مشوق‌هایی برای نوسازی بافت فرسوده

عاطفه علیان|  اصفهان- خبرنگار:


بافت‌های ناکارآمد محدوده‌های مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری است و حدود 2 هکتار و 304 هزار متر‌ مربع از مساحت کلان‌شهر اصفهان را دربرگرفته که 11 درصد بافت ناکارآمد کشوری است. 22 درصد جمعیت شهر اصفهان ساکنان بافت‌های ناکارآمد هستند. همین اعداد و رقم‌ها اصفهان را پیشتاز بافت‌های ناکارآمد در کشور کرده است.

شهرداری اصفهان در سال گذشته 121 میلیارد تومان به طرح‌های عمرانی در محدوده بافت‌های ناکارآمد مصوب شهر اصفهان در برنامه بودجه تخصیص داده است که این رقم در بودجه امسال به 157 میلیارد تومان رسیده که با پیشرفت 3 درصدی همراه بوده است. 150 طرح عمرانی در محدوده بافت‌های ناکارآمد در سال گذشته تعریف شده و در حال اجرا است و دوره‌های فرهنگی و آموزشی در محلات دارای بافت ناکارآمد از سوی شهرداری اصفهان به مناسبت‌های مختلف برگزار می‌شود.  


بافت فرسوده همت‌آباد

روی تابلو خیابان نوشته شهید خلیلی، اما به همت‌آباد معروف است. کوچه‌های تنگ و تودرتو عابران پیاده را به هزارتویی با دیوارهای کاه‌گلی دعوت می‌کند؛ کوچه‌هایی که گاه عبور دو نفر از کنار هم ممکن نیست. خانه‌هایی در دل هم، همچون اتاقک‌های خانه روستایی. 

 پیرمردی که بر سکوی کنار کفاشی‌اش نشسته است می‌گوید: 60 سالی می‌شود که ساکن همت‌آبادم. اینجا پر است از خانه‌های 60-70 متری. اوضاع این محله خوب نبود. بالاخره چند سال پیش، شهرداری بخشی از خانه‌ها را تملک کرد و خیابانی ساخته شد. البته این خیابان به بزرگراه محدود شد و ادامه آن رها شده است. 

«حسین رمضانی» ادامه می‌دهد: این محله کارگری است و پرتراکم. قبل از انقلاب بیشتر ساکنانش از روستای کیچی به اینجا آمدند و با کاه‌گل و تیر چوبی خانه ساختند؛ خانه‌هایی با همان بافت روستایی که اگر زمین اندکی تکان بخورد، بر سر مردم آوار می‌شود.او با اشاره به این‌که دفتر تسهیلگری در همت‌آباد دایر شده است می‌افزاید: قرار است اگر کسی 100 متر‌ مربع زمین داشته باشد، به صورت مشارکتی در اختیار انبوه‌سازان قرار دهد و به ازای هر یک متر 50 - 60 سانتی‌متر آپارتمان تحویل بگیرد. برخی از ساکنان محله در این اقدام شرکت کردند و یک سالی می‌شود که قرار است مجموعه‌ای ساخته شود. بیشتر ساکنان در انتظارند ببینند ماحصل این اتفاق چه می‌شود تا بعد تصمیم بگیرند که در طرح مشارکتی منطقه همت‌آباد شرکت کنند یا خیر.


 رویکرد گردشگری

با توجه به این‌که اصفهان شهر تاریخی است و عموماً بافت‌های مرکزی شهر از نوع بافت تاریخی هستند، اقدامات در این محدوده‌ها با رویکرد گردشگری بوده است که می‌توان به طرح‌های پیاده‌راه‌سازی و بدنه‌سازی چهارباغ اشاره کرد. طرح میدان امام علی (ع) که احیای بیش از ۳۲ هکتار از بافت‌های تاریخی و فرسوده مجاور میدان را در دستور کار دارد و ساماندهی محورهای گردشگری از جمله بیدآباد، دردشت، جویباره، بازار اصفهان و سایر محورهای تاریخی نیز در حال انجام و پیگیری است. اما برای بافت‌های ناکارآمد خارج از محدوده مرکزی شهر اصفهان نیز اقدامات متعددی در دست انجام است، از جمله می‌توان به طراحی و اجرای سومین میدان بزرگ شهر اصفهان با مساحت ۱۹ هکتار در جوار حرم حضرت زینب (س) اشاره کرد که می‌تواند گام موثری در تحول بافت‌های ناکارآمد محدوده منطقه 14 ایجاد کند.

در محدوده منطقه 6 طرح‌های مشارکت مردمی بر اساس رویکرد اصلاح مجدد زمین، در محله همت‌آباد در حال اجرا است. به منظور ایجاد مشارکت‌های مردمی در سال 98 با افزایش تعداد دفاتر تسهیلگری و نهاد توسعه، تعداد آنها در شهر اصفهان به 9 دفتر خواهد رسید. شهرداری اصفهان در حال تعریف طرح‌های محرک توسعه است که برای هر منطقه یک طرح محرک توسعه اجرا خواهد شد. در سال 98 نهضت آزاد‌سازی گلوگاه‌ها و روان‌بخشی بافت‌های ناکارآمد در دستور کار شهرداری اصفهان قرار دارد که این موضوع منجر به افزایش کیفیت محیط زندگی ساکنان خواهد شد.


تخفیفات 50 درصدی برای بازآفرینی شهری

مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان با ارائه عملکرد سازمان مذکور در زمینه احیای بافت ناکارآمد شهری در سال گذشته به همشهری می‌گوید: سال گذشته در مجموع برای 217 هزار و 13 متر‌ مربع زیربنا، پروانه صادر شده که 3288 متر‌ مربع زیربنا به روش تجمیع نوسازی شده است. در سال گذشته، برای بازآفرینی شهری حدود 80 میلیارد ریال در بخش خصوصی سرمایه‌گذاری تامین و 2 دفتر تسهیلگری دیگر هم راه‌اندازی شد. 

«محمد ‌فیض» ادامه می‌دهد: امیدواریم امسال با رشد 10 درصدی صدور پروانه در بافت‌های ناکارآمد و همچنین با افزایش 10 درصدی در نوسازی با روش تجمیع، سرمایه‌ای بالغ بر 100 میلیارد ریال در بخش خصوصی جذب شود و با راه‌اندازی 6 دفتر تسهیلگری مشارکت مردمی در بازآفرینی شهری به حداکثر ممکن برسد. 

وی می‌افزاید: با توجه به ماده 16 قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، کلیه طرح‌های تولیدی مسکن ویژه گروه‌های کم‌درآمد و طرح‌های تولید مسکن در بافت‌های ناکارآمد شهرها مشمول تخفیفات 50 درصدی است که هزینه‌های عوارض و تراکم ساخت و تقسیط بدون کارمزد باقی مانده است. در حال حاضر، تخفیف تراکم 50 درصدی برای پلاک‌های واقع در بافت‌های ناکارآمد شهر اصفهان لحاظ می‌شود.  فیض اعلام می‌کند: برای 25 محله دارای اولویت بازآفرینی شهری تخفیفات صددرصدی پیشنهاد شده است. 


نقش محوری دفاتر تسهیلگری 

معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان با اشاره به ارائه مشوق‌هایی به ساکنان بافت‌های ناکارآمد برای تسریع فرایندهای نوسازی و بازآفرینی شهری به همشهری می‌گوید: از مهم‌ترین بسته‌های تشویقی ارائه تخفیف 70درصدی عوارض ساخت بر اساس مصوبه شورای اسلامی شهر اصفهان است.

 «احمد حسینی‌نیا» می‌افزاید: بسته ضوابط تشویقی در زمینه ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری نیز تهیه شده و در حال پیگیری ابلاغ از سوی مراجع ذی‌صلاح است که می‌تواند به ساخت‌و‌ساز در این محدوده‌ها رونق ببخشد. شهرداری اصفهان در حال مذاکره با دستگاه‌های خدمت‌رسان است تا مطابق آیین‌نامه اجرایی بازآفرینی شهری در خصوص انشعابات برای ساکنان بافت‌های ناکارآمد تخفیف و تقسیط صورت گیرد. در خصوص تسهیلات نیز شهرداری برای رفع مشکلات ساکنان در بافت‌های ناکارآمد در دریافت تسهیلات بانکی در حال رایزنی با نهاد‌های مربوطه است.  

وی با ابراز امیدواری مشارکت مردمی در بازآفرینی شهری اظهار می‌کند: امید است مردم با دفاتر تسهیلگری و نهاد توسعه محلی راه‌اندازی‌شده حداکثر همکاری را به عمل آورند. راه‌اندازی دفاتر برای ایجاد حلقه‌های واسط و میانی بین شهرداری و ساکنان بافت‌های فرسوده به منظور اطلاع‌رسانی و تشریح لزوم نوسازی، بررسی دیدگاه ساکنان در خصوص نوسازی، ارائه مشاوره‌های کارشناسی و فنی به ساکنان بافت‌های فرسوده، امکان‌سنجی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی نوسازی و همچنین تحلیل بازخوردهای حاصل از این اقدامات ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. 

 معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان اضافه می‌کند: دفاتر تسهیلگری مجموعه‌ای حقوقی متشکل از کارشناسان اجتماعی، شهرسازی، معماری، اقتصادی و حقوقی است که وظایف آنها شامل اعتمادسازی، آگاه‌سازی، نهادسازی، پیگیری اجرای پروژه‌های نوسازی و ترغیب ساکنان به نوسازی است که می‌تواند در تشویق مردمی به همکاری اقدامی موثر باشند. 

حسینی‌نیا بیان می‌کند: تجارب جهانی نشان می‌دهد که نوسازی بافت‌های فرسوده بیش از این‌که بر ابزارها و اقدامات فیزیکی اتکا کند باید بر نرم‌افزار توسعه یعنی انسان‌ها، خواسته‌ها، توانمندی‌ها و خلاقیت آنها تکیه کند. نوسازی مردمی یگانه راه توسعه پایدار بافت‌های ناکارآمد است. ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز برای فعال کردن قابلیت‌های مردمی ساکن این بافت‌ها جزو راهکارهای مهم این عرصه است. وی می‌افزاید: در این مسیر، شهرداری اصفهان رویکرد توانمندسازی ساکنان بافت‌های ناکارآمد را در برنامه‌های سالانه خود قرار داده است که توانمندسازی از این دیدگاه استفاده صرف از خزانه دولتی نیست، بلکه زمینه‌ساز بهره‌گیری از توان و منابع محلی این جوامع به منظور بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی است. 


آغاز تخریب بافت‌های فرسوده در چادگان

شهردار چادگان گفت: با استناد به مقررات و تبصره ۱۴ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها تخریب بافت‌های فرسوده به‌تازگی برای ایمن‌سازی و زیبایی شهری در دستور کار این شهرداری قرار گرفته است.
«جمشید اسماعیلی» در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: تخریب بافت‌های فرسوده غیرایمن شهر شروع شده است و این طرح ادامه‌دار خواهد بود. با استناد به مقررات و تبصره ۱۴ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها، این مورد به‌تازگی برای ایمن‌سازی و زیبایی شهری در دستور کار این شهرداری قرار گرفته است.

وی اجرای این طرح را با اطلاع قبلی مالکان دانست و گفت: طبق برنامه زمان‌بندی‌شده، پلاکاردهای لازم نصب و ۱۰ روز فرصت برای ایمن‌سازی مکان در نظر گرفته شده است.
شهردار چادگان با بیان این‌که تاکنون 2 بنای فرسوده، صددرصد تخریب شده‌اند خاطرنشان کرد: مابقی بناها که تعداد آنها نیز قابل توجه است، در همین مسیر قرار می‌گیرند.
اسماعیلی وجود تعداد زیاد بنای فرسوده در شهر چادگان را زیبنده یک شهر توریستی ندانست و افزود: قطعاً یکی از مواردی که تا حصول نتیجه، شهرداری در دستور کاری خود دارد حذف بافت‌های فرسوده است.


بازآفرینی 270 محله طی 10 سال 

طبق ماده 59 قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب مجلس شورای اسلامی مورخ 14/12/1395 وزارتخانه‌های راه و شهرسازی و کشور و شهرداری‌ها موظفند در طول برنامه برای احیا، بهسازی، نوسازی و مقاوم‌سازی و بازآفرینی سالانه حداقل 270 محله در قالب مطالعات مصوب سند ملی بازآفرینی شهری پایدار بر حسب گونه‌های مختلف (شامل ناکارآمد، تاریخی و سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌ای) و ارتقای دسترسی به خدمت و بهبود زیرساخت‌ها با رویکرد محله‌محور اقدام کنند. بر همین اساس، 28 محله در مناطق پانزده‌گانه در اولویت بازآفرینی قرار گرفته‌اند که شامل تمامی گونه‌های بافت فرسوده می‌شوند و عموما در محلاتی هستند که نیاز به اقدام فوری دارد. این فرایند با همکاری سایر ارگان‌های دولتی انجام می‌شود.