سبک زندگی سلامت‌محور

آرزو دهقانی/کارشناس پرستاری

مفهوم سبک زندگی سلامت‌محور در 2 دهه اخیر مورد تمرکز و توجه بسیاری از متفکران اجتماعی، پژوهشگران سلامت و جامعه‌شناسان پزشکی بوده است. این پدیده چندعلتی و چندبعدی به مسائل تهدیدکننده سلامت افراد می‌پردازد و با ارائه الگوهای مبتنی بر شواهد می‌کوشد تا بتواند تضمین‌کننده سلامت ایشان باشد.
زندگی سلامت‌محور دارای 6بعد تغذیه، فعالیت بدنی، مسئولیت‌پذیری در قبال سلامت، مدیریت استرس، روابط بین فردی و رشد معنوی است که در این نوشتار به نیازهای مهم تغذیه‌ای به ویتامین طلایی پرداخته می‌شود.
طی گزارش منتشره از پژوهشکده غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تقریبا تمام افراد جامعه ما در معرض خطر کمبود ویتامین D قرار دارند و حدود نیمی از افراد، به‌ویژه زنان کشور نیز به کمبود شدید ویتامین D مبتلا هستند.
همچنین گزارشات انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور نشان می‌دهند که بیش از 70درصد مردم دچار کمبود ویتامین D هستند. بیش از 50درصد افراد بالای 40سال و 90درصد زنان باردار نیز با کمبود ویتامین D مواجه هستند.
یکی از کارکردهای ویتامین D کمک به تعادل و جذب کلسیم و فسفر است که کمبود آن در ایرانیان، منجر به کمبود کلسیم در 60درصد افراد شده است، به‌طوری که 12.5درصد بیماران شکستگی لگن در منطقه خاورمیانه متعلق به ایران است و با افزایش امید به زندگی در کشور و افزایش جمعیت بالای 50سال در 30سال آینده این رقم به 1.5برابر افزایش خواهد یافت.
تولید و جذب ویتامین D بسیار پیچیده است و اگر افراد دچار بیماری زمینه‌ای و یا اختلالات گوارشی باشند قطعا در جذب آن دچار مشکل خواهند شد. بیماری‌هایی همچون کرون، سلیاک و حساسیت به گلوتن غیرسلیاک و بیماری التهاب روده. اما نیاز به ویتامین D یک نیاز همگانی است از کودکان تا زنان باردار و شیرده، افراد بالای 50سال، زنان یائسه، افراد مبتلا به بیماری‌های فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت، بیماری التهاب روده، فیبروز کیستیک، آرتریت روماتوئید، ضعف عضلانی، ‌ام‌اس، آسم، برونشیت، بیماری‌های دهان و دندان، سرطان، سلیاک و اوتیسم به ویتامین D نیاز دارند.
البته عواملی در کمبود ویتامین D در بدن انسان دخیل هستند که عبارتند از آلودگی هوا، قرار‌گیری ناکافی در برابر نور خورشید مانند  پوشش، کرم‌های ضد‌آفتاب، بیرون نیامدن از خانه، همچنین داشتن پوست تیره، افزایش سن، برخی عادات تغذیه‌ای همچون مصرف کم لبنیات و گیاهخواری و در نهایت مصرف داروهای ضد‌تشنج و گلوکوکورتیکوئیدها.
سطوح پایین ویتامین D در بدن باعث ضعف و خستگی، عفونت‌های مکرر، بیماری‌های قلبی- عروقی، تضعیف سیستم ایمنی، بروز دیابت، کاهش تراکم استخوانی، کاهش کلسیم و فسفر و افسردگی می‌شود.
بی‌شک منبع اصلی تولید ویتامینD نور خورشید است، اما به‌دلیل مضرات اشعه ماوراءبنفش ازجمله بالارفتن خطر سرطان پوست، امروزه اکثر افراد از ضدآفتاب استفاده می‌کنند و به این ترتیب امکان تأمین ویتامین D از این طریق به حداقل می‌رسد؛ پس راهی به جز تأمین ویتامین D از طریق تغذیه‌ و دارو با هدف درمان کمبود این ویتامین وجود ندارد. از سوی دیگر منابع محدودی از مواد غذایی دارای ویتامین D هستند؛ همچون زرده تخم‌مرغ، ماهی سالمون، روغن جگر ماهی و غذاهای غنی شده همچون شیر. مکمل‌های تغذیه ویتامین D3 با تجویز پزشک با توجه به آزمایش‌های انجام شده و تعیین سطح ویتامین D بدن قطعا در کاهش این کمبودها مؤثر خواهند بود. انتخاب و مصرف بهترین نوع و ترکیب این ویتامین طلایی در بدن در کوتاه‌مدت اثرات بهتری بر سلامت خواهد داشت.