سدهایی که در خدمت کشاورزی نیستند

‌محمدتوفیق مشیرپناهی|  سنندج- خبرنگار:


بخش کشاورزی به علت تأمین غذای مورد نیاز جامعه یکی از مهم‎ترین حوزه‎های اقتصادی کشور محسوب می‎شود، زیرا هم در ارزش افزوده و هم اشتغال از سهم بالایی برخوردار است. کشاورزی استان کردستان به رغم وجود ظرفیت ها و قابلیت های فراوان اما با مشکلات زیادی مواجه است. در حالی که این استان سد های بسیاری دارد، اما این سدها در خدمت کشاورزی نیستند  . چنانچه هنوز آبیاری در بیش از یک میلیون و صد هزار هکتار اراضی استان به شکل سنتی و بین 85 تا 90 درصد به روش دیم انجام می‌شود. از این رو ضروری است با سرمایه‌گذاری‌های هدفمند و اجرای پروژه‌های سدی، وضعیت آب در اراضی کشاورزی و باغی استان ساماندهی شود. 

برای بررسی بیشتر موضوع گفت‌وگویی با «خالد جعفری» رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان کردستان داشتیم که در ادامه می‌آید.


کشاورزی استان چه ظرفیت‌ها و مزایایی دارد؟

 مجموعه جهاد کشاورزی کردستان به عنوان یکی از وسیع‌ترین نهادهای فعال در استان از 52 مدیریت و حدود 3 هزار نفر نیرو تشکیل شده است. بیش از یک میلیون و صد هزار هکتار از اراضی استان کردستان به کشاورزی اختصاص دارد. کردستان به اندازه 5 استان کشور دارای اراضی کشاورزی است؛ شهر بیجار به عنوان یکی از ظرفیت‌های استان کردستان، بیش از 330 هزار هکتار زمین کشاورزی در خود جا داده است. کشاورزی در این استان اغلب به شکل سنتی است و تنها صد هزار هکتار از اراضی استان از طریق آبی کشت می‌شود. 

در حال حاضر درآمد سرانه مردم کردستان نصف میانگین کشوری است و این نشان می‌دهد مردم کردستان نتوانسته‌اند روی ظرفیت‎های صنایع تولیدی و توریسم خود کار کنند. همچنین با وجود آب کافی در استان، وزارت نیرو نیز نتوانسته این آب را در اختیار کشاورزان قرار دهد. به‎رغم رودخانه‌های دائمی، چشمه‌های فراوان، آب‌های زیرزمینی، نرخ بارش یک سال اخیر و... نتوانسته‌ایم از این ظرفیت برای توسعه کشاورزی خود بهره کافی ببریم. 

سدهای زیادی در استان کردستان وجود دارد و سرمایه‌گذاری‌های سنگینی نیز بر روی آنها شده است، اما هیچ‌یک از این سدها در اختیار بخش کشاورزی نیست و به بهره‌برداری نیز نرسیده‌اند. از حدود 6 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در حوزه سدهای استان کردستان، بخش کشاورزی تنها توانسته در 3 هزار هکتار از این آب بهره‌مند شود.

 آب تعدادی از سدهای استان به خارج از استان منتقل می‌شود، اما امیدواریم هرچه سریع‌تر کار حوضچه‌های استان و انتقال شبکه‌های یک و دو به ثمر برسد و مردم شاهد ثمره سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در این حوزه باشند.  ما حتی اگر بهره بانکی این سرمایه‌گذاری را به جیب مردم می‌ریختیم، درآمد سرانه آنها بیش از امروز به میانگین کشوری نزدیک بود. در حال حاضر در حوزه زراعت و باغداری استان کردستان به ازای هر کشاورز، 10 هکتار زمین زراعتی آماده وجود دارد؛ اما باید توجه داشت سالانه هر 10 هکتار زمین زیر کشت دیم، به اندازه یک هکتار زمین زیر کشت آبی درآمد دارد. به همین دلیل ضروری است با سرمایه‌گذاری‌های هدفمند و اجرای پروژه‌های سدی، وضعیت آب در اراضی کشاورزی و باغی خود را ساماندهی کنیم. 

با توجه به چنین مزیت‌هایی، کشاورزی استان چه وضعیتی دارد؟

کردستان در زمینه‌های زراعت، باغداری، دام، طیور، آبزیان و... دارای ظرفیت زیادی است. ما با تولید 40 هزار تن توت‌فرنگی در سال، بیش از 80 درصد از تولید ملی در این زمینه را به خود اختصاص داده‌ایم. سطح باغ‌های استان در رتبه 24 کشوری قرار دارد، اما به دلیل بالا بودن کیفیت محصولات، ما در رتبه هشتم و نهم کشوری قرار گرفته‌ایم. علوفه کردستان به 8 استان کشور فروخته می‌شود.

همچنین رتبه 4کشوری در تولید سیب‌زمینی و غلات به این منطقه اختصاص دارد. بیش از صد هزار هکتار ظرفیت تولید مرغ در استان وجود دارد و در حال حاضر نیز 760 واحد مرغداری در استان فعالند. استان کردستان به دلیل داشتن شرایط مناسب در حوزه‌های مختلف کشاورزی، از موقعیت مناسبی برای سرمایه‌گذاری برخوردار است. زراعت و باغداری در استان کردستان را می‌توان از 2 طریق آب و برق توسعه داد. ما اگر بتوانیم کشت دیمی خود را به کشت آبی تبدیل کنیم، نه‌تنها افزایش سرانه درآمد خواهیم داشت، بلکه کیفیت و کمیت محصولات ما نیز دچار تغییرات مثبت خواهد شد. 

مهم‌ترین مشکلات کشاورزان استان کردستان چیست؟

حدود 70 درصد از اراضی کشاورزی کردستان، در نیمه شرقی استان واقع شده، اما ما در این منطقه با مشکل جدی کمبود آب روبه‌رو هستیم، چراکه آب موجود تنها برای 30 درصد از اراضی موجود است. غرب استان کردستان از نظر آب‌وهوا استعداد بسیار خوبی برای باغداری دارد. سال گذشته میانگین بارندگی در غرب منطقه استان، قریب به هزار میلی‌متر و در منطقه شرق، حدود 200 میلی‌متر بوده است. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ما در منطقه غرب استان، دسترسی به برق است. آب‌های این بخش استان در خط افقی و اراضی در دامنه‌ها واقع شده است، به همین علت ما برای آبیاری باغ‌های منطقه نیازمند انرژی جهت پمپاژ آب هستیم.

ما در این منطقه دارای پارک‌های بسیار زیادی هستیم و در سفری که مقام معظم رهبری(اردیبهشت 98) به استان داشتند، توانستیم با مدیریت تعاونی‌ها، 14 ایستگاه پمپاژ آب را در واحدهای 200 تا 250 هکتاری تعریف کنیم. مدیریت علمی یک هکتار باغ در استان کردستان صد میلیون تومان درآمد خواهد داشت. اگر ما با وجود این مزیت‌ها بازهم بیکار داشته باشیم، بد است و نتوانسته‌ایم از موقعیت و مواهبی که در اختیارمان هست، نهایت بهره را ببریم. امروزه مدیریت درست یک هکتار کشت توت‌فرنگی، میانگین 40 میلیون تومان درآمد خواهد داشت. این موضوع فرصت طلایی در اختیار مردم و جوانان کردستان قرار می‌دهد تا با ورود به این حوزه، ضمن ایجاد فرصت‌های شغلی جدید، شرایط توسعه بخش را تغییر دهند.

 به مشکلات منطقه غرب استان اشاره‌ کردید، چگونه می‌توان از این شرایط خارج شد؟

نخستین اقدام برای استفاده بهینه از ظرفیت‌های طلایی، بررسی و استفاده بهینه از سدهای اجرا شده استان است. همان‌طور که پیش‌تر هم گفتم، ما در کردستان با مشکل جدی برق روبه‌رو هستیم؛ خطوط نفوذی که وزارت نیرو در غرب استان به اجرا درآورده، به‌شدت ضعیف است و به هزینه‌های چند میلیاردی نیاز دارد. نمی‌توان برای ایستگاه پمپاژی که با 2 میلیارد تومان به مرحله اجرا درآمده، 10میلیارد برای انتقال برق از سروآباد یا سنندج هزینه کرد. استان کردستان در حوزه آب و برق کشاورزی شدیداً دچار مشکل است.

دامپروری استان در چه وضعیتی قرار دارد؟

استان از نظر مراتع و جنگل، بسیار غنی است و شرایط مناسبی برای توسعه دامداری در حوزه دام سبک و سنگین دارد. تقریباً 3 میلیون واحد دامی سبک و سنگین در استان کردستان وجود دارد و خوشبختانه توانسته‌ایم با مشارکت بنیاد مستضعفان در حفظ و توسعه دامداری‌های صنعتی و سنتی خود موفق عمل کنیم. بنیاد طرح هزار و 500 رأسی را در دهگلان اجرا و به بهره‌برداری رسانده است.

همچنین فاز یک پروژه 2هزار و 500 رأس از گله‌ای 5هزار رأسی این مجموعه در قروه، به اتمام رسیده و در حال حاضر در وضعیت تولید قرار دارد. همچنین با سرمایه‌گذاری بنیاد، 2 طرح جدید 6 هزار رأسی از گاو و گوسفند در دهگلان و بیجار کلنگ‌زنی شده است. به‌رغم تولید بالای شیر در کشور سرانه مصرف بسیار پایین است. ما امکان صادرات شیر را نداشته‌ایم و این مساله تبدیل به یکی از اساسی‌ترین مشکلات ما شده است. ضمن این‌که به‌رغم مزیت‌های تولیدی بسیار خوب در حوزه دامپروری و نیز صادرات دام زنده، ما سالانه صد هزار تن گوشت وارد می‌کنیم.

واردات گاوهای سمینتال، علاوه بر تأمین گوشت، شیر نیز خواهد داشت. به همین دلیل ما این طرح را به عنوان یکی از برنامه‌های پروژه اقتصاد مقاومتی و رونق تولید در راستای احیای دامپروری و دامداری روستایی قرار دادیم و اقدام به تأسیس واحدهای زیادی در سطح استان کردیم. همچنین بهسازی جایگاه دام‎ها در روستا از دیگر پروژه‌هایی است که به فکر اجرای آن هستیم. برای اجرای این پروژه نیز تسهیلات مناسبی در اختیار دامداران شهر و روستا قرار خواهد گرفت. اگرچه امسال استاندار اعلام کرده‌ اعتبار بخش کشاورزی را به 2 برابر، یعنی 20 درصد افزایش داده‌اند. با این حال ما در این حوزه به یک تحول نیاز داریم.‌