مدارس چقدر کاغذ مصرف می‌کنند؟
دور ریختن درخت‌ها
نگار حسینخانی
می‌گویند از کاغذهایی که هرسال دور ریخته می‌شود، می‌توان دیواری به بلندی سه متر و نیم از تهران تا پاریس کشید. تصور کنید! آمار ارائه شده در سال 95 از این قرار است که هر سال بیش از 50هزار تن کاغذ در بخش کتاب درسی، دفتر و اوراق امتحانی دانش‌آموزان در مدارس سراسر کشور مصرف می‌شود و به این شکل است که با پایان هر سال تحصیلی، با انبوهی از کاغذ باطله و کتاب درسی در مدارس روبه‌رو هستیم؛ کوهی از کاغذ که در بسیاری از مواقع نمی‌دانیم با آن چه کنیم، چون در بسیاری از استان‌ها کارخانه‌های بازیافت کاغذ وجود ندارد و همین امر باعث می‌شود هزینه حمل کاغذ به استان‌هایی که امکان بازیافت کاغذ را دارند برای مدارس مقرون به صرفه نباشد. اما وضعیت استفاده از کاغذ در هر مدرسه چه میزان است و برای کاهش استفاده از این میزان مصرف چه راه‌هایی پیشنهاد می‌شود؟
140میلیون کتاب برای 13میلیون دانش‌آموز
حیدر تورانی- معاون وزیر و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی- چند‌ماه پیش در گفت‌وگو با همشهری گفته بود که در ایران سالانه 140میلیون کتاب برای 13میلیون دانش‌آموز چاپ می‌شود که برای سال بعد به چرخه آموزش برنمی‌گردد و دانش‌آموزان آن را دور می‌ریزند درحالی‌که هندوستان و چین با 260میلیون دانش‌آموز تنها 140میلیون نسخه کتاب چاپ می‌کنند. این در حالی است که 2سال پیش نیز سیداحمد حسینی- مدیر وقت چاپ و توزیع کتب درسی آموزش و پرورش- اعلام کرده بود سالانه بیش از 250هزار تن کاغذ در سراسر کشور در بخش کتاب، روزنامه، مجله و سایر بخش‌ها مصرف می‌شود که سهم آموزش و پرورش از این میزان، یک پنجم است. به‌طور میانگین در یک مدرسه 500نفره در طول سال تحصیلی 30هزار برگ کاغذ A4 مصرف می‌شود که شامل اوراق امتحانی و سایر کاغذهای مصرفی دانش‌آموزان است. این اوضاع نه‌تنها بهبود نیافته که در بحران کاغذ همچنان باید شاهد این مصرف‌گرایی و اتلاف هزینه باشیم؛ بی‌آنکه فرزندان ما بدانند هر تن کاغذ نیازمند قطع‌شدن 17اصله درخت تناور است؛ یعنی 50هزار تن کاغذی که برای چاپ هر‌ساله کتاب‌های درسی لازم است، نیاز به 850هزار اصله درخت دارد؛ چیزی حدود 6هزار هکتار جنگل. اما با همین آگاهی کافی است به فرزندان‌مان بیاموزیم که فقط با 10درصد کاهش مصرف کاغذشان، می‌توانند میلیون‌ها درخت را از قطع شدن نجات دهند؛ درختانی که حیات ما را تامین می‌کنند.
فرهنگسازی و مدارس الکترونیک
حساب و کتابی ساده به ما نشان می‌دهد که ادامه‌دار شدن این روند می‌تواند در چند دهه جنگل‌های محدود شمال ایران را به بیابان بدل کند. تورانی، در همان گفت‌وگو اعلام کرد:«بنا داریم چرخشی از کتاب‌های کاغذی به کتاب‌های الکترونیک داشته باشیم؛ حداقل برای مدارسی که در شهرند و امکانات دارند و می‌توانند از طریق تبلت آموزشی و اپلیکیشن روی موبایل آموزش را دنبال کنند. واقعیت این است که ما سالانه 140میلیون کتاب چاپ می‌کنیم که برای سال بعد به چرخه آموزش برنمی‌گردد. ما باید هر چه سریع‌تر توانمند شویم و کار با تبلت را شروع کنیم و برای 1401 به این نقطه برسیم.» مدارس با تجهیزات الکترونیکی و همچنین آموزش و فرهنگسازی در این‌باره می‌توانند بسیار مهم و تأثیرگذار باشند. زیرا دانش‌آموزان باید بدانند که هر کاغذی می‌تواند تا 7مرتبه بازیافت شود و دوباره مورد استفاده قرار گیرد. توجه بیشتر به بازیافت کاغذ با چند راهکار ساده و عملی صرفه‌جویی چشمگیری در مصرف کاغذ و قطع کمتر درختان ایجاد می‌کند. مثلا اینکه تا رسیدن به فرهنگ استفاده از تکنولوژی به جای کاغذ، دانش‌آموزان از پشت و روی کاغذ استفاده کنند و تفکیک زباله از مبدا را بیاموزند. جداسازی کاغذهای دور ریختنی از دیگر زباله‌ها، استفاده از حافظه و نرم‌افزارهای نوشتاری گوشی‌های تلفن همراه به جای کاغذ یادداشت و دورریختن آنها به‌صورت روزانه از این دست فرهنگ‌سازی‌ها خواهد بود. این حرکت علاوه بر صرفه‌جویی کاغذ، باعث می‌شود یادداشت‌هایمان گم نشود. همه این موارد راه‌های ابتدایی برای رسیدن به فرهنگ صرفه‌جویی و استفاده کمتر از کاغذ در موارد جایگزین شده خواهد بود؛ امری که بحران پیش‌رو را برایمان مرتفع‌تر از امروز خواهد کرد.
در همینه زمینه :
