یک زمانی رادیو، دانشگاه بود

شبنم سیدمجیدی

فریبرز گلبن، تهیه‌کننده پیشکسوت رادیو که سال1329 در تهران به دنیا آمد، از سال1348 کار خود را با رادیو و زیرنظر محمود معلمیان گوینده آن زمان آغاز کرد و امروز با گذشت 50سال همچنان با رادیو مانده است. گلبن شاید امروز از معدود افرادی باشد که سابقه کار با اولین‌های رادیو در ایران را دارد. او در گفت‌وگو با همشهری از معلمیان با عنوان استاد خود یاد می‌کند و می‌گوید: «دوره‌های تهیه‌کنندگی را زیر نظر استادان آن زمان گذراندم و بعد از 2سال توانستم تهیه‌کنندگی برنامه بامدادی رادیو ایران را به‌دست بگیرم. همان برنامه‌ای که مانی (محمد خواجوی‌ها) صدای ماندگار دوبله ایران گویندگی آن را برعهده داشت. شاید امروز زنده‌یاد مانی را با صدای بی‌نظیرش در مستند «راز بقا» به یاد بیاورید. برنامه بامدادی هر روز از 6 تا 9صبح به‌صورت زنده پخش می‌شد. برنامه آن قدر معروف شد که مانی به آقای بامدادی نیز شهرت یافت. این برنامه 6سال روی آنتن بود». گلبن با یادآوری آن سال‌ها از برنامه بامدادی به‌عنوان یکی از دوره‌های درخشان رادیو نام می‌برد و می‌گوید:«برنامه بامدادی که یک برنامه اجتماعی بود و معضلات مردم را پوشش می‌داد، یکی از برنامه‌های موفق قبل از انقلاب اسلامی بود».

گلبن با یادآوری آن روزها می‌گوید: «من با رادیو زندگی کرده‌ام. همه رادیو و هر روزش برایم خاطره است. آدم‌هایی که دیدیم، شاگردی‌هایی که کردیم، همه‌اش خاطراتی هستند که حالا با یاد آنها زندگی می‌کنم. یادآوری آن حال و هوای ساختمان رادیو در میدان ارگ واقعاً لذتبخش است. رادیو در آن زمان دانشگاه بود. همیشه چند شاعر، چند طنزپرداز و نویسنده حضور داشتند که بتوان از صحبت‌های آنها لذت برد. اگر هیچ کاری هم نداشتم به رادیو می‌رفتم تا بتوانم از این فضا استفاده کنم. واقعاً رادیو دانشگاه بود. الان هم می‌بینیم اغلب افراد موفقی که به تلویزیون رفته‌اند؛چه مدیران، چه عوامل اجرایی و... از رادیو بوده‌اند».

کار با داریوش کاردان 

انقلاب اسلامی ایران اتفاق افتاد. گلبن مدتی از رادیو دور ماند و با برگشت دوباره، کار خود را با رادیو ایران ادامه می‌دهد؛«بعد از مدت‌ها آمدم و دوباره به‌دلیل سابقه تهیه‌کنندگی برنامه‌های زنده، یک برنامه اقتصادی را به‌دست گرفتم. بعد از آن رادیو پیام را با آقای داریوش کاردان راه‌اندازی کردیم».

آنها بخش «صورتی» رادیو پیام را که به معضلات رانندگی و... می‌پرداخت به‌دست گرفتند. این برنامه 6 تا 10شب دوشنبه‌ها پخش می‌شد که در آن زمان توجه‌های زیادی را به‌خود جلب کرد. گلبن ادامه می‌دهد:«برنامه عصرانه را نیز با گویندگی کاردان تهیه کردم که خیلی معروف شد. شخصیت رادیویی استاد خرناس هم در این برنامه متولد شد. او شاعری طناز بود که اتفاقات دوران خودش را نقد می‌کرد». گلبن باز هم کار با کاردان را ادامه داد و با هم از سال74 برنامه «طنز آدینه» که صبح‌های پنجشنبه از رادیو پخش می‌شد را روی آنتن بردند.

آغاز شبکه جوان

گلبن از بدو تاسیس شبکه جوان کار در این شبکه را شروع کرد. بعد از آن بود که فعالیت‌های مشترک گلبن و فرزاد حسنی آغاز شد. آنها برنامه‌های صبح جمعه را گرفتند. برنامه‌هایی مثل «هفت‌شنبه» که از اواسط دهه80 صبح‌های جمعه خیلی‌ها را از رختخواب خود بلند می‌کرد تا شنوای هنرنمایی عوامل این برنامه باشند. گلبن از هفت‌شنبه به‌عنوان یکی از برنامه‌های محبوب خود یاد می‌کند که پرمخاطب بود. آنها برنامه «جمعه خوب من» را نیز کار کردند که تا سال97 ادامه داشت. او می‌گوید:«برنامه شبانه «چه فرصتی چه شبی» را هم با فرزاد حسنی کار کردیم که از 12نیمه‌شب تا 2بامداد پخش می‌شد. این برنامه ابتدا با نام اینجا شب نیست آغاز شد که نامش را به چه فرصتی چه شبی تغییر دادیم. برنامه جذابی بود که 9-8 سال اجرا می‌رفت و به دلایلی جمع شد». گلبن درباره برنامه‌های جدیدش می‌گوید:«طرح جدیدی برای صبح‌های جمعه دارم که اگر بتوانیم به نتیجه برسیم، در شبکه جوان با آقای حسنی آن را اجرا می‌کنیم».

گلبن ادامه می‌دهد:«من با مجری‌های زیادی کار کرده‌ام. مجری‌های خیلی زیادی را هم راه انداخته‌ام. اما مجری‌هایی که از کار با آنها خیلی لذت می‌بردم، آقای داریوش کاردان و آقای فرزاد حسنی بوده‌اند. با این آدم‌ها وقتی کارمان تمام می‌شد تازه انرژی می‌گرفتیم. هیچ وقت خسته نمی‌شدیم».

نویسندگان بزرگ از رادیو رفتند

این تهیه‌کننده قدیمی رادیو می‌گوید:«رادیو همیشه مخاطب خود را دارد، در همه دنیا همین است. همه عوض می‌شوند. نسل‌ها عوض می‌شوند، رادیو هم عوض می‌شود. رادیو با آدم‌ها و فرهنگ‌ها تغییر می‌کند، با اجتماع تطبیق می‌یابد و همین باعث می‌شود که ماندگار باشد. رادیو همان میزان مخاطبانی که در دهه50 داشت، حالا هم دارد. آن زمان یک طبقه خاص رادیو گوش می‌کردند. الان رادیو یک طبقه دیگری را جذب می‌کند».

او درباره سیری که رادیو تا امروز طی کرده است، می‌گوید:«رادیو در هر زمانی جذاب بوده است. و در هر زمانی مشکلات و اقتضائات خاص زمان خود را داشته ولی همواره جایگاه خود را حفظ کرده است. البته رادیو می‌توانست موفق‌تر هم باشد. بنا به دلایلی نشد که اینگونه شود. نویسنده‌هایی که قبلا داشتیم آدم‌های بزرگی بودند. مثلا شهید مطهری برای رادیو می‌نوشت. الان چند نفر را در آن سطح داریم؟ چند نفر را مثل پرویز خطیبی داریم که برای رادیو طنز بنویسند؟ اصلاً نداریم. مدیران رادیو هم دست و بال‌شان بسته است. وقتی بودجه‌ای ندارند تا یک نویسنده را از نظر مالی تأمین کنند و او را مال خود کنند، پس نباید انتظار بالایی از آنها داشت. نویسنده بزرگ نمی‌آید برای رادیو کار کند. می‌رود برای تئاتر، سینما و تلویزیون کار می‌کند. من اگر همین الان هم بیایم فیش حقوقی‌ام را به شما نشان بدهم، خجالت‌آور است. اما با عشق کار می‌کنم. از زمان قدیم هم رادیو اینگونه بوده است و فقط با عشق می‌توان در آن ادامه داد».