تلویزیون
از باربد تا باشتین؛ از قاضی شارع تا حاج یونس
مروری بر بازی علی نصیریان درسریال‌های تلویزیونی به بهانه پخش «برادرجان» از تلویزیون
فهیمه پناه آذر/روزنامه نگار
بیش از 6دهه است که بازی می‌کند، بازی‌هایش در نقش‌های مختلف بی‌نظیر است و حضورش در هر فیلم و سریال غنیمت. سال‌های سال روی صحنه تئاتر بهترین نمایشنامه‌های ایرانی را اجرا کرد و سال‌ها بعد در سینما درخشید و با حضورش در نخستین سریالی که بازی کرد، تماشاگران تلویزیونی را دلبسته خودش کرد.
هنگام تحصیل در دبیرستان در سال1329، اشتیاقش به آموختن تئاتر،نصیریان را به کلاس جامعه باربد کشاند که نخستین مکتب جدی درس تئاتر برای او محسوب می‌شد. از آن سال‌ها به بعد نصیریان در تئاتر شگفتی آفرید. در بیش از 40فیلم سینمایی و 25سریال تلویزیونی و 60تئاتر و تله‌تئاتر در مقام بازیگر حاضر شده است.
سربداران نخستین سریال علی نصیریان بود که در آن نقش قاضی‌شارع را بازی کرد.
در این نقش نصیریان اوج بازیگری‌اش را نشان داد. نشان داد که تا چه اندازه قدرتمند است و باید قدرش را بدانیم؛ سریالی که از تولید و پخش آن، سال‌های سال می‌گذرد اما همچنان در ذهن‌ها باقی مانده است. بعد از سربداران علی نصیریان حضور مقتدرانه‌ای در سریال «هزار دستان» علی حاتمی داشت و در «گرگ»های داوود میرباقری خوش درخشید؛ 3سریال ماندگار دهه 60 . در دهه 70«عیاران» و «زمان شوریدگی» را روی آنتن داشت و در دهه 80 با بازی در «میوه ممنوعه» حسن فتحی در نقشی متفاوت در ذهن‌ها باقی ماند.
حالا حضور نصیریان در سریال «برادرجان» محمدرضا آهنج بهانه‌ای شد تا به سریال‌های ماندگاری که بازی کرده بپردازیم. نصیریان بی‌شک نقطه قوت سریال برادرجان است؛ سریالی که با وجود ضعف‌هایش وقتی نصیریان در سکانسی حضور دارد، تغییر را می‌توان دید و مخاطب از تماشای بازی‌های نصیریان سیر نمی‌شود. همچنین در این گزارش گفت‌وگویی با محمدعلی نجفی و سیروس الوند داریم که از خاطراتشان در همکاری با این بازیگر می‌گویند.
سربداران
کارگردان محمد علی نجفی
1362/شبکه یک
هزاردستان
کارگردان زنده یاد علی حاتمی
1367/شبکه یک
گرگ‌ها
کارگردان داوود میرباقری
1366/شبکه یک
زیر گنبد کبود
کارگردان بهمن زرین‌پور
1374/شبکه 5
عیاران
کارگردان کاظم بلوچی
1375/شبکه 2
بهشت گمشده
کارگردان کامران قدکچیان
1375/شبکه 3
آژانس دوستی
گروه کارگردانان
1378/شبکه یک
زمان شوریدگی
کارگردان محمد علی نجفی
1378شبکه یک
همسایه‌ها
کارگردان محمدحسین لطیفی
1380/شبکه 3
پرواز در حباب
کارگردان سیروس مقدم
1385/شبکه 3
میوه ممنوعه
کارگردان حسن فتحی
1386/شبکه 2
خسته‌دلان
کارگردان سیروس الوند
1388/شبکه یک
نقش‌هایی که با نصیریان محبوب می‌شوند
سیروس الوند، کارگردان سینما اواخر دهه80 سریال «خسته‌دلان» را برای تلویزیون کارگردانی کرد که در این سریال علی نصیریان مانند همیشه خوش درخشید. الوند به نمایشنامه‌های ماندگار نصیریان اشاره می‌کند و به همشهری می‌گوید: «علی نصیریان علاوه بر آنکه بازیگر بزرگی است، نویسنده توانا و قابلی است که از او بهترین نمایشنامه‌های ایرانی منتشر شده و روی صحنه رفته است. خاطرم هست زمانی که «بلبل سرگشته» را نوشتند این نمایش به شکل جدی مورد پسند مخاطبان قرار گرفت و سال‌های سال اجرا شد. نمایشنامه‌های دیگر او هم مانند «بنگاه تئاترآل» در میان مخاطبان آن روزگار تأثیرگذار بود. این نمایشنامه تا سال‌ها توسط کارگردانان مختلف روی صحنه رفت. نصیریان نمایشنامه‌نویس، کارگردان و بازیگری است که همیشه در صحنه‌های تئاتر درخشیده و می‌درخشد و به صحنه نمایش ابهت خاصی می‌دهد».
کارگردان فیلم «دست‌های آلوده» در ادامه از خصوصیت اخلاقی نصیریان می‌گوید و اینکه در دنیای امروز نصیریان بازیگری است که در یک گروه با همه رفیق است و در عین رفاقت به شکل کاملا حرفه‌ای کار می‌کند. او با جوانان بهترین ارتباط را دارد و همه کارگردانان با اشتیاق با او کار می‌کنند و پشت صحنه هر فیلم و سریالی با حضور علی نصیریان یک کلاس درس است.
الوند درباره همکاری‌اش با این بازیگر در سریال خسته‌دلان نیز می‌گوید: «شخصیت اول خسته‌دلان را از پدرم وام گرفتم. وقتی که قرار بود سریال را برای شبکه اول تولید کنیم، با آقای نصیریان که صحبت می‌کردم این نکته را به ایشان گفتم. در طول سریال نوع بازی او به شکلی بود که همه اعضای گروه با جان و دل کار می‌کردند. یادم می‌آید در کنار آقای نصیریان، قرار بود جوانی جلوی دوربین برود که بسیار استرس داشت. این بازیگر جوان به آقای نصیریان سپرده شد و ایشان یک صبح تا غروب با بازیگر کار کردند. زمانی که کار شروع شد، بازیگر با یک اعتماد به نفس قابل توجه جلوی دوربین آمد».
این کارگردان اضافه می‌کند: «با اینکه آقای نصیریان خودشان نویسنده‌ای توانا هستند اما وقتی نقشی را بازی می‌کنند، در مقام بازیگر می‌مانند. خاطرم هست که در زمان سریال تنها یک پیشنهاد 2کلمه‌ای داد؛ پیشنهادی که مرا بسیار خوشحال کرد. نصیریان بازیگری است که وقتی نقشی را بازی می‌کند، تابع کارگردان است. نصیریان از مفاخر ارزشمندی است که باید قدرشان را بدانیم. حضور ایشان در تلویزیون هم باعث برقراری ارتباط بیشتر با مخاطبانش است.»
کارگردان فیلم سینمایی «رستگاری در هشت و بیست دقیقه» به نقش‌هایی که در این سال‌ها علی نصیریان بازی کرده، اشاره می‌کند: «آقای نصیریان در هر نقشی که باشد، چه مثبت و چه منفی به آن نقش ابهت می‌دهد. نصیریان به همه نقش‌هایی که بازی می‌کند، محبوبیت می‌دهد و یاد ندارم علی نصیریان نقشی بازی کند که مخاطب آن را دوست نداشته باشد».
علی نصیریان بهترین قاضی شارع
محمدعلی نجفی، کارگردان سینما و تلویزیون که در سریال «سربداران» با علی نصیریان همکاری داشت، از روند آشنایی‌اش با این بازیگر به همشهری می‌گوید: «در سال‌های قبل از انقلاب علی نصیریان را به واسطه تماشای تئاترها و فیلم‌هایش می‌شناختم. یادم هست زمانی که نمایش «ابوذر» را در حسینیه ارشاد اجرا می‌کردیم، از او دعوت کردیم تا نمایش را ببیند. اولین آشنایی ما در آنجا شکل گرفت اما مطمئن بودم که ایشان مرا به یاد نمی‌آورد. گذشت و در اوایل انقلاب معاون امور سینمایی شدم و در همان سال بود که 2 فیلم در حال تولید بود؛ یکی از آنها «مدرسه‌ای که می‌رفتیم» داریوش مهرجویی و دیگری «فصل خون» مرحوم کاووش بود. من پشت صحنه فیلم‌ها می‌رفتم و با نصیریان دیدار داشتم. در نهایت تصمیم بر ساخت «سربداران» شد و سناریوی مجموعه شکل گرفت. آن زمان مطمئن بودم تنها کسی که از عهده نقش «قاضی شارع» بر می‌آید، علی نصیریان است. با ایشان برای حضور در سریال قرار گذاشتیم و او مرا باز هم نمی‌شناخت و من او را کاملا می‌شناختم، سناریو را خواندند و خوش‌شان آمد و نقش را پذیرفتند، حتی آن زمان گفتند که من شما را نمی‌شناسم اما اعتماد می‌کنم و به اعتماد شما وارد پروژه می‌شوم و از آن زمان همکاری ما شروع شد». نجفی عنوان می‌کند که بهترین همکاری را در طول زندگی‌اش با نصیریان داشته و سربداران سبب آشنایی شده که ادامه داشته و منجر به رفت‌و‌آمد خانوادگی هم شده است. نجفی که بعدها در سریال «زمان شوریدگی» با نصیریان همکاری داشته، مهم‌ترین ویژگی این بازیگر را در شرافت شغلی و نظم عنوان می‌کند؛ «این بازیگر بیش از 6 دهه است که بازی می‌کند و شرافت شغلی دارد که برای همه ارزشمند و قابل احترام است. نصیریان همیشه برای حرفه خودش ارزش قائل است و همین ارزش، شرافت شغلی را به‌دنبال دارد. دکتر شریعتی همیشه می‌گفتند اصل هنر آن است که ابتدا هنرمند را راضی نگاه دارد و بعد بتواند در میان مردم تأثیرگذار باشد. علی نصیریان نیز اینگونه است، آنقدر در کارش غرق می‌شود و ارزش آن را حفظ می‌کند که هر بیننده‌ای با آن ارتباط برقرار می‌کند.»
این کارگردان سینما که در فیلم سینمایی «زاگرس» هم با نصیریان همکاری داشته، ادامه می‌دهد: «حضورش در هر پروژه‌ای می‌تواند یک کلاس درس و آموزش باشد و خودم هم این کلاس درس را از ایشان داشتم و مدیون نصیریان هستم. خیلی خوشحالم که در نخستین کار حرفه‌ای با بزرگانی چون نصیریان، سوسن تسلیمی، فخرالدینی و... همکاری داشتم».
