برخورد نزدیک
مدیریت و بهره‌وری آب‌های سطحی
صدرالدین علی‌پور/ مدیرکل محیط‌زیست شهرداری
سهم ایران از منابع آب شیرین جهان تنهـا 0.3درصد است و از مجموع 397.9 میلیارد مترمکعب بارنـدگی سـالانه در کشـور 66درصـد آن پـیش از رسیدن به رودخانه‌ها تبخیر می‌شود. کل منابع آب تجدیدپذیر داخلـی سـالانه برابـر 128.5 میلیـارد مترمکعب است و با احتساب 9میلیارد مترمکعب منابع آب تجدیدپذیر خارجی، حجم سـالانه منـابع آب تجدیدپذیر واقعی برابر 137.5 میلیارد مترمکعب برآورد می‌شود. همه این ارقام نشان می‌دهد که ما در کشور نسبتا فقیری به لحاظ دسترسی به منابع آبی زندگی می‌کنیم؛ بنابراین لازم است در توسعه شـهری با توجه به رواناب های سطحی ناشی از بارش نزولات جوی برنامه‌ریزی کنیم. رواناب‌هایی که در سطح شهرها با سرعت بالا و حجم زیاد در آبراهه‌های مصنوعی جریـان یافتـه و موجـب آبگرفتگـی سطح معابر، روان شدن سیلاب و بروز خطرات جبران‌ناپذیری در شهرها مـی‌‌شود. از این‌رو چـاره‌اندیـشی و برنامـه‌ریـزی بـرای جمع‌آوری و هدایت این آب‌ها باید بیشتر مورد توجه و برنامه‌ریزی دقیق قرار گیرد.
با توجه به محدودیت روزافزون منابع آبی و نیاز بشر، مدیریت منابع آب به یکی از چالش‌های اساسی دنیا هم‌اکنون تبدیل شده است. مدیریتی که از یک سو نیازمند نگاه جامع نگر و از سوی دیگر نیازمند دقت نظر مهندسی است. در ایران با توجه به اقلیم غالب خشک و نیمه‌خشک، محدودیت منابع آبی دوچندان است. در بسیاری از نقاط خشک و نیمه‌خشک شهری، رواناب‌های شهری ممکن است به‌عنوان یکی از منابع آب قابل احیا و باارزش درنظر گرفته شود. مدیریت رواناب در مناطق شهری شامل کنترل جریان هرزاب‌ها و اصلاح شبکه‌های زهکشی است. شهر تهران مثل بسیاری از کلانشهرهای دنیا با افزایش تقاضا برای آب شیرین و محدودیت منابع آب مواجه است. مدیریت رواناب‌های شهری موجب توسعه زیرساخت‌های شهری می‌گردد.
طبق بررسی‌های به عمل آمده جریان ورودی به شهر تهران 165میلیون مترمکعب و جریان خروجی از شهر 415 میلیون مترمکعب است که در این بین 250 میلیون مترمکعب در سطح شهر رواناب آلوده ناشی از آب باران، آب زیر‌زمینی و فاضلاب شهری اضافه می‌شود که با همکاری بین‌بخشی و همراهی وزارت نیرو و شرکت آب منطقه‌ای تهران به‌عنوان متولی امور آب استان تهران با اختصاص حقابه به شهرداری تهران و احداث تصفیه خانه آب سطحی توسط شهرداری تهران می‌توان از این حجم آب آلوده جهت تامین آب غیرشرب مورد نیاز شهری استفاده حداکثری کرد. کنترل وقایعی مانند آب گرفتگی معابر، اختلال در سیستم عبور و مرور، آلودگی سطوح شهری، به واسطه جاری شدن رواناب آلوده و سیل‌زدگی مناطق مسکونی و تامین امنیت جانی، مالی و روانی شهروندان همواره دغدغه خاطر طراحان و برنامه‌ریزان شهری و مهندسین آب بوده است. از این‌رو نیاز به یک مدیریت با رویکردی یکپارچه و پایدار در جهت استفاده بهینه از سیلاب است. امید است با همیاری و همکاری سایر بخش‌ها و سازمان‌های متولی امر جهت اعمال یک برنامه‌ریزی و سیاستگذاری درست و با بررسی همه جوانب شامل بررسی‌های محلی، مطالعات هواشناسی و اقلیم‌شناسی، مطالعات هیدرولوژی و هیدروژئولوژی، ژئو تکنیک، مکانیک خاک و بررسی شیوه‌های مقابله با سیلاب بتوان مدیریت آب‌های سطحی و بهره‌برداری از آن در سطح شهر را به‌صورت علمی و با روش‌های اجرایی مناسب انجام داد و امکان ایمن‌سازی شهر در مقابل حوادث غیرمترقبه مانند سیل و بهبود بهداشت شهری را افزایش داد.
