پیام ایران در ونیز؛ صلح در برابر تحریم

مرتضی کاردر/روزنامه‌نگار



زمانی که امبرتو اول در سال 1895خواست بیست و پنـجـمیـن سالـگرد ازدواجش را با ملکه مارگریتا جشن بگیرد و تصمیم گرفت نمایشگاهی به این مناسبت راه بیندازد شاید گمان نمی‌کرد که این نمایشگاه به یکی از جریان‌سازترین اتفاق‌های هنری دنیا تبدیل شود و آن‌قدر قدمت پیدا کند که خودش را تا قرن بیست و یکم بکشاند. دوسالانه ونیز از آن زمان تا به امروز هر 2 سال یک‌بار برگزار می‌شود و بسیاری از هنرمندان نامدار جهان از قرن نوزدهم تا امروز در آن شرکت می‌کنند. تنها در سال‌های جنگ جهانی اول بود که دوسالانه ونیز در سال‌های 1916و 1918برگزار نشد.
پنجاه و هشتمین دوسالانه (بی‌ینال) ونیز تا چند روز دیگر آغاز می‌شود و هنرمندان حوزه تجسمی از سراسر دنیا آثارشان را در آنجا ارائه می‌کنند. ایران نیز با 3 اثر در این رویداد بزرگ هنری حاضر می‌شود.

به ونیز می‌رویم تا از صلح و دوستی بگوییم
نشست خبری حضور ایران در دوسالانه ونیز صبح شنبه در طبقه دوم تالار وحدت برگزار شد. هادی مظفری، مدیرکل هنرهای تجسمی وزارت ارشاد آغازگر نشست بود؛ «ایران تا‌کنون 8بار در بی‌ینال ونیز شرکت کرده است؛ 2بار پیش از انقلاب و 6بار پس از انقلاب. امسال،  در روزهایی که جهان با ما چندان مهربان نیست،  به دوسالانه ونیز می‌رویم تا از صلح و دوستی بگوییم.» 
یکی از پرسش‌های همیشگی درباره حضور هنرمندان ایرانی در بی‌ینال‌ها و جشنواره‌های بین‌المللی این است که هنرمندان براساس چه معیارهایی و  در چه فرایندی انتخاب می‌شوند. پرسشی که مظفری در ابتدای نشست به آن پاسخ داد: «شورایی هفت‌نفره شامل حسن سلطانی،  فرح اصولی،  امیر سقراطی،  محسن سلیمانی،  احسان آقایی،  علی بختیاری و من برای انتخاب هنرمندان به دوسالانه تشکیل شد. این شورا از 30نفر شامل اساتید حوزه هنرهای تجسمی،  هنرمندانی که پیش‌تر سابقه حضور در دوسالانه ونیز را داشته‌اند و... نظرخواهی کرد تا در نهایت 3 هنرمند ایرانی رضا لواسانی،  سمیرا علیخان‌زاده،  علی میرعظیمی برای پنجاه و هشتمین دوسالانه ونیز انتخاب شدند.» فقدان رویکرد مشخص و مدون درباره نحوه حضور ایران در جشنواره‌های بین‌المللی سبب می‌شود که در هر دوره هنرمندانی با معیارهای گوناگون،  هنر ایران را نمایندگی کنند و تصویر هنر ایران در عرصه بین‌المللی تصویری منسجم نباشد. مدیرکل هنرهای تجسمی وعده داد که به‌زودی سند مدونی برای شرکت ایران در جشنواره‌های بین‌المللی تنظیم می‌شود.


زندگی،  شبح صلب خاطره،  شاهد آواز
رضا لواسانی،  سمیرا علیخان‌زاده و  علی میرعظیمی  هنرمندان منتخب ایرانی برای شرکت در دوسالانه ونیز بودند که در نشست حاضر شدند و هر کدام دقایق کوتاهی درباره آثار خود توضیح دادند. «زندگی» نام اثر رضا لواسانی است که ابعادی در حدود 17متر دارد و با پاپیه ماشه و خمیر کاغذ و چیزهای بازیافتی که یکی از مواد مورد توجه لواسانی بوده،  ساخته شده است. سمیرا علیخان‌زاده مثل بسیاری از کارهای سال‌های اخیر خود،  عکس‌های قدیمی را دستمایه خلق اثر هنری کرده است. «شبح صلب خاطره» نام اثر علیخان‌زاده است که اثری 5تکه است. علی میرعظیمی، هنرمند جوان اصفهانی با چیدمانی به نام «شاهد آواز»‌ به ونیز می‌رود؛ چیدمانی که در آن از مواد گوناگونی مثل آهن،  آلومینیوم،  شیشه و... استفاده شده است.

باید از تلقی سنتی از هنر ایرانی فاصله بگیریم
هادی مظفری در پاسخ به پرسش همشهری درباره اینکه آیا بهتر نبود در ترکیب هنرمندانی که انتخاب می‌شوند،  هنرمندی باشد که ایرانی بودن در کارهایش نمود بیشتری داشته باشد، گفت: «هنرمندانی را انتخاب کرده‌ایم که با زبان جهانی هنر سخن بگویند و در عین حال تصویر امروزی‌تری از هنر ایران ارائه کنند. شاید بهتر باشد که کم‌کم از تلقی سنتی از هنر ایرانی فاصله بگیریم. اگر به جنس آثار ارائه شده در جشنواره ونیز نیز توجه کنیم می‌بینیم که بسیاری از آنها آثار میان‌رشته‌ای هستند و لزوماً نمی‌توان آنها را در یک قالب خاص قرار داد.» 

نزدیک‌تر از همیشه
غرفه‌های ایران در سال‌های اخیر اغلب دور از محدوده اصلی شهر ونیز و محل برگزاری غرفه‌های اصلی بوده است. امسال برخلاف سال‌های گذشته غرفه‌ها جایی نزدیک به میدان سن‌مارکو انتخاب شده است. پرسش دیگری که در نشست مطرح شد خریداری جایی ثابت برای ایران در دوسالانه ونیز بود. مظفری در پاسخ به این پرسش گفت که «ایران در سال‌های گذشته تا مرز خرید جایی به‌عنوان محل نمایش دائمی آثارش پیش رفته بود اما به‌دلیل عدم‌تأمین اعتبار این اتفاق محقق نشد.» با توجه به شرایط تحریم فعلاً خریداری چنین جایی بعید به‌نظر می‌رسد.

هنر در برابر تحریم
پایان‌بخش نشست خبری صحبت‌های مدیرکل هنرهای تجسمی درباره دشواری‌های برپایی پاویون ایران در دوسالانه ونیز بود؛ «تحریم‌های بین‌المللی عقد قرارداد،  بیمه کردن محل نمایش آثار،  انتقال وجه،  حمل‌ونقل آثار و... را با دشواری‌های بسیار مواجه ساخته است. اما با وجود همه این دشواری‌ها در دوسالانه ونیز شرکت کردیم تا با زبان هنر از صلح سخن بگوییم.»  پنجاه و هشتمین دوره دوسالانه ونیز از 21اردیبهشت (11مه) کار خود را آغاز می‌کند و تا 6‌ ماه ادامه دارد.

«از بودن و سرودن» عنوان غرفه ایران در پنجاه و هشتمین دوسالانه ونیز است.عنوان غرفه سطری از شعر محمدرضا شفیعی کدکنی است و رضا عابدینی پوستر غرفه ایران را طراحی کرده است.




«شبح صلب خاطره» عنوان اثر سمیرا علیخان زاده است. 
«شبح صلب خاطره »
یک کار 5 تکه است که مثل بسیاری دیگر از آثار علیخان‌زاده بر اساس  عکس‌های قدیمی و خاطره‌های فراموش شده خلق شده است.




«زندگی» چیدمان تازه رضا لواسانی است. اثری عظیم که میز بزرگی را به نمایش می‌گذارد. «زندگی» با  استفاده از خمیر کاغذ و  مواد بازیافتی خلق شده است.


طرح اثر «شاهد آواز» از علی میر عظیمی جوان‌ترین هنرمند ایرانی شرکت کننده در دوسالانه ونیز.