پدیده فرزند‌نخبگی

مریم سمائی

مهم‌ترین عامل برتری یک کودک نسبت به هم‌سن‌وسال‌هایش میزان مراقبتی است که والدین از او می‌کنند. والدینی که می‌دانند چگونه به پیشرفت قدرت ذهنی کودک خود کمک کنند و سعی دارند تا در کنار فراهم کردن امکانات آموزشی، کودکی شاد تربیت کنند در آینده موفقِ فرزندان خود بسیار اثر‌گذار خواهند بود. روانشناسان کودک و کارشناسان آموزشی معتقدند که وظیفه والدین تربیت کودک نابغه نیست بلکه آنها باید زمان خود را صرف شناخت و پرورش استعدادهای کودک خود کنند و به او کمک کنند تا ضعف‌های خود را بشناسد و آنها را رفع کند، اما امروزه بسیاری از خانواده‌ها فکر می‌کنند که فرزندان نخبه‌ای دارند و باید فقط به آنها آموزش دهند تا این استعداد کور نشود.

اصغر کیهانی‌نیا -روانشناس و مشاور خانواده- معتقد است که مدیران مدارس پولی نقش زیادی در ایجاد این تفکر در والدین که فرزندشان نخبه است دارند. او به درنگ می‌گوید: این افراد برای تشویق والدین برای ثبت‌نام فرزندشان در کلاس‌های مختلف، مرتب به والدین می‌گویند که بچه شما در فلان رشته استعداد زیادی دارد و نخبه است. آنها می‌دانند که والدین از شنیدن این جمله خوشحال می‌شوند و تلاش می‌کنند تا زمینه لازم برای به‌وجود آوردن یک اینشتین دیگر را فراهم کنند. آنها مدام بچه‌ها را در کلاس‌های مختلف ثبت‌نام می‌کنند، درحالی‌که بچه‌ها باید بتوانند در اوقات فراغت خود بازی کنند نه اینکه مدام به کلاس‌های آموزشی بروند.

کیهانی‌نیا ادامه می‌دهد: اگر اوقات فراغت بچه‌ها با بازی‌ها و سرگرمی‌های مورد علاقه‌شان پر شود و در کنار آن، یکی دو کلاس تقویتی هم داشته باشند از خستگی ذهنی آنها جلوگیری می‌شود. وقتی بچه‌ها را بیش از حد مشغول کلاس می‌کنیم آنها را از دنیای کودکی‌شان دور کرده‌ و انسان‌هایی را پرورش می‌دهیم که در آینده به مشکل برخواهند خورد، چرا که کودکی نکرده‌اند و بدون بازی بزرگ شده‌اند. به‌نظر من این بچه‌ها، بچه‌هایی گلخانه‌ای هستند که به محض بیرون رفتن از محیط گلخانه آسیب می‌بینند. او می‌گوید: کودکان، بسیاری از مسائل را با بازی و ارتباط گرفتن با دیگران می‌آموزند. اگر بازی را از آنها بگیریم در آینده کمتر با اجتماع خود ارتباط برقرار می‌کنند و دچار مشکل می‌شوند. والدین نباید ذهن کودک خود را خسته کنند و باید اجازه دهند که آنها طبق سن خود پیش بروند.

کیهانی‌نیا اشاره‌ای هم به‌نظریات فروید می‌کند و می‌گوید: فروید درنظریات خود گفته است که باید به کودک محبت کنید تا عقده‌ای بار نیاید. متأسفانه در کشور ما در سال‌های اخیر به شکل افراطی این کار انجام شده است. در واقع هم از نظر خوراک و هم از نظر ارائه خدمات به کودکان افراط شده و همین موضوع باعث شده است که نسل جدید نسلی مصرف‌گرا بار بیاید. والدین با تعریف و تمجیدی که از کودکان خود می‌کنند به این باور می‌رسند که فرزندشان بهترین است و طبق این باور می‌خواهند که فرزندشان نخبه بار بیاید. اما توصیه ما به والدین این است که اگر می‌خواهند فرزند با هدفی تربیت کنند به این چند سؤال پاسخ دهند: فرزند من به چه چیزی علاقه دارد؟ او در چه زمینه‌هایی استعداد دارد؟ من چه امکاناتی می‌توانم برای او فراهم کنم؟ علاقه و استعداد او در آینده چقدر برایش مفید است؟ اگر جواب این پرسش‌ها به‌درستی داده شود کودک را به‌دنبال ایده‌آل‌گرایی نخواهیم فرستاد. این روانشناس در ادامه می‌گوید: وقتی والدین برای تربیت کودکی نخبه به او فشار وارد می‌کنند ممکن است حتی به استعداد او خدشه وارد کنند، چرا که فشار بیش از حد موجب خستگی عصبی در کودک شده و او از آن هنر یا علم زده می‌شود. در تمام کودکان، بسته‌های بدون شکلی از استعدادهای بالقوه وجود دارد که والدین با پیداکردن آن بسته می‌توانند آن را به بهترین وجه شکل دهند فقط نباید فراموش کنند که بچه نباید خسته شود و نباید از اجتماع و بازی دور بماند.