مقصد مغزهای فراری

سمیرا رحیمی

زمانی که سرگئی برین، یکی از بنیانگذاران بزرگ‌ترین موتور جست‌وجوی جهان، 16ساله بود و 10سال از مهاجرت او و خانواده‌اش به آمریکا می‌گذشت، پدرش او را برای سفری کوتاه به زادگاهش، روسیه برد؛ سال1990 بود و شوروی در آستانه فروپاشی. در دومین روز این سفر این نوجوان به اندازه‌ای از محیط اطرافش اطلاعات جمع‌آوری کرده بود که بداند زندگی در این کشور چه سرنوشتی برایش رقم می‌زد و از پدرش به‌خاطر اینکه آنها را از روسیه خارج کرده، تشکر کرد. زندگی در آمریکا باعث شد برین به آموزش مناسب دسترسی داشته باشد و در محیطی زندگی کند تا توانایی‌هایش پرورش یابد. او در استنفورد تحصیل کرد و در آنجا لری‌پیج را ملاقات کرد تا سال‌ها بعد، یکی از ارزشمند‌ترین برند‌های جهان، گوگل را با همکاری یکدیگر خلق کنند.داستان برین به خوبی نشان می‌دهد چگونه حاضربودن در زمان مناسب و در محیط آموزشی مناسب می‌تواند منجر به ظهور نوآوری‌های متحول‌کننده در اقتصاد دانش‌بنیان جهانی شود. شاید ذهنی درخشان مانند ذهن برین در هرجایی از جهان وجود داشته باشد اما این محیط روشنفکرانه و کارآفرینانه استنفورد بود که توانست تمامی نبوغ او را شکوفا سازد. روی دیگر این سکه اما پدیده‌ای دردناک برای جوامع درگیر با بحران‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فساد است که فرار مغز‌ها نام دارد؛ پدیده‌ای که آینده کشورهای عموما آسیب‌پذیر را در معرض خطر نابودی قرار خواهد ‌داد و در مقابل به سرمایه‌های نبوغ و استعداد کشورهای معمولا توسعه‌یافته خواهد افزود.

مغزهای گریزان

براساس گزارش سال2018 شاخص فرار مغز‌های وب‌سایت گلوبال اکونومی که آمار فرار مغزها از کشورها را با امتیاز 10تا صفر رتبه‌بندی می‌کند، کشور میکرونزی با 9.90 امتیاز بالاترین آمار فرار مغزها را دارد و پس از آن، کشورهای سومالی، ساموآ، گویانا، اس‌تی و پرینسیپ، هائیتی، چاد، اریتره، مالی و سودان بدترین وضعیت را از نظر فرار ذهن‌های درخشان دارند. این رتبه‌بندی که در میان 176کشور جهان انجام گرفته‌است، به واسطه بررسی تأثیر شرایط اقتصادی، جا‌به‌جایی انسان‌ها به دلایل اقتصادی و سیاسی و تأثیر این پدیده بر توسعه کشورها انجام می‌شود. ایران با امتیاز6.20، حدود 0.56 امتیاز بالاتر از میانگین گزارش، در این رتبه‌بندی در مقام 81 جهان ایستاده‌است.

مقصد مغزهای فراری

شاخص سرانه نبوغ، ICI شاخصی است که با هدف سنجش نقش کشورهای مختلف در پذیرش مغزهای فراری ایجاد شده‌است؛ کشورهایی که میزبان ذهن‌های درخشان و خلاق آینده هستند. این شاخص، فاکتورهایی مانند کمیت و کیفیت آموزش در کشورها، مهارت‌های شناختی افراد در چرخه‌های مختلف زندگی با تأکید بر عملکرد نوابغ حاضر در کشورها و میزان مهاجرت به‌عنوان کانالی خارجی برای توسعه سرانه انسانی در کشورهای مختلف را درنظر می‌گیرد. براساس این شاخص، آمریکا با عملکردی قوی در حوزه کیفیت آموزش و در اختیار داشتن برترین دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی جهان و همچنین کسب بیشترین تعداد جوایز نوبل و فیلدز، رتبه اول جهان در زمینه جذب مغزهای فراری را در اختیار دارد. پس از آمریکا، کشورهای بریتانیا، آلمان، استرالیا، سنگاپور، سوئد، سوئیس، کانادا، فنلاند و دانمارک بهشت مغزهای فراری جهان به شمار می‌روند.

باهوش‌ترین کشورهای جهان

تحصیل‌کرده‌ترین کشورهای جهان براساس آمار سال2016 سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، کشورهای کره‌جنوبی، کانادا، ژاپن، لیتوانی، بریتانیا، لوکزامبورگ، استرالیا، سوئیس، نروژ و آمریکا اعلام شده‌اند. اما تحصیلات بالا الزاما به معنی بالابودن ذهن‌های درخشان و نبوغ در یک کشور نیست. نشریه فوربس براساس پژوهشی علمی، کشورهای جهان را براساس شاخص‌هایی ازجمله تعداد جوایز نوبلی که هر کشور به‌دست آورده‌است، میانگین ضریب هوشی و دستاورد‌های تحصیلی کشورها دسته‌بندی کرده‌است که براساس آن، اروپا و آسیا باهوش‌ترین کشورهای جهان را در خود گنجانده‌اند و ژاپن، با به‌دست‌آوردن بالاترین مجموع امتیاز در تمامی شاخص‌ها، به‌عنوان باهوش‌ترین کشور جهان انتخاب شده‌است. دیگر کشورهای جهان که در لیست باهوش‌ترین‌ها قرار گرفته‌اند به‌ترتیب امتیاز کشورهای سوئیس، چین، آمریکا، هلند، روسیه، بلژیک، بریتانیا، کانادا و کره‌جنوبی هستند. با این‌همه، در بخش تعداد جوایز نوبل کشورهای آمریکا و بریتانیا2رتبه اول جهان را در اختیار دارند و در بخش ضریب هوشی، کشورهای سنگاپور و چین هستند که رتبه‌های اول را به‌دست آورده‌اند.