از تخته‌سیاه دانشگاه تا تخته‌سیاه مدرسه

عیسی محمدی

در روزگار کودکی و نوجوانی، از نخستین آدم‌هایی که با آنها روبه‌رو می‌شدیم و کلی آنها را آدم حسابی می‌دانستیم، معلم‌ها بودند. دوست داشتیم شبیه آنها باشیم؛ حتی خیلی‌هایمان، عاشق شغل معلمی بودیم. حتی این آرزوی روزگار کودکی، به نوجوانی و جوانی هم کشانده می‌شد و سر از تربیت معلم، چه به‌صورت دانشکده و چه به صورت دانشسرا در می‌آوردیم. تربیت معلم که می‌گوییم، از ده‌ها سال پیش بوده است اما به سال 90شمسی، همه‌شان جمع آمدند و حالا، با نام دانشگاه فرهنگیان می‌شناسیم؛ یعنی آنها که می‌خواهند معلمی کنند و سر از دم و دستگاه آموزش‌وپرورش در بیاورند، باید کنکوری بدهند و به این دانشگاه بیایند. درباره دانشگاهی که معلمان آینده را تربیت می‌کند و معلمان فعلی را توانمند، بیشتر بدانیم.

اولین گام

به گذشته که برگردیم، باید قدمت دانشگاه‌ها و مراکز عالی تربیت‌معلم و آموزگار را 100سال بدانیم. درست 100 سال پیش بود که نخستین دارالمعلمین کشور با یکصد دانشجو و استاد سروسامان گرفت تا قدمی بزرگ در این زمینه بردارد. البته قبل‌تر از آن، این دارالفنون بود که نخستین قدم‌ها را در این زمینه برداشت؛ چرا که در این مرکز آموزش عالی و تخصصی، شاگردانی زیرنظر معلمان اروپایی و ایرانی تربیت می‌شدند که خود آنها، نخستین مدرسان و معلمان حرفه‌ای ایرانی لقب گرفتند. بعدتر و به سال 1290شمسی، مجوز اعزام 30نفر به خارج کشور صادر شد تا در زمینه‌های دانشگاهی و تخصصی کسب تجربه کنند. نیمی از اینها قرار بود که تجربه‌ها و دانشی در زمینه تعلیم و تربیت بیندوزند.

وقتی سر و کله دانشسراها پیدا شد

8-7 سال بعدتر، نخستین دارالمعلمین و دارالمعلمات با مدیریت نشاط‌السلطنه-دختر صفی‌علیشاه- و زیرنظر وزارت معارف وقت فعالیتش را شروع کرد. به همین دلیل است که این روزها، دارند صدسالگی دانشگاه فرهنگیان فعلی یا همان تربیت معلم سابق را جشن می‌گیرند. اتفاق مهم‌تر بعدی، به سال 1312شمسی افتاد. دولت از سال بعدتر آن، موظف بود طی 5سال، 25باب دانشسرای مقدماتی و یک باب دانشسرای عالی دختران در تهران و غیرتهران تأسیس کند. کسانی که دانشسرای عالی را تمام می‌کردند، لیسانس و کسانی که دانشسرای مقدماتی را به پایان می‌رساند، دیپلم متوسطه می‌گرفتند تا بتوانند وارد بدنه آموزش عمومی کشور شوند. زمان تحصیل در دانشسرای عالی، 3سال و در دانشسرای مقدماتی هم 2سال درنظر گرفته شده بود.

ارج و قرب یافتن تربیت معلم

با گسترش دانشسرای مقدماتی، دارالمعلمینی که قبل از آن تأسیس شده بود، تعطیل شد و دارالمعلمین عالی نیز به دانشسرای عالی تغییر نام داد. با اینکه 100سال از نخستین تأسیس تربیت معلم ایران می‌گذرد ولی به‌صورت سامان‌یافته و نظام‌مند، تربیت‌معلم‌ها از سال 1312و 1313شمسی به بعد بود که شروع به‌کار کردند. بعد از انقلاب اسلامی نیز نظام تربیت معلم، ارج و قرب بیشتری یافت و به همت شهید رجایی، بعدها و در دهه 60شاهد فعالیت 400 مرکز تربیت معلم با بیش از 100هزار دانشجومعلم بودیم.

تولد یک دانشگاه قدیمی

در دی‌ماه سال1390 شمسی بود که شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، تصمیم گرفت که همه مراکز تربیت معلم سراسر کشور را تجمیع کرده و ساختاری جدید ایجاد کند. بدین‌وسیله دانشگاه فرهنگیان ‌زاده شد و از سال بعدتر، فعالیت حرفه‌ای و متمرکز خودش را شروع کرد. رویکرد و هدف آن را هم تربیت معلم‌های جدید و البته بهسازی نیروهای انسانی بدنه آموزش‌وپرورش قرار داده بودند که همان آموزش‌های ضمن خدمت و توانمندسازی آنها محسوب می‌شد.

همه داشته‌های یک دانشگاه

این دانشگاه همین الان، 98 واحد دانشگاهی شامل 64 پردیس و 34مرکز وابسته به پردیس دارد. این دانشگاه را به‌نظر وسعت و تعداد، از بزرگ‌ترین مراکز آکادمیک ایران می‌دانند و نیز حسین خنیفر، ریاست آن مجموعه را عهده‌دار است. کسانی هم که قصد ورود به این دانشگاه را دارند، بعد از طی مقدمات، در کسوت‌های دانشجومعلم، معلم‌دانشجو و دانشجوی کارشناسی‌ارشد از میان معلمان به کارشان ادامه می‌دهند. رشته‌های موجود در این دانشگاه هم شامل این موارد می‌شود: دبیری شیمی، راهنمایی و مشاوره با 2 گرایش مشاوره و فعالیت‌های پرورشی، دبیری زیست‌شناسی، دبیری تاریخ، دبیری جغرافیا، دبیری الهیات و معارف اسلامی، آموزش زبان و ادبیات فارسی، تربیت دبیر زبان انگلیسی، دبیری فیزیک، دبیری علوم اجتماعی، آموزش تربیت‌بدنی گرایش عمومی و دوره متوسطه، ارتباط تصویری، دبیری زبان و ادبیات عرب، دبیری ریاضی، علوم تربیتی با 2گرایش آموزش ابتدایی و آموزش کودکان استثنایی.