حفظ نمادهایی که هویت شهرند

مریم جباری|  اراک- خبرنگار


بارش‌های آغاز سال و جاری شدن سیلاب در شهرهای استان مرکزی باعث خسارت حدود 8 میلیارد ریالی به بناهای تاریخی این استان شد. همچنین بخشی از 9 اثر تاریخی مهم که 2 اثر آن(کاروانسرای عباسی و خانه حاجباشی) به ثبت ملی نیز رسیده بودند تخریب شد. این روزها نیز زمزمه‌هایی درباره به خطر افتادن بازار تاریخی اراک به گوش می‌رسد و به گفته مسئولان، بخش‌هایی از این بازار تاریخی به دلیل شدت بارش‌ها دچار آسیب جدی شده که 12 نقطه آن با اقدامات فوری و پیشگیرانه به صورت مقطعی ایمن‌سازی شد. 

این در حالی است که آثار و ابنیه تاریخی استان بیان‌کننده هویت و فرهنگ مردم است تا جایی که مدیر کل میراث فرهنگی مرکزی می‌گوید: «شهر اراک بدون بازار از هویت تاریخی تهی می‌شود». این موضوع ضرورت حفظ و احیای بناهای تاریخی استان را دوچندان می‌کند، چراکه به علت بی‌توجهی و نبود همکاری میان همه دستگاه‌ها و کسبه بازار تاریخی اراک، به زودی شاهد از بین رفتن این معماری اصیل خواهیم بود.


ضرورت همکاری دستگاه‌ها برای حفظ بازار

 یکی از اعضای شورای اسلامی شهر اراک با بیان این‌که در زمینه حفظ و احیای بناهای تاریخی استان باید برنامه‌ریزی دقیق و منسجم وجود داشته باشد، می‌گوید: بازار تاریخی اراک یکی از همین بناهاست که با توجه به اهمیت و جایگاه آن در زمینه توسعه گردشگری و استفاده از این ظرفیت در رشد و شکوفایی اقتصادی استان-به ویژه شهر اراک- باید به منظور حفظ و احیای آن یک طرح و برنامه جامع وجود داشته باشد. 

«علیرضا مرادی» به همشهری بیان می‌کند: این یک حقیقت غیرقابل انکار است که بازار تاریخی اراک در خطر تخریب قرار دارد، اما متأسفانه با توجه به اهمیت و جایگاه این بازار در بیان هویت و فرهنگ مردم این شهر و اهمیت و ضرورت حفظ آن برای انتقال به نسل‌های آینده، هیچ برنامه‌ریزی توسط مسئولان استانی برای حفظ آن وجود ندارد. حتی دستگاه‌های دولتی حاضر به تأمین اعتبار برای حفظ، احیا و مرمت بخش‌های مختلف این بنای تاریخی از بودجه سالانه خود نیستند.

بی‌شک بازار تاریخی اراک یک گنجینه فرهنگی و تاریخی محسوب می‌شود و این‌که در این بخش، از اعتبارات بخش‌های دیگر برای حفظ این بنا استفاده نمی‌شود یا اگر هم استفاده شده بسیار ناچیز بوده جای تأمل دارد. این عضو شورای شهر اراک می‌افزاید: با توجه به بارش‌های اخیر در استان به‌ویژه شهر اراک و امکان وقوع تکرار همین حادثه یا یک حادثه دیگر نظیر زلزله، باید در زمینه رفع مشکلات بازار تاریخی اراک و ایمن‌سازی بخش‌هایی از این هویت تاریخی و ارزشمند برنامه‌ریزی‌های لازم توسط همه دستگاه‌ها انجام شود، زیرا همه بخش‌ها در زمینه حفظ این بنای تاریخی مسئول هستند.


نیاز بازار اراک به طرح جامع حفظ و احیا

یکی دیگر از اعضای شورای اسلامی شهر اراک نیز در زمینه مشکلات موجود در بازار تاریخی اراک می‌گوید: نبود طرح جامع در این بخش که سال‌هاست مورد غفلت قرار گرفته، سبب بروز چنین مشکلاتی شده. این در حالی است که در صورت از دست دادن بازار و دیگر ابنیه تاریخی این شهر، اصلی‌ترین و مهم‌ترین ظرفیت‌های گردشگری در این شهر از بین خواهد رفت.

«فرزانه رحمتی» بیان می‌کند: البته در سنوات گذشته در این بخش اعتباراتی در نظر گرفته شده که با توجه به بی‌کیفیتی مصالح و اهلیت نداشتن پیمانکار، با کوچک‌ترین مشکلی از جمله بارش‌های اخیر شاهد تخریب در همان بخش‌هایی هستیم که قبلاً در آن هزینه و تعمیرات انجام شده است. به منظور حفظ و احیای بازار تاریخی اراک متأسفانه تاکنون اقدام جدی و تأثیرگذاری انجام نشده، بنابراین با استفاده از ظرفیت کارشناسان و متخصصان زبده در حوزه حفظ و احیای بناهای تاریخی و همچنین استفاده از ظرفیت هیأت امنای بازار باید بتوانیم این بنای تاریخی را که در حقیقت هویت و شناسنامه فرهنگی شهر اراک است حفظ کنیم.


اهمیت بازار اراک در گردشگری 

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی نیز در این رابطه می‌گوید: متأسفانه این استان به علت بی‌توجهی به ابنیه تاریخی و به‌ویژه بازار اراک هنوز نتوانسته در حوزه گردشگری به مقصد گردشگری تبدیل شود و هنوز هم این شهر یک معبر برای گردشگران است.

«علیرضا ایزدی» بیان می‌کند: برای دست‌یابی به نشاط اجتماعی، رونق اقتصادی و توسعه پایدار در استان باید در زمینه تقویت گردشگری گام برداشته شود تا بتوانیم سرمایه‌گذاری را در این بخش تقویت کنیم. در بارش‌های اخیر و تخریب خانه حاجباشی و همچنین بروز مشکل در بازار تاریخی اراک این‌که توپ را به زمین یکدیگر پاس دهیم خیلی کار درستی نیست.

 قطعاً در این مورد همه بخش‌ها مسئول هستند، زیرا تاکنون در استان با دارا بودن ظرفیت‌های گردشگری فراوانی که وجود دارد اقدام مثبت و ارزنده‌ای در این بخش انجام نشده است. مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی می‌افزاید: اگر بازار و ابنیه‌های تاریخی اراک از بین برود بخش اصلی هویت اراک از بین خواهد رفت و می‌توان گفت هویتی برای این شهر باقی نخواهد ماند. بنابراین یکی از اولویت‌های این اداره کل حفظ، احیا و مرمت آثار تاریخی است. البته در این زمینه همه بخش‌ها نیز باید خود را مسئول بدانند و همکاری لازم را داشته باشند. متأسفانه از دیگر مشکلاتی که در بازار تاریخی اراک وجود دارد نبود طرح مناسبی برای احیای سراهای موجود در بازار است.

 علاوه بر این، در حوزه آموزش و فرهنگ‌سازی و استفاده از ظرفیت کسبه به منظور مرمت و احیای سراها نیز با مشکل مواجه هستیم. وی با بیان این‌که تعدادی از منازل و ابنیه تاریخی در شهرهای مختلف استان در بارش‌های شدید اخیر دچار آسیب و تخریب شده، می‌گوید: با توجه به این شرایط هنوز برآورد دقیقی از میزان خسارات وجود ندارد و این اقدام توسط کارشناسان در حال بررسی است. بازار تاریخی اراک اصل و محور گردشگری این شهر است که با توجه به خسارات وارده به برخی از بخش‌های بازار اولویت میراث فرهنگی استان، حفظ بازار تاریخی اراک است.


تشکیل کمیته اضطراری برای بافت تاریخی نراق

 باران‌های اخیر به ابنیه و خانه‌های تاریخی شهرستان نراق به عنوان دومین شهر تاریخی کشور آسیب جدی وارد کرد. معاون میراث فرهنگی استان مرکزی در این رابطه گفت: کمیته اضطراری مدیریت بحران بافت تاریخی شهر نراق که طی بارندگی‌های اخیر قسمتی از بناهای آن آسیب دیده تشکیل شد.

«محسن کریمی» اظهار کرد: طی روزهای اخیر جلسه‌ای با حضور فرماندار دلیجان، بخشدار، معاون میراث فرهنگی استان، مدیر پایگاه شهر تاریخی نراق، شهردار نراق، رئیس اداره اوقاف دلیجان و دیگر مسئولان از بنیاد مسکن و نظام مهندسی و اعضای شورای شهر نراق تشکیل شد. پس از تشکیل کمیته اضطراری مدیریت بحران بافت تاریخی شهر نراق که طی بارندگی‌های اخیر قسمتی از بام بناهای تاریخی آن آسیب دیده(از جمله خانه فاضلین نراق و خانه رئوفی‌ها و کاروانسرای حاج مهدی و حجره‌های بازار شمس السلطنه و بام مجموعه بازار تاریخی) از مجموعه بافت و تک‌تک بناها به صورت گروهی بازدید شد و میزان خسارات وارده مورد بررسی قرار گرفت و تمهیدات اضطراری برای آماده باش بارش‌های احتمالی آتی در نظر گرفته شد.