نگاه
سیل، دوچرخه و ماهواره سنجشی
امیرعباس نخعی/ روزنامه نگار
کشور همچنان با سیلی که از فروردین‌ماه سال‌جاری گسترش پیدا کرد دست‌وپنجه نرم می‌کند و بهای خسارت‌های آن‌را می‌پردازد و صد البته از مواهب آن نیز بهره می‌برد. تردیدی نیست که این حجم بارش می‌توانست این همه خسارت در پی نداشته باشد و بیش از آنکه درگیر خسارت‌های آن باشیم بیشتر از مواهب آن سود جوییم و مشکلات ناشی از سال‌ها خشکسالی را با آن پشت سر بگذاریم، اما نشد و آنچه باقی مانده بیشتر زیان و خسران دولت و بخشی از مردم است.
نکته مهم در این میان که توجه‌ها را به‌خود جلب کرد اطلاع به موقع از رخدادهای این‌چنینی است که در مورد اخیر تیغ انتقادات را ناخواسته به سوی سازمان هواشناسی کشور برد. اما آیا این سازمان لوازم و اطلاعات لازم و کافی را داشته است؟ اصولا سازمان هواشناسی کشور به لحاظ دریافت اطلاعات وابسته به سازمان‌های بین‌المللی و کشورهای دیگر است؟
این سؤال و سؤالات مشابه ناخواسته ذهنم را متوجه جمله چالش‌برانگیز یکی از استادان عرصه سیاست کشور کرد که سال گذشته بازتاب‌های فراوانی در فضای مجازی داشت و آن این بود که «ای کاش به‌جای ماهواره می‌توانستیم یک دوچرخه بسازیم». حتما ساخت دوچرخه‌ای مناسب با توان رقابت مناسب موجب پیشرفت صنعت کشور است اما حتما تناقضی با ساخت ماهواره‌های سنجشی که در چنین مواقعی بتوان از اطلاعات و داده‌های آن بهره برد، ندارد.
قدرت پیش‌بینی هواشناسی‌ها و اتفاقاتی که در عرصه یک کشور روی می‌دهد، میزان خسارت‌های احتمالی و برآوردهای دقیق آن، حجم بارش‌هایی که خواهد آمد و میزان آن در رودخانه‌ها، سد‌ها، دریاچه‌ها و تالاب‌ها همه و همه با داده‌های ماهواره‌ای قابل حصول است به شرط آنکه این اطلاعات به موقع و بی‌نقص و به شکل صحیح در اختیار سازمان‌های مربوطه باشد.
حتما در دنیای در هم تنیده امروز این اطلاعات قابل تبادل نیز هست و کشور‌ها و سازمان‌های بین‌المللی این دست داده‌ها را در اختیار یکدیگر می‌گذارند اما مسلما در مواردی مثل حجم بارش‌های موردی و در زمان کوتاه (همانند آنچه در شیراز و پلدختر روی داد) واکنش‌ها به سرعت دریافت و انتقال داده‌ها نیز مرتبط است.
به گمان اگر آنچه به‌عنوان اطلاعات ماهواره‌ای از شرایط جوی دریافت می‌کنیم با سرعت و دقت لازم در اختیارمان بود می‌توانستیم حجم خسارت‌ها را به‌صورت قابل ملاحظه‌ای کاهش دهیم. البته در مورد اخیر آن‌طور که در خبرها آمده بود سازمان هواشناسی اطلاعات لازم را در اختیار داشته و ایراد مربوط به چگونگی و نوع ارائه بوده است یعنی همان جایی که متولیان امر می‌گویند نباید علم و قدرت پیش‌بینی آن را نادیده گرفت. کسانی که به هزینه‌های ساخت ماهواره‌های سنجشی و یا دانش مربوط به آن انتقاد می‌کردند امروز می‌بینند که نادیده گرفتن طبیعت و نداشتن قدرت پیش‌بینی در برابر آن حجم خسارت‌هایش تا چه اندازه مهیب و در برخی موارد (از دست رفتن جان انسان‌ها) غیرقابل‌جبران است.
