همشهری شیوه رأی‌گیری در انتخابات استانی را بررسی کرد
مسیر پیچیده تا بهارستان
محسن تولایی/ خبر‌نگار
طرح نمایندگان مجلس برای برگزاری انتخابات مجلس به‌صورت استانی و تناسبی، توجه نهادهای اجرایی و نظارتی انتخابات را نیز برانگیخته است. مجلس و دولت در گام نخست موافق برگزاری انتخابات مجلس به‌صورت تناسبی هستند. نقش احزاب در چنین روشی به‌مراتب تقویت شده و برای نخستین‌بار نام‌شان در تعرفه‌های رأی لحاظ شده است. شورای نگهبان هم در بررسی‌ها و مشورت‌های اولیه نمایندگان با این نهاد نظارتی، مخالفتی با برگزاری استانی و تناسبی انتخابات اعلام نکرده است، اما ظاهرا ایراداتی هم به آن دارد. نمایندگان مجلس دوشنبه گذشته در جریان بررسی طرح اصلاح قانون انتخابات مجلس به ماده‌ای رأی دادند که طی آن شمارش و تجمیع آرای کاندیداهای انتخابات مجلس شورای اسلامی به‌صورت استانی و تناسبی خواهد بود. شیوه کنونی انتخابات در ادوار 10گانه مجلس نقدهایی را به همراه داشته و شاید مهم‌ترین آنها تقدم منافع منطقه‌ای نمایندگان بر منافع ملی بوده است. در عین حال، نمایندگان مجلس معتقدند با اصلاح قانون فعلی، نمایندگان با میزان آرای بیشتری وارد مجلس می‌شوند و نامزدهای راه‌یافته به مجلس پشتوانه رأی قوی‌تری خواهند داشت.
در تعرفه چه می‌نویسیم؟
1- مردم در تعرفه‌های رأی، نام احزاب و اشخاص را همزمان می‌نویسند. براساس طرح نمایندگان مجلس، وزارت کشور موظف است برگه‌های رأی را به‌گونه‌ای طراحی و در اختیار رأی‌دهندگان قرار دهد که هر رأی‌دهنده در حوزه انتخابیه اصلی (سطح استانی) بتواند برای همه کرسی‌های نمایندگی حوزه‌های فرعی واقع در استان به‌صورت مجزا نماینده انتخاب کند. نمایندگان استانی به‌صورت حزبی انتخاب خواهند شد و نمایندگان شهرستان‌ها با رأی مستقیم به افراد.
نحوه شمارش و تجمیع آرا
2- 50درصد راه‌یافتگان به مجلس نماینده کل استان محسوب می‌شود و 50درصد دیگر نماینده شهر یا شهرستان مشخص؛ به‌عنوان مثال اگر استانی 10نماینده داشته باشد، 5نفر آنان نماینده استان(حوزه انتخابیه اصلی) خواهند بود و 5نفر دیگر نماینده شهرستان‌ها (حوزه‌های انتخابیه فرعی). در هر 2حالت انتخاب نماینده صرفا براساس رأی مردم یک شهرستان نخواهد بود، بلکه کل استان باید به او رأی بدهند.
سهم احزاب و گروه‌های سیاسی
3- در حالت اول اگر فرد نماینده استان باشد، باید واجد اکثریت آرا شود. تفاوت اصلی با گذشته نقش مستقیم احزاب و گروه‌های سیاسی در انتخاب نمایندگان استانی است. در مثال یک استان با 10نماینده، 5نماینده با مکانیسم احزاب و گروه‌های سیاسی به مجلس راه خواهند یافت، یعنی مردم می‌توانند به جای افراد به فهرست احزاب، جبهه‌ها یا نامزدهای مستقل رأی دهند. دست آخر آرا شمارش می‌شود و اگر حزبA 60درصد و حزبB 40درصد آرا را از آن خود کنند، یعنی از 5کرسی نمایندگی استانی، 3کرسی به حزبA می‌رسد و 2کرسی به حزبB؛ به این شیوه، انتخاب تناسبی می‌گویند، یعنی انتخاب نمایندگان براساس سهم و نسبت پیروزی احزاب و گروه‌های سیاسی در انتخابات.
شرط راهیابی به مجلس
4- اما نمایندگان شهرستان‌ها چگونه انتخاب می‌شوند؟ در گذشته به‌صورت اکثریتی و در سطح خود شهرستان انتخاب می‌شدند، اما این بخش هم یک تغییر اساسی کرده است. نماینده علاوه بر اینکه باید حداقل 15درصد آرای شهرستان یا حوزه انتخابیه خود را به‌دست بیاورد، باید بالاترین رأی را هم در سطح کل استان به‌دست بیاورد. یعنی نمایندگانی که بالاترین رأی را در سطح کل استان دارند به‌عنوان نماینده آن شهرستان برگزیده می‌شوند.
مکث
تقسیم کرسی‌ها بین احزاب
اگر تا پیش از این یک جناح سیاسی با رأی اکثریتی مردم برنده مطلق انتخابات میشد و همه کرسی‌ها را از آن خود می‌کرد، اما با شیوه جدید همه احزاب و جریان‌های سیاسی نسبتی از کرسی‌ها را به‌دست خواهند آورد. فهرست اصلاح‌طلبان تهران در انتخابات مجلس سال94، 55درصد آرا را به‌دست آورده بود. اگر انتخابات دوره دهم مجلس به‌صورت تناسبی برگزار میشد، اصلاح‌طلبان تهران حدود 16کرسی به‌دست می‌آوردند اما در روش حداکثری فهرست اصلاح‌طلبان 100درصد کرسی‌ها را از آن خود کرد. از طرف دیگر اصولگراها که 40درصد آرا ی تهران را در دهمین دوره انتخابات کسب کردند در روش تناسبی 14کرسی را کسب می‌کردند.
