوید: 113 هزار هکتار از کانون ریزگردها در جنوب شرق اهواز و ۴۲ هزار هکتار از این پهنه در منطقه فوق بحران است. او می‌افزاید: از اسفند سال گذشته وزارت جهاد کشاورزی مسئول کنترل این کانون معرفی و قرار است تا اسفند امسال ۷ هزار هکتار از این مناطق نهال‌کاری شود.

وی با بیان این که کل کانون ریزگردها که ۳۵۰ هزار هکتار است باید در ۵ سال نهال‌کاری شود، تصریح می‌کند: نهال‌کاری پروژه‌ای بلندمدت است و 3 سال زمان می‌برد تا اثر خود را نشان دهد.

مطیعی درباره خشک شدن برخی نهال‌های کاشته شده هم توضیح می‌دهد: در ابتدای پاییز به دلیل طوفان گردوخاک از نمکزارها، قسمت سبز درختان آسیب دید و موجب توقف رشد آن‌ها شد. البته طبق مصوبه هیات دولت، وزارت نیرو مکلف است برای عرصه‌های تالاب و کانون‌های گردوخاک آب تأمین کند و این هماهنگی‌ها در استان خوزستان در حال انجام است و در منطقه هور غیزانیه، هور شریفیه و هور منصوره آب تأمین می‌شود. بیش از یک میلیون و 200 هزار هکتار از زمین‌های خوزستان بیابان است که نقش مهمی در گرد و غبار این استان دارد. بر اساس مطالعات، مساحت کانون‌های فرسایش بادی و ماسه‌های روان در خوزستان 280 هزار هکتار و وسعت کانون‌های رُسی 350 هزار هکتار است. کانون‌های رسی، بحرانی معرفی شده‌اند. حدود 40 هزار هکتار از این کانون‌ها در جنوب و شرق اهواز کانون‌های فوق بحرانی‌اند که در طرح مقابله با ریزگرد دراولویت قرا‌ر دارد.

مالچ ریزگرد را نمی‌نشاند

یکی از راه‌هایی که برای مقابله با ریزگردها در کانون‌های مختلف خوزستان معرفی شده، مالچ‌پاشی است. این در حالی است که مدیرکل سازمان زمین‌شناسی منطقه جنوب غرب کشور به همشهری می‌گوید: مالچ‌پاشی برای کنترل کانون‌های ریزگرد کارایی ندارد. علی اژدری می‌افزاید: مطابق اعلام اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان، مساحت تپه‌های ماسه‌ای در استان ۳۵۰ هزار هکتار است که عمده‌ترین آنها در غرب کرخه، شمال سوسنگرد و بستان، غرب شوش و اهواز و بخش‌های شمال شرق اهواز و شرق ملاثانی قرار دارند و بخشی از آن در امیدیه است. با وجود این، پوشش‌های ماسه‌ای جزو کانون‌های ریزگرد محسوب نمی‌شوند، زیرا این ماسه‌ها حرکت آرام و تدریجی دارند و فقط زمین‌های کشاورزی و جاده‌ها را تهدید می‌کنند. او توضیح می‌دهد: نهال‌کاری و مرطوب کردن خاک، بهترین راه جلوگیری از بروز ریزگردهاست که آن هم با توجه به ویژگی هر منطقه باید انجام شود.