حال خوش فردوسی، سال خوب دانشگاه

سینا رحیم‌پور:

چهاردهمین سال سده معاصر، سالی مهم برای فرهنگ‌وهنر ایران بود. در این سال بعد از مدت‌ها تلاش، دانشگاه تهران افتتاح شد و کادری متخصص به ریاست دانشکده‌های این دانشگاه انتخاب شدند. از سوی دیگر این سال مصادف با هزارمین سال تولد ابوالقاسم فردوسی ـ شاعر نامدار ایرانی ـ بود و همین بهانه کفایت می‌کرد تا مقبره او که در طول تاریخ مغفول مانده بود، سروشکلی شایسته بگیرد و کنگره‌ای برای بزرگداشت این شاعر ایرانی با حضور شخصیت‌ها و دانشمندان کشورهای مختلف برگزار شود. یکی دیگر از اتفاقات این سال، سفر پهلوی اول به ترکیه بود؛ سفری که تأثیرات زیادی بر اندیشه‌ها و عقاید رضاشاه گذاشت و تأثیر آن در سال‌های بعد، در کشور نمایان شد. از دیگر وقایع این سال، تسویه مخالفان حکومت و اعدام بسیاری از آنها بود. رضاشاه حتی درون ارتش و حکومت نیز دست به تسویه‌هایی زد که از سال1312 با حذف تیمورتاش ـ وزیر دربار که از نزدیکانش بود ـ آغاز شده بود. او در این سال سرداراسعد بختیاری ـ از افسران ارشد ارتش که در به‌ثمررسیدن نهضت مشروطه نقش داشت ـ را هم از میان برداشت. اسعد از نزدیکان رضاشاه و سال‌ها وزیر جنگ او بود. در ادامه به بخشی از مهم‌ترین رویداد‌های ایران در سال1313 اشاره می‌شود.

بخشنامه‌ای برای مبارزه با بیماری نوبه

این سند، دربرگیرنده بخشنامه صحیه کل مملکتی‌است که از سوی صحیه شهریار به مدارس رباط‌کریم ابلاغ شده است.

طبق این بخشنامه، همه مدارس موظف شده‌اند که با تهیه حب (قرص) گنه‌گنه، از ابتلای شاگردان به مرض نوبه جلوگیری کنند.

افتتاح آرامگاه فردوسی

در این سال به مناسبت هزارمین سال تولد حکیم ابوالقاسم فردوسی ـ شاعر نامدار ایرانی ـ کنگره‌ای با حضور 40نفر از دانشمندان کشور‌های خارجی و ادیبان داخلی در تالار مدرسه دارالفنون و با سخنرانی محمدعلی فروغی برگزار شد اما آرامگاه فردوسی که مراحل ساخت آن از مدت‌ها قبل آغاز شده بود در 20مهرماه این سال با سخنرانی رضاشاه افتتاح شد. برای گرامیداشت یاد و خاطره فردوسی خیابان علاءالدوله تهران نیز به نام او نامگذاری شد.

طوفان و سیل شدید در تهران و قم

در سوم خرداد این سال طوفان شدیدی در جنوب غربی تهران رخ داد که به موجب آن صد‌ها درخت از ریشه کنده و شیروانی بسیاری از خانه‌ها تخریب شد. در همین روز در قم نیز سیل شدیدی باعث تخریب خانه‌ها و آوارگی مردم شد.

سفر به ترکیه

12خرداد این سال رضاشاه برای دیدار با کمال آتاتورک به ترکیه سفر کرد. تعداد زیادی از مسئولان مملکتی، او را در این سفر همراهی می‌کردند. رضاشاه در این سفر به اتفاق آتاتورک از ارتش ترکیه سان دید. این دیدار، سرآغاز رویدادهای مهمی در ایران در سال‌های بعد بود.

افتتاح دانشگاه تهران

یکی از مهم‌ترین رویداد‌های ایران در این سال، افتتاح دانشگاه تهران بعد از سال‌ها بحث و اظهارنظر بود. در 15خرداد این سال، مجلس شورای‌ ملی، قانون اجازه تاسیس این دانشگاه را به تصویب رساند. چراغ اول را دکتر اسماعیل‌خان سنگ روشن کرد. او که نماینده ساری در ششمین دوره مجلس شورای ملی بود سال1305 در نامه‌ای به سیدمحمد تدین ـ وزیر وقت معارف ـ خواستار اقدام دولت برای احداث اونیورسیته (دانشگاه) در ایران شد.

تدین نیز با این موضوع موافق بود و اعتقاد داشت که باید دانشگاهی با وسعت زیاد و دربرگیرنده همه رشته‌ها تاسیس شود. این گفت‌وگو میان نماینده و وزیر مسکوت ماند تا 2سال بعد که به گفته دکتر محمود حسابی، خود او پیشنهاد راه‌اندازی مرکزی جامع برای تدریس همه یا اغلب دانش‌های روز را با وزیر وقت فرهنگ ـ دکتر علی‌اصغر حکمت ـ در میان نهاد. حکمت در خاطراتش به یکی از جلسه‌های هیأت وزرا اشاره می‌کند که بهمن‌ماه 1312 با حضور رضاشاه در عمارتی که بعد‌ها کاخ ملکه پهلوی شد، برگزار شده بود و او در آنجا پیشنهاد سرنوشت‌ساز خود مبنی بر راه‌اندازی اونیورسیته (دانشگاه) را به شاه ارائه کرد. درنهایت و با موافقت رضاشاه و تصویب مجلس، کلنگ ساخت دانشگاه تهران در اراضی جلالیه (مکان فعلی دانشگاه) به زمین خورد.

زمین خریداری‌شده برای دانشگاه تهران 200هزارمترمربع بود که به مبلغ 100هزارتومان از حاج‌رحیم اتحاد‌تبریزی به ارزش متری 5ریال خریداری شد. کم‌کم مراحل ساخت این دانشگاه آغاز و در 3مهر، دانشکده فنی این دانشگاه توسط محمدعلی فروغی ـ نخست‌وزیر ـ افتتاح شد و دکتر محمود حسابی به‌عنوان کفیل دانشکده توضیحاتی درباره وضعیت علمی کشور ارائه کرد. بالاخره در 24اسفند این سال دانشگاه تهران به‌صورت رسمی در دانشکده حقوق افتتاح شد. در این روز علی‌اکبر دهخدا به ریاست دانشکده حقوق، دکتر محمدحسین لقمان‌ادهم به ریاست دانشکده پزشکی، دکتر محمود حسابی به ریاست دانشکده فنی و دکتر عیسی صدیق به ریاست دانشکده ادبیات و علوم دانشسرای عالی منصوب شدند. در همین روز سالن تشریح دانشکده پزشکی این دانشگاه هم افتتاح شد.