پسماندهای خطرناک خوزستان در راه گیلان

فرشته رضایی| همشهری- خبرنگار:

از آغاز سال جاری مسئولان اداره حفاظت محیط‌زیست برای انتقال ۱۷۰۰ تن «پسماند کلره» از واحدهای پتروشیمی خوزستان به قزوین و گیلان و بازیافت آنها از سوی یک شرکت مدیریت پسماند مجوز صادر کردند؛ در حالی که مقصد نهایی بخش جامد و خطرناک این پسماندها هنوز مشخص نیست؛ پسماندهایی که پس از بازیافت، باقیمانده خطرناک‌تری برجا می‌گذارند که امحایشان تنها در کوره‌های مخصوص با دمای بیش از ۱۲۰۰ درجه سانتیگراد مقدور است.
«علی مریدی» مدیر کل آب و خاک سازمان محیط‌زیست گفته است: این پسماندها برای محیط‌زیست خطرناک هستند و مرحله خروج از کارخانه تا تحویل به واحد بازیافت‌کننده باید با هماهنگی سازمان محیط‌زیست باشد.


ایجاد مشکلات زیست‌محیطی 

گیلان سال‌هاست که درگیر بحران مدیریت پسماند است. انواع پسماند‌های تولیدی آن از عادی و خانگی گرفته تا شیمیایی و عفونی و... به بدترین و البته ابتدایی‌ترین شکل ممکن در نقاط مختلف استان دفن می‌شوند. حال باید پرسید این پسماندهای خطرناک کجا بازیافت می‌شوند؟

در این خصوص عضو کمیسیون برنامه‌ و بودجه مجلس با تاکید بر این‌که برای احقاق حق گیلان و جلوگیری از انتقال پسماند پتروشیمی به استان کوتاه نخواهیم آمد، گفت: در اولین فرصت تذکر جدی به سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزیر صنعت، معدن تجارت برای چرایی صدور مجوز در گیلان خواهم داد و آنان باید پاسخ درست و دقیق بدهند. «مهرداد لاهوتی» با اشاره به انتقال پسماند پتروشیمی از جنوب کشور به گیلان اظهار کرد: گیلان مشکلات زیادی در زمینه مدیریت پسماند دارد و ‌انتقال پسماند پتروشیمی از جنوب به استان قطعا مشکلاتی به لحاظ زیست‌محیطی برای مردم ایجاد می‌کند.وی گفت: با سازمان محیط‌زیست مکاتباتی انجام داده‌ایم. به گفته رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست انتقال پسماند به گیلان از نظر زیست‌محیطی مشکلی ایجاد نمی‌کند که برای ما غیر قابل ‌باور است.


مدیر کل حفاظت محیط‌زیست قزوین: این خبر را تکذیب می‌کنم

مدیر کل حفاظت محیط‌زیست استان قزوین هم اظهار کرد: در یکی از رسانه‌های استان، اخباری مبنی بر صدور مجوز انتقال «پسماند کلره» یکی از واحدهای پتروشیمی در جنوب کشور به استان‌های قزوین و گیلان منتشر شد که بنده این خبر را از اساس تکذیب می‌کنم.«حسن پسندیده» افزود: هیچ‌گونه مجوزی از سوی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان قزوین برای انتقال حتی یک کیلوگرم از «پسماند کلره» به استان ما صادر نشده است.


سوال‌های بی‌پاسخ 

یک کارشناس محیط‌زیست هم به همشهری گفت: اگر بخواهیم نگاه مثبتی به این موضوع داشته باشیم، باید ابتدا بگویم آزمون TCLP معتبر‌ترین آزمون برای سنجش میزان آلودگی پسماند امحا شده است.روش‌های بسیاری برای امحا و بازیافت پسماندهای صنعتی و شیمیایی وجود دارد که آژانس حفاظت محیط‌زیست آمریکا (EPA) به عنوان یکی از معتبرترین مراکز جهان در سایت خود به صورت رایگان تمامی روش‌ها را توضیح داده است.
«فاطیما مسافر» بیان کرد: باید از مسئولان حفاظت محیط‌زیست استان سوال شود که شرکت امحاگر چه روش‌هایی دارد؟

وی افزود: شرکت دریافت‌کننده پسماند قطعا باید برگه‌های MSDS را داشته باشد و پس از امحا برگه آزمون TCLP را فراهم کند تا کیفیت پسماند ورودی و خروجی بعد از عملیات امحا مورد بررسی قرار بگیرد. در ضمن امکان بازیافت چنین پسماندهایی و تبدیل آنها به انواع روغن‌ها و کودها و خاک‌ها وجود دارد که باید مورد بررسی قرار گیرد.مسافر ادامه داد: هنوز نمی‌دانیم در گیلان تیمی که این کار را انجام می‌دهد کیست و با چه نیتی اقدام به این کار می‌کند؟ امیدواریم این دغدغه با اطلاع‌رسانی رفع شود، اما تاکنون کسی به این پرسش‌ها جواب قانع‌کننده‌ای نداده است.


واکنش استاندار 

درباره انتقال 5هزار تن پسماند پتروشیمی به گیلان برای بازیافت در کارخانه بلیش وابسته به بخش خصوصی در لوشان، دکتر «مصطفی سالاری» استاندار گیلان در دستوری خطاب به «علی ‌اوسط اکبری مقدم» معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گیلان نوشت: 

«هیاتی مرکب از مدیران محیط‌زیست و صنعت، معدن و تجارت استان، یکی از مدیران معاونت عمرانی، دانشگاه علوم پزشکی و نماینده سمن‌ها و اصحاب رسانه از محل بازدید، بررسی دقیق معمول و با توجه به حساسیت محیط‌زیست در استان، چنانچه کمترین آسیب زیست‌محیطی متصور باشد فورا نسبت به توقف کار اقدام شود و در غیر این صورت مراتب به صورت شفاف و مستدل و کارشناسانه به آگاهی عمومی شهروندان عزیز رسانده شود. با توجه به اهمیت موضوع، تسریع و در کوتاه‌ترین زمان اقدام شود.»


وضعیت پسماند در گیلان بحرانی است

رئیس کل دادگستری گیلان گفت: امروز وضعیت پسماند به یک بحران جدی برای استان تبدیل شده است. «احمد سیاوش‌پور» در جلسه کارگروه اقتصاد مقاومتی در استانداری گیلان اظهار کرد: برطرف کردن مشکلات زیست‌محیطی و تالاب‌های استان در حقیقت مستلزم به کارگرفتن اراده از سوی دستگاه‌های اجرایی استان است.

وی با بیان این‌که تخریب جنگل‌ها در استان با این‌که کاهش یافته، اما همچنان از سوی برخی افراد در حال انجام است، افزود: برنامه نظارت هوایی در جغرافیای گیلان می‌تواند کمک بزرگی به حفظ جنگل‌ها و مراتع استان باشد.


پاسخ اداره کل حفاظت محیط‌زیست گیلان

روابط عمومی حفاظت محیط‌زیست گیلان در پی انتشار مطلبی در برخی رسانه‌ها و فضای مجازی پیرامون انتقال پسماند خطرناک پتروشیمی از جنوب به استان بیان کرد: اداره کل حفاظت محیط‌زیست گیلان در سال ۹۷ با جایگزینی واحد پالایش روغن گیلان با کارخانه تصفیه دوم روغن واریان در حاشیه شهر لوشان موافقت کرد. واحد مذکور دارای مجوز از اداره صمت برای بازیافت پسماندهای شیمیایی است، اما با محدودیت ایجاد شده از سوی اداره کل حفاظت محیط‌زیست گیلان صرفا به بازیافت EDC(اتیلن دی‌کلراید) از میعانات پتروشیمی محدود شد.

این نوع از میعانات جزو پسماند‌های دارای ارزش اقتصادی بالا و صادراتی است و به همین دلیل بازیافت می‌شوند. یکی از مهم‌ترین مراکز بازیافت این نوع مواد در استان‌های قزوین و مرکزی قرار دارد که به دلیل مشابهت اقلیمی منطقه لوشان با استان قزوین با تاسیس این واحد در همان محدوده موافقت شد.به گفته روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط‌زیست گیلان، در همین رابطه اطلاع از نکات زیر ضروری است: با توجه به ضوابط استقرار واحدهای صنعتی موضوع ماده ۱۱ قانون هوای پاک، تاسیس واحدهای بازیافت پسماند صنعتی محدودیت ندارد و براساس ارزیابی‌های انجام گرفته موضوع ماده ۳۸ قانون برنامه ششم توسعه کشور در مناطق جنوبی استان قابل انجام است. همچنین برابر آیین‌نامه‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست، ارسال و دریافت پسماندهایی از این دست کاملا تحت نظارت کارشناسان حفاظت محیط‌زیست استان‌های مبدا و مقصد بوده و جزییات هر محموله با اجازه طرفین دریافت و مدیریت می‌شود.

به گفته این روابط عمومی، واحد بازیافت این مواد در لوشان در واقع جایگزین صنعت آلاینده تصفیه دوم روغن شده و به لحاظ کمی و کیفی آلایندگی آن کمتر است. بدیهی است بازیافت معمول(down cycliing)دارای پسماندهای نهایی فرایندی هستند که به ویژه به دلیل وجود حلال‌های آلی پایدار(POPs)حتما باید تحت برنامه مدیریتی خاص به مراکز امحا منتقل شود. برابر تعهدات و برنامه دریافتی از واحد پس از انجام فرایند بازیافت و تولید پسماندهای مورد نظر، شرکت مذکور تحت پایش این اداره کل ملزم به ارسال آن به مراکز امحاست.

بر اساس گزارش روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط‌زیست گیلان، مدیریت پسماند عادی براساس قانون مدیریت پسماند بر عهده دولت و مدیریت پسماندهای صنعتی برعهده تولید‌کننده پسماند است و استقرار و رشد صنعت امحا و بازیافت نیز تا حدود زیادی به نیازسنجی و امکان‌سنجی اقتصادی تولیدکننده‌ها بستگی دارد و پراکنش آمایشی آن بر همین اساس شکل می‌گیرد. 

طبق اعلام این روابط عمومی بدیهی است صنعت بازیافت در کشورمان یک صنعت نوپاست و ریسک آن نیز همیشه وجود داشته و دارد و باید با حمایت و هدایت همه مراجع ذی‌ربط ریسک آن به حداقل رسیده و میزان آلاینده‌های متعدد صنعتی کاهش یابد. امروزه به دلیل وجود نداشتن امکان بازیافت، بسیاری از پسماندها در طبیعت رها می‌شوند. بنابراین آنچه در برخی رسانه‌های غیررسمی در فضای مجازی مبنی بر انتقال پسماند خطرناک پتروشیمی برای دفن در گیلان منتشر شده بود، صحت نداشته و این پسماندها تحت تدابیر و نظارت و پایش مستمر کارشناسان حفاظت محیط‌زیست گیلان صرفا برای بازیافت به واحد بازیافت کننده منتقل می‌شوند. با این حال اداره کل حفاظت محیط‌زیست گیلان از نظرات و پیشنهادات همه دوستداران محیط‌زیست استقبال کرده و خود را ملزم به پاسخگویی می‌داند.